توافق تهران - ریاض؛ به نام چین به کام واشنگتن

ایالات متحده در شرایطی که توافق میان ایران و عربستان با میانجیگری چین پیامی داشت مبنی بر کاهش نفوذ آمریکا در خاورمیانه، این تحول را تحولی خوب توصیف کرد.

توافقی به نام چین و به کام آمریکا

به گفته تحلیلگران، توافق میان ایران و عربستان که در پکن حاصل شد صرفا برجسته شدن نقش چین به عنوان شریک تجاری و در عین حال دیپلماتیک کشورهای حاشیه خلیج فارس را تقویت می کند. به باور این گروه، واشنگتن به واسطه رویکرد تخاصمی با تهران، در موقعیتی نبود تا بتواند نقش میانجی را برای نزدیکی میان دو رقیب منطقه ای ایفا کند، با این همه علیرغم زنگ خطری که شاهین های آمریکایی به صدا درآورده اند، آمریکا قادر است از فرایند حاکم سود ببرد.

جورج هانیه، استاد دانشگاه بوستون در این باره به الجزیره گفت که این واقعیت که تهران و ریاض به نوعی تصمیم گرفتند تا دریچه های جنگ احتمالی را دفن کنند، هم برای ایالات متحده، هم چین و هم برای خاورمیانه خبر خوبی است. هاینه که پیش از این عنوان سفیر شیلی در چین فعالیت داشت خاطر نشان کرد که توافق میان دو رقیب در خاورمیانه به معنای دستاوردی برای چین در لیگ دیپلماسی در خاورمیانه بود اما نشان از عقب نشینی ایالات متحده نداشت.

این تحلیلگر افزود، با این همه این توافق می بایست واشنگتن را وادار کند در سیاست های تقابلی اش در ارتباط با سایر کشورها تجدید نظر نماید.

 تهدیدی بالقوه در دراز مدت

نزدیکی تهران و ریاض به دنبال سال ها تنش هایی است که خاورمیانه را در برگرفته، بالاخص یمن، جغرافیایی که شاهد درگیری میان انصار الله و ائتلاف نظامی به رهبری ریاض است. فعلا جزئیات توافق میان دو کشور منتشر نشده اما گفته می شود در بیانیه 10 مارس آمده که در این پیمان بر احترام به حاکمیت ملی کشورها و عدم مداخله در امور داخلی تاکید شده است. عربستان و ایران همچنین توافق کرده اند روابط دیپلماتیکی که از سال 2016 به حالت تعلیق درآمده را از سرگرفته و پیمان های امنیتی و فرهنگی شان را احیا کنند.

تحلیلگران بر این باورند که نقش چین در این نوافق نباید موجب نگرانی سیاستگذاران در واشنگتن شود چرا که رقابت با پکن در اولویت سیاست های دولت بایدن قرار دارد. دینا اسفندیاری، مشاور ارشد مسائل خاورمیانه و شمال افریقا و فعال در گروه بحران بین المللی در این باره گفت که تنش زدایی به شکلی بالقوه ثبات منطقه را افزایش می دهد که این هدف سیاست واشنگتن هم هست. به گفته او ایالات متحده تا حد زیادی شریک امنیتی مطلوب برای کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس محسوب می شود.

اسفندیاری در گفتگو با الجزیره خاطر نشان کرد که به دلیل نفوذ اقتصادی چین در منطقه، به ناچار اهمیت این بازیگر در حال افزایش است. او افزود طبیعتا این مقوله در دراز مدت برای ایالات متحده نگران کننده خواهد بود چرا که نقش آفرینی چین در نهایت می تواند موجب کم رنگ شدن نفوذ واشنگتن بر متحدانش در خلیج فارس شود.

بازی ریاض در دو زمین

ناظران می گویند فعلا آمریکا در ظاهر خود را نگران نشان نمی دهد. جرالد فایر شتاین، کارشناس دیپلماسی فعال در موسسه خاورمیانه با اشاره به مذاکراتی که میان تهران و ریاض پیشتر در عراق و عمان انجام شده بود گفت که دخالت چین در تحقق این توافق می تواند اندکی اغراق آمیز باشد. به گفته این تحلیلگر، این توافق با آنچه ایالات متحده می خواست تطابق دارد چرا که ماحصل آن کاهش تنش است. از همین رو نبود آمریکا در فرایند این توافق معنای چندانی ندارد چرا که تهران و واشنگتن با یکدیگر ارتباطی دیپلماتیک ندارند. او در ادامه بر رویکرد استراتژیک پادشاهی تاکید کرد و آن عدم جