برگزاری نمایشگاه مجازی دیجی کالا داد ناشران را درآورد

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نمایشگاه کتاب دیجی کالا همزمان با نمایشگاه کتاب تهران این روزها داد ناشران و هم کتابفروشان را در فضای مجازی درآوره است. در این نمایشگاه که به عنوان هشتمین نمایشگاه مجازی این پلتفرم برگزار می‌شود، از 17 اردیبهشت تا 6خرداد و با تخفیف‌های مختلف از 10 تا تا 80 درصد به عرضه و فرو کتاب پرداخته شده است. این اتفاق در حالی رخ داده است که پیش از این تکرار آن در سال‌های قبل با اعتراض ناشران همراه شده بود.

بررسی‌ها نشان می‌دهد‌، در این نمایشگاه در کنارکتاب‌های قاچاق تقریبا هر کتابی که مجوز نشر از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را دارد، عرضه شده است و در این میان کتاب‌های ناشران اصلی و کتاب‌ساز در کنار هم قرار گرفته‌اند.

برگزاری نمایشگاه‌های کتاب در پلتفرم‌های مجازی این روزها آفت جان اهالی نشر، کتاب و کتابفروشان شده است، شاید در وهله نخست برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب به نفع ناشران‌، نویسندگان و اهالی نشر باشد، اما وقتی به عمق ماجرا ورود کنیم متوجه خواهیم شد که این نمایشگاه‌ها با تخفیف‌های بالایی که دارند - گاه تا 80 درصد عملاً تنها به سود ناشرنماها و کتاب سازها است و منجر به فروش کتاب‌هایی می‌شود که یا از سوی ناشران حقیقی‌شان منتشر نشده‌اند و یا توسط ناشرنماها و به صورت کپی شده همراه با اسم مترجمی فرضی روانه بازار شده است.

در حالی که ناشرنماهای کپی کار می‌تواننداین کتاب ها را با تخفیف‌های عجیب و غریب 40 تا 80 درصد در چنین نمایشگاه هایی بفروش برساند، ناشر حقیقی که با کاغذ بندی 500 تا 700 هزار تومان مواجه است و با هزینه‌های روزافزون انتشار کتاب و... هرگز می‌تواند چنین تخفیف‌هایی را قائل شود؟

در همین حال برخی از اهالی نشر از حضور برخی ناشران مطرح چون مرکز، چشمه، نیلوفر، نگاه، نشر نو، نشر میلکان، روزبهان، کوله‌پشتی و پرتقال در این نمایشگاه و همکاری با این پلتفرم در برگزاری نمایشگاه نیز انتقاداتی دارند.

اما بررسِی‌ها نشان می‌دهد در نماشگاه کتاب این پلتفرم‌ها حضور کتاب‌سازها در عرضه کتاب‌های پرفروش ناشران بسیار قابل توجه است، برای نمونه جست‌وجوی عناوین برخی کتاب‌های پرفروش از جمله «ملت عشق»، «شازه کوچولو»، «جزء از کل» و... نشان می دهد که در این رویداد عناوین زیادی وجود دارد که به جز چند نسخه اصلی، مابقی کتاب‌سازی شده‌اند و با طرح جلدهای مختلف اما با نام یک مترجم از سوی چند ناشر منتشر شده‌اند.

بنا به گفته مهدی حسین‌زادگان مدیر فروش انتشارات ققنوس اگرچه دیجی کالا در دوره‌های گذشته و در نمایشگاه‌های گذشته و پس از انتقادات و مذاکرات اهالی نشر، کتاب‌های قاچاق را از چرخه فروش خود حذف کرد، اما دیجی کالا قانونا هر کتابی که اعلام وصول داشته باشد را می‌تواند عرضه کند. در این زمینه نمی‌توان چندان به پلتفرم‌ها خرده گرفت، باید کار را در سر منشا آن یعنی وزارت ارشاد و صدور مجوزها نشر دنبال کرد. دیجی کالا نیز به عنوان یک بازار مجازی طبیعتا باید به دنبال سود خود باشد ولی ما باید توجه کنیم که پدید آمدن کتاب‌سازها که حالا 70 درصد بازار نمایشگاه‌های این چنین را در دست دارند، نتیجه چیست؟

برگزاری نمایشگاه‌های کتاب در پلتفرم‌های مجازی این روزها آفت جان اهالی نشر، کتاب و کتابفروشان شده است، شاید در وهله نخست برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب به نفع ناشران‌، نویسندگان و اهالی نشر باشد، اما در ادامه این کتاب‌سازها هستند که نفع نهایی از فروش را به دلیل ارائه تخفیف‌های وسوسه کننده می‌برند.

