تبدیل روستاها به شهر، فرصت یا آسیب
قزوین - ایرنا - تبدیل روستاهای کوچک به شهر تقریبا در تمامی ادوار نظام شهری ایران وجود داشته تا جایی که امروزه هر قدر از پایتخت و مراکز استان‌ها دورتر می‌شویم بر تعداد روستاهایی که به شهر تبدیل شده‌اند، افزوده‌تر می‌گردد.
به گزارش ایرنا، براساس مصوبه سال 88 مجلس شورای اسلامی، روستاهایی با جمعیت بیش از 3500 نفر می‌توانند تبدیل به شهر شوند، اگرچه شرایط و سازوکارهایی نیز به غیر از تعداد جمعیت تعیین شده بود اما هیچ‌گاه سخن و اشاره‌ای از آن به میان نیامده است.
این در حالی است که تبدیل یک روستا به شهر مسایلی از جمله ایجاد شهرداری، نمایندگی فرمانداری و ایجاد دفاتر و نمایندگی ادارات کل در آن را به دنبال داشته که هر یک به نوبه خود برای استقرار و ارایه خدمات، معضلاتی را به همراه داشته و دارند.
با تبدیل مناطق روستایی به شهری در عین حال شاهد از بین رفتن بسیاری از فضاهای کالبدی و زراعی این مناطق و همچنین شاکله و بافتی را که طی سالیانی دراز توسط برخی دستگاه‌ها از جمله بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به عنوان متولی روستاهای کشور، برای آن برنامه‌ریزی و هزینه‌های گزافی نیز برای آن پرداخت شده، هستیم.
با یک حساب ساده می‌توان به عمق این فاجعه، یعنی تبدل روستا به شهر پی برد و آن اینکه از سال 45 که شاخص جمعیت روستایی به شهری کشور 75 به 25 بوده امروز این آمار به طور کامل برعکس شده و شاخص جمعیت شهری 75 و روستایی نیز به عدد 25 رسیده و این معضل در نهایت منجر به ایجاد و گسترش مناطق حاشیه‌ای مراکز شهری استان‌های کشور شده که علاوه بر بروز مشکلات و ناهنجاری‌های اجتماعی، معضلات اقتصادی را نیز در برداشته تا جایی که سالانه برای رفع تنها بخشی از آن میلیاردها تومان بودجه را نصیب شهرداری، فرمانداری و استانداری‌ها می‌کند.
شاید به جرات بتوان اظهار داشت که امروزه تعریف جامع و واحدی برای یک شهر که بتواند تمامی جهات و ویژگی شهرهای بسیاری از مناطق دیگر را داشته باشد، نتوان ارایه داد چرا که این پدیده تبعیت از یک نظام اقتصادی و یا اجتماعی واحد و همسانی را نداشته و در کشور ما نیز طی 2 دهه گذشته انجام آن بیشتر به مسایل و بهره برداری‌های سیاسی وابسته بوده است.
تبدیل سه روستای عصمت‌آباد، قشلاق و زیاران به شهر در استان قزوین بهانه‌ای شد تا خبرگزاری جمهوری اسلامی استان قزوین از کم و کیف و مزایا و محاسن چنین فرآیندهایی مطلع شود و در این رابطه با تعدادی از مدیران دستگاه‌های اجرایی استان نیز گفت و گوهایی را ترتیب داده است.
روستاها با داشتن 3500 جمعیت و با درخواست مردم و مسوولان می‌توانند به شهر تبدیل شوند
مدیرکل دفتر امور شهری و شوراهای استانداری قزوین با بیان اینکه روستاها با داشتن جمعیتی بالغ بر سه هزار 500 نفر و با درخواست مردم و مسوولان استان می‌توانند به شهر تبدیل شوند، به خبرنگار ایرنا گفت: با انجام این کار به طور طبیعی بسیاری از شاخص‌های روستا از جمله مسایل رفاهی و زیرساختی دگرگون شده و جمعیت حاضر می‌تواند از برکات امکانات شهری بیشتری بهره‌مند شود.
مصطفی صالحی تصریح کرد: این در حالی است که برخی از شاخص‌ها، به ویژه ساخت و ساز اماکن عمومی و خصوصی به همراه ساختمان‌های مسکونی شکل فنی و مهندسی به خود گرفته و افراد به ناچار برای ساخت و سازهای خود مجبور به دریافت پروانه از شهرداری و به خدمت گرفتن مهندسان فنی و تاسیسات خواهند شد که این مساله در نهایت باعث کاهش آمار تلفات در حوادث غیرمترقبه نیز می‌شود.
وی ادامه داد: باید توجه داشت که قصد قانونگذار از تبدیل روستا به شهر، افزایش رفاه و آسایش مردم است چرا که با تغییر ساخت و سازها به شکل فنی و برنامه‌ریزی شده و ایجاد امکانات زیربنایی نظیر گسترش فضاهای سبز شهری، توسعه معابر اصلی و فرعی، ایجا گذرگاه، و مراکز خرید و سایر مسایل مربوط به شهر، نشاط و شادابی در بین مردم آن نیز افزایش می‌یابد.
وی با بیان اینکه به طور طبیعی هر جا خدماتی از سوی شهرداری اعم از رفاهی و خدماتی ارایه شود براساس قانون منابع اعتباری آن از محل اخذ عوارض و یا درآمدهای پایدار صورت می‌گیرد، تاکید کرد: قانون، شهرها و شهرداری‌ها را مکلف به خودکفا بودن کرده و برهمین اساس حتی بخشی از مالیات به توسعه عمران و آبادانی شهرها تخصیص یافته است.
تبدیل روستا به شهر نباید به اشتغال منطقه آسیب وارد کند
صالحی با بیان اینکه تبدیل روستا به شهر نباید به اشتغال منطقه آسیب و یا حتی آن را تضعیف کند، گفت: به طور عام، تولیدات در روستاها مربوط به حوزه کشاورزی، دامپروری، گلخانه و سایر محصولات از این دست بوده که نبایستی تحت هیچ شرایطی از چرخه تولید بازمانده و یا خارج شود و برای حفظ، پایداری و یا حتی تقویت آن باید برنامه‌ریزی منطقی و اصولی داشت.
به گفته وی، اگر روستایی به شهر تبدیل شود و مشاغل مولد آن نیز به نابودی کشیده شود در آن صورت ما شاهد سیل مهاجرت از شهر به شهرهای بزرگ خود خواهیم بود که این مساله می‌تواند فاجعه بارتر از مهاجرت روستاییان به شهرها باشد.
این مسوول امور شهری خاطرنشان کرد: حفظ مشاغل مولد روستایی، اشتغال و در نهایت جذب جوانان به تولیدات کشاورزی در روستاهایی که به شهر می‌شوند باید از اولویت کارها باشد و برای انجام این مساله نیازمند مدیریت جامع و مدونی از سوی برنامه‌ریزان این حوزه هستیم.
صالحی با بیان اینکه همزمان با افزایش امکانات رفاهی در روستاهایی که به شهر تبدیل می‌شوند، می‌توان نسبت به اشتغال جوانان منطقه در همان محل سکونشان اقدام کرد که با این کار در واقع آینده روشنی از شهرهای جدید خود را ترسیم کرده‌ایم.
70 درصد جمعیت استان قزوین در 10 درصد مساحت آن شکل گرفته است
صالحی یادآور شد: هم اکنون 70 درصد از جمعیت استان قزوین در 10 درصد از مساحت آن شکل گرفته که این موضوع هم معایبی با خود به همراه دارد و هم محاسنی.
وی ادامه داد: بخش اعظمی از این جمعیت به خاطر تمرکز صنایع در شهرک‌ها و نواحی صنعتی شکل گرفته و البته روستاهایی هم داریم که با وجود جمعیتی بیش از هفت هزار نفر، تمایلی برای شهر شدن ندارند که در این صورت می‌توان با افزایش اختیارات دهیاری‌ها و تخصیص اعتبارات مورد نیاز نسبت به تکمیل و راه اندازی زیرساخت‌های این مناطق اقدام کرد.
مدیرکل دفتر امور شهری و شوراهای استانداری قزوین در خصوص تبدیل روستاهای عصمت آباد، قشلاق و زیاران به شهر، تاکید کرد: قانون در گام نخست می‌گوید که شهر باید شناخته شود و در این رابطه نیز هیات وزیران این مساله را قبول و از طریق وزیر کشور نیز به استاندار قزوین اعلام شده که البته فرآیند قانونی آن از جمله تبدیل شورای روستا به شهر و برخی موارد دیگر باید به انجام برسد و به وزیر کشور نیز اعلام شود که در ان صورت، وزارت کشور دستور به تاسیس شهرداری خواهد داد.
