"تمرکز ناهمگن جمعیت" چالش اصلی توسعه پایدار ایران
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه و شهرسازی گفت: تمرکز ناهمگن جمعیت در ایران، استمرار کاهش جمعیت در تعدادی از نواحی و افزایش قابل ملاحظه آن در برخی از پهنهها، چالش اصلی در توسعه پایدار ایران زمین خواهد بود.
علی بیتاللهی؛ عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه و شهرسازی در گفتوگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم در رابطه با مشکلاتی محیط زیستی که باید مورد توجه دولت چهاردهم قرار بگیرد، اظهار کرد: از نظر بنده چالشهای عمده کشور در زمینه آب و برق، مسکن، محیط زیست و زیر ساختها در سالهای آتی در درجه اول در گستره کلانشهرهایی مانند تهران، کرج، مشهد، اصفهان، قم و یزد خواهد بود.
وی افزود: تمرکز ناهمگن جمعیت در ایران، استمرار کاهش جمعیت در تعدادی از نواحی و از طرفی افزایش قابل ملاحظه آن در برخی از پهنهها، چالش اصلی در توسعه پایدار ایران زمین خواهد بود.
محیط زیست اگر با "توسعه پایدار" همراه شود مانع توسعه نیستعضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه و شهرسازی ادامه داد: مطالعات ما نشان داده است که با روند فعلی رشد جمعیت و هرم سنی فعلی آن، روند مهاجرت بهدلایل مختلف اقتصادی، آب و هوایی و فرهنگی و روند کلی شهرنشینی (عمدتاً با گرایش به کلانشهرها و مراکز استانی)، تعدادی از نواحی کشور با کاهش جمعیت و تعدادی دیگر با افزایش چشمگیر جمعیت مواجه خواهند شد.
بیتاللهی بیان کرد: افزایش متمرکز جمعیت در نواحی خاص و نیاز آبی و غذایی و انرژی حاصل از آن، فشار و استرس شگرفی را بر محیط زیست و زیرساخت و منابع آبی آن گسترهها وارد خواهد ساخت. احداث سدها، انتقال آب از دریا، انتقال بین حوضهای آب، فشار بر آبخوان، فشار فوقالعاده بر شبکه توزیع برق و انرژی و پاسخ مقطعی به نیازها، خود منجر به استمرار تمرکز بیشتر و بیشتر جمعیت شده که این امر بنوبه خود فشار بر منابع آبی و انرژی و محیط زیست را به طور تصاعدی افزایش خواهد داد.
وی افزود: این چرخه و دور غلط، با میل به شرایط حدی به نقطه ناپایدار و شکنندهای خواهد رسید که احتمال دارد با اثر تحریک کننده کوچکی، سامانههای زیرساختی و شریانهای حیاتی کشور را در آستانه فروپاشی قرار دهد.
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه و شهرسازی تأکید کرد: ضرورت دارد هر طرح توسعهای بر مبنای تمرکززدایی جمعیتی و تلاش برای همگن کردن توزیع جمعیت در کل کشور باشد و مهمترین عامل در انگیزه مهاجرت جمعیتی، یعنی اشتغال و معیشت و توزیع مراکز شغلی و کسب درآمد در آن بهدرستی دیده شده باشد.
بیتاللهی اضافه کرد: برآورد بنده بر این است که اگر همین روند رشد جمعیت از یک سو و مهاجرت بهدلایل مختلف در کشور استمرار یابد، در تعدادی از مناطق مهم مانند تهران، کرج، اصفهان، قم، اصفهان، یزد، اهواز، زاهدان، بندرعباس، سمنان، ارومیه با مشکلات و چالش های بزرگ تامین آب، تامین برق، آلودگی هوا و مخاطرات اجتماعی و زیست محیطی و ناامنی غذایی مواجه خواهیم شد و در همان حال در برخی مناطق، سکونتگاهها تهی از جمعیت و رو به ویرانی، کشور را جریحهدار خواهد کرد.
وی خاطرنشان کرد: به دولت محترم چهاردهم متذکر میشوم که احداث مسکن، توسعه زیرساختها و اجرای طرحهای توسعهای باید با رویکرد دوری از توسعه و تمرکز بیش از حد ظرفیت پهنههای کلانشهری همراه باشد که در غیر این صورت، ناپایداری توسعه، خود بحرانهای فزاینده و بزرگتری را رقم خواهد زد.
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه و شهر در پایان گفت: به عنوان مثال، احداث مسکن گسترده در تهران و اطراف آن، احتمالاً موجب کاهش اجاره بها و در نتیجه تشویق بیشتر به مهاجرت با هدف اشتغال و کسب در آمد به این گستره پرجمعیت خواهد بود. در این حالت افزایش جمعیت علاوه بر مشکلات ترافیکی و زیرساختی، نیازهای آبی و غذایئی بیشتری را در بر خواهد داشت، تامین نیاز های آبی، غذایی و انرژی چنین جمعیت بیش از حد متمرکزی، فشار مضاعف بر آبخوانها، شبکه آب و فاضلاب و انرژی را بهدنبال خواهد داشت، و نتیجه این روند، افزایش تصاعدی ریسکهای چندجانبه و پدیداری سامانه بهمراتب ناپایداری خواهد بود که ممکن است با کوچکترین تلنگری فرو ریزد.