نمونه مشابه دیگر در زمینه عرضه کتاب در پلتفرم‌ها، همین هفته گذشته با عرضه فایل پی دی اف کتاب‌های ناشران در پلتفرم «باسلام» رخ داد. اقدامی که موجب شد اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در اطلاعیه‌ای خواستار شکایت ناشران نسبت به اقدام غیر قانونی کانال‌های تلگرامی و سایت‌های فروش کتاب شود. در این اطلاعیه آمده است: «با عنایت به افزایش بی رویه فروش کتاب در فضای مجازی و در پی آن تکثیر و توزیع غیر قانونی کتاب‌های فیک توسط افراد سودجو اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران با هدف صیانت از حقوق اهالی فرهنگ، ناشران، کتابفروشان و موزعان، مترجمان و مولفان بر خود لازم می‌داند که به عنوان نهاد صنفی برای جلوگیری از این اقدام نکاتی را جهت تاکید اعضای صنف یادآور شود. در صورت مشاهده هر گونه فروش غیر مجاز کتب خود توسط سایت ها و... اقدامات زیر را انجام دهید.

ناشر ابتدا موضوع را با قید فوریت با واحد حقوقی سایت مورد نظر مطرح و درخواست رسیدگی را برای واحد مربوطه ارسال نمایند.

با عنایت به موارد مطروحه در نامه شماره 220542/1400 تاریخ 1400/09/21 مدیر کل محترم دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می بایست مدیر مسئول انتشارات (شاکی) از طریق دادسرای ناحیه 31 تهران ویژه جرائم رایانه‌ای نسبت به ثبت درخواست شکایت علیه متخلفین اقدام نماید تا طی مراحل قانونی اقدامات موثر صورت پذیرد.»

هومان حسن‌پور، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، در این زمینه پیشتر به تسنیم گفته بود: انتقاد ما تنها متوجه پلتفرم‌ها به شکل خاص نیست، بلکه ما به گستره فضای مجازی و گستره سطح شهر انتقاد داریم، هر بازاری در این زمینه چه در فضای مجازی و چه سطح شهر فضایی اقتصادی دارد که افراد بسیاری از آن ارتزاق می‌کنند و ضربه‌های اقتصادی این اتزاق ناصحیح زمانی مشخص می‌شود که ما با روند رو به کاهش تولیدات جدید در عرصه نشر مواجه هستیم‌، تولیداتی که به معنا و مفهموم استاندارد خلق شده باشند و گرنه کتاب‌سازی‌ها که رو به رشدند.

حسن‌پور با اشاره به فروش کتاب با تخفیف‌های عجیب و غریب در سال‌های اخیر که دامنه آن نیز رو به رشد بوده است، می‌افزاید: وقتی یک مشتری کتاب را با 50 درصد تخفیف می‌خرد، پیش خود می گوید، عجب پس کتابفروش می‌توانسته به من اینقدر تخفیف بدهد و نداده است، البته مخاطب حرفه‌ای ما شاید این برداشت را نکند ولی مشکل ما این است که مخاطبان جدید که همه حرفه‌ای نیستند. کسی که کتاب ناشر دیگری را کپی می‌کند و بدون زحمت و هزینه با اسم دیگری منتشر می‌کند، چون هزینه نکرده است با تخفیف‌های بالا می‌فروشد، در حالیکه ناشر اصلی که هزینه‌هایی برای انتشار کتاب داده است، کتابش نمی‌فروشد. در حوزه کتاب کارها باید تخصصی باشد، چرا داروخانه بصورت مجازی دارو نمی‌فروشد؟ چون فروش دارو یک کار تخصصی است. فروش کتاب هم برخلاف باور عموم یک کار تخصصی است.

رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران با بیان این مطلب که پلتفرم‌های مجازی و فروشندگان کتاب در سطح شهر اگر زیر نظر اتحادیه ناشران باشند و جواز کسب داشته باشند، ما کمتر شاهد این چنین تخلفاتی هستیم، یادآور می‌شود: اگر تخلفی هم باشد با ساز و کار قانونی موجود می‌توانیم آن را برطرف کنیم و نیازی به شکایت در قوه قضائیه نیست. پس روی سخن انتقاد ما به دو موضوع معطوف است‌: اول فروش غیرکارشناسانه کتاب در فضای مجازی و دوم فروش با تخفیف کتاب. کتاب خوب را نمی‌توان با تخفیف فروخت‌، چون ناشر برای آن هزینه کرده است. تخفیف دادن به یک کالا در قانون تجارت تعریفی دارد، چون وضعیت مالی ناشران خراب است امکان دارد ناشر بخواهد در مقطعی به کالای خود تخفیف بزند که این در فانون نظام صنفی دیده شده است. هر فرد صنفی چهار بار در سال می‌تواند از اتحادیه خود برای تخفیف مجوز بگیرد، اما باید درصد مشخص برای خود تحفیف بگذارد نه اینکه کل مبلغ کتاب را تخفیف بدهد. ما واقعاً یک پلتفرم را مدنظر قرار نداریم. چون اتفاقاً خیلی‌ها در دایره این ماجرا قرار می‌گیرند؛ ما یک سایت یا پلتفرم برایمان مهم نیست؛ بلکه مجموعه‌ای که پشت عرضه این کتاب‌ها است، مهم است. فروش غیر تخصصانه کتاب در فضای مجازی فاجعه به بار می‌آورد، همچنان که بسیاری از ما تجربه سفارش مجازی کتاب را داشته‌ایم، کتابی را از ناشر اصلی سفارش داده‌ایم و کتاب از ناشر بدون اسم و رسم دار با مترجمی غیرواقعی به دستمان رسیده است، چرا؟ چون ناشر واقعی که نمی‌توانسته این تخفیف را بدهد.

وی ادامه می‌دهد: مشخصاً درباره کتاب اتفاق بدی در کشور رخ داده است، طبق قانون نظام صنفی ناشرانی که پروانه نشر از ارشاد دریافت می‌کنند به طور اتوماتیک باید مجوز کسب نیز از اتحادیه ناشران دریافت کنند‌، این موضوع در سال‌های اخیر دچار تسامح شد. این تسامح موجب شده که در وضعیت مجازی که کمتر نظارت می‌شود، یک ناشر با 5 اسم متفاوت یک کتاب را با پنج نوع درصد تخفیف بفروش برساند که برای هیچ کدام از این کتاب‌ها هزینه نیز نکرده است.

در حالیکه انتقاد نسبت به فروشگاهی شدن نمایشگاه کتاب از سوی برخی ناشران و کتافروشان در سال‌های اخیر بالا گرفه، حالا پلتفرم‌های مجازی و عرضه مجازی کتاب نیز بار دیگری بر دوش کتابفروشان نهاده است، رسته‌ای که در سال‌های اخیر حیاتشان در معرض تهدید قرار گرفته است، به ویژه کتابفروشی‌های محلی و شهرستانی که درابعاد کوچکتری نسبت به شهر تاب‌های امروزی فعالیت می‌کنند و مخاطبان محدودتری هم خواهند داشت. به نظر می‌رسد اگر فکری به حال تخصصی کردن فروش کتاب در فضای مجازی نشود و نمایشگاه‌های مجازی کتاب چه به صورت رسمی توسط وزارت ارشاد و چه از سوی پلتفرم‌های متعدد یکی پس ازدیگری برگزار شوند، در آینده نه چندان دور باید فاتحه کتابفروشی‌ها را خواند.