هویت مناطق روستایی و شهری از اهمیت خاصی برخوردارند
معاون مدیرکل امور روستایی و شوراهای استانداری قزوین در این رابطه اظهار داشت: آن چه که در درجه نخست از اهمیت فراوانی برای ما باید برخوردار باشد توجه و اهمیت دادن به هویت مناطق روستایی و شهری است و اینکه ما در قالب شهر و روستا به چه مسایلی باید توجه داشته باشیم.
محمدرضا صادقی‌مقدم تصریح کرد: به طور معمول روستا، یک سکونتگاه اولیه محسوب شده که کنترل آن توسط مردم و با روابط اجتماعی نزدیکی که باهم دارند، اداره می‌شود اما این مساله در شهرها، به لحاظ گستردگی آن توسط برخی نهادها مانند شهرداری، نیروی انتظامی و سایر مجموعه‌ها اعمال می‌گردد.
وی با بیان اینکه در حوزه روستایی ما باید سعی کنیم قالب را در مولد بودن جستجو کنیم، تاکید کرد: اقتصاد روستایی باید حاکم بر ظرفیت‌های خود باشد که این موضوع به طور معمول در قالب کشاورزی، دامداری، مرغداری، باغداری و سایر محصولات از این دست نمایان است اما در بخش شهری، مدیریت در چنین فضاهایی اتفاق نمی‌افتد.
این کارشناس حوزه روستا ادامه داد: اما اینکه چرا ما می‌خواهیم وقتی روستاهایمان به شکلی از جمعیت می‌رسند به شهر تبدیل شوند، به نظر بنده این مساله نقص قانون است، چرا که قانون آمده و خط کشی گذاشته و عقیده دارد که اگر جمعیت به چند هزار نفر رسید شما می‌توانید آن نقطه را شهر اعلام کنید در حالی که بسیاری از شاخصه‌های این تبدیل در نظر گرفته نشده است.
صادقی مقدم با اشاره به اینکه شاخص جمعیت شاید شرط لازم باشد اما کافی نیست و باید در کنار آن، سایر شاخصه‌های مهم نیز سنجیده شود، گفت: ما به طور حتم نیازمند روستاهای بزرگ با جمعیت بالا نیز هستیم زیرا خود جمعیت می‌تواند به عنوان یک مساله مهم در راستای اعتلای شاخص‌های روستایی حرکت کند تا جایی که اگر یک روستا جمعیت زیادی داشته باشد به طور حتم می‌تواند ساختار بهتری در کنار سایر ظرفیت‌های تولیدی، بهره‌وری نیز داشته باشد.
نقص قانون و دیدگاه‌های سیاسی عاملی مهم در تبدیل روستا به شهرها
معاون مدیرکل امور روستایی و شوراهای استانداری قزوین نقص قانون و وجود دیدگاه‌های سیاسی را 2 عامل مهم در تبدیل مناطق روستایی به شهری دانست و افزود: زمانی که می‌خواهیم روستایی را به شهر تبدیل کنیم الزاما این کار باید توسط متخصصان امر امکان سنجی شود و همان گونه که در اجرای هر پروژه ملی باید پیوست‌هایی مانند پدافند غیرعامل، مسایل زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی داشته باشد، در تبدیل روستا به شهر نیز وجود این پیوست‌ها به صورت منطقی و عقلانی، ضروری است.
وی با اشاره به اینکه بسیاری از موارد توسعه روستایی صورت گرفته در سال‌های اخیر اشتباه بوده، تصریح کرد: اینکه روستاهای ما باید از ساختارهای شهری بهره‌مند باشند، در واقع به خودی خود باعث از بین رفتن ساختارهای مولد آن شده‌ایم و اینکه با تبدیل روستا به شهر، روستاییان سعی می‌کنند راه آسان‌تری را انتخاب کرده و از آن به بعد به جای تولید مایحتاج خود، آن را تامین می‌کنند، تا جایی که امروزه بسیاری از فرآورده‌های لبنی مانند ماست و شیر را روستاییان به صورت کارخانه‌ای خریداری می‌کنند.
دهیاری ها با ساختار ساده سازمانی دیده شده‌اند
صادقی‌مقدم با اشاره به اینکه قانونگذار هویت دهیاری را با ساختاری بسیار ساده سازمانی دیده، گفت: قانونگذار با این کار خواسته تا روستا را حتی در حوزه مدیریتی در قالب بسیار ساده ببیند اما در شهرها، شهرداری‌ها به لحاظ مجموعه عریض و طویل خود امروزه حتی در تامین هزینه کارکنان خود با مشکلاتی روبرو هستند و برای رفع این مشکل ناچارند شهر را به سمت مسایلی از قبیل فروش تراکم پیش ببرند.
وی ادامه داد: با تبدیل روستا به شهر، شهرهای جدید با بدنه بزرگی به نام شهرداری که جایگزین دهیاری شده، روبرو می‌شوند و از آن به بعد است که شهرداری، روستای تبدیل شده به شهر را به شکل یک کالا می‌بیند تا بتواند بیشترین سود را برای تامین حداقل نیازهای خود به دست آورد.
وی، موضوع سوداگری را یکی از آسیب‌های بزرگ ناشی از تبدیل روستا به شهر دانست و اظهار داشت: چنین آسیب‌هایی شامل آسیب کالبدی که در قالب ساخت و سازهایی صورت می‌گیرد که قالب آن با روستا بیگانه بوده، مثل فرهنگ آپارتمان نشینی، آسیب اقتصادی که شامل از بین رفتن اقتصاد مولد و تبدیل آن به اقتصاد مصرف کننده می‌شود و آسیب اجتماعی که شامل از بین رفتن کنترل اولیه که پیش‌تر توسط روستاییان برای جاری شدن فرهنگ عامه منطقه خود انجام می‌دادند و تبدیل آن به کنترل ثانویه، می‌شود.
تاسیس شهرهای جدید به نفع مردم نبوده است
مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان قزوین در این رابطه به خبرنگار ایرنا گفت: بدون شک، روستاهایی که طی سال‌های اخیر به شهر تبدیل شده‌اند، آورده جدید و قابل توجهی برای مردم مناطق خود به همراه نداشته‌اند.
اصغر گونجی ادامه داد: این در حالی است که روستاییان در گذشته با حداقل هزینه، امورات مربوط به خود و روستا را می‌گذراندند و دغدغه‌های مهمی برای رفع آنها نیز نداشتند اما با تبدیل وضعیت خود به شهر مشکلاتی از جمله ارایه عوارض و دقت فنی و ظریف در امر ساخت و سازهای خود آن هم با تقبل هزینه‌های نظام مهندسی شهری و سایر موارد مالیاتی در خصوص خدمات شهری، گریبان آنها را گرفت.
وی با بیان اینکه اجرای ضوابط شهری برای بسیاری از روستاییان غیرقابل قبول بوده و در اوایل کار نیز مشکلاتی را هم برای خود و هم مجموعه شهری ایجاد می‌کنند، تصریح کرد: به طور حتم سال‌های زیادی طول کشیده خواهد شد تا روستا شکل و ضواهر یک شهر را به خود بگیرد و این در صورتی است که خدمات ارایه شده در حال حاضر از سوی نهادهای حمایتی از جمله بنیاد مسکن به شکل ساده و با هزینه‌های بسیار قابل تامل‌تز ارایه می‌گردد.
روستاهای بزرگ بهتر از شهرهای جدید هستند
گونجی با اشاره به اینکه روستاهای بزرگ امروز به لحاظ وضعیتی بسیار بهتر از شهرهای جدید هستند، گفت: هزینه و اعتباراتی که امروزه صرف امور بسیاری از روستاها می‌شود، بهتر از شهرهای کوچک و جدیدالاحداث هستند و به نظر می‌رسد که اگر کمی اعتبارات در این حوزه افزایش پیدا کند، امکانات رفاهی و خدماتی بیشتری را می‌توان توسط این نهاد در روستاها به مورد اجرا گذاشت.
وی اضافه کرد: این در حالی است که با وجود افزایش سرانه‌های شهری، بسیاری از روستاهای استان از جمله ناصرآباد و نظام آباد که دارای جمعیتی بیش از 10 هزار نفر هستند تمایلی به شهر شدن ندارد.
مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلانی با بیان اینکه اعتبارات تخصیص یافته به روستاها این روزهای کافی نیست، گفت: اگر بتوانیم میزان اعتبارات را افزایش دهیم به طور حتم روستاهای ما رونق بیشتری خواهند یافت و در آن صورت هیچ یک از روستاها به فکر تبدیل شدن به شهر نخواهند بود.
*س_برچسب‌ها_س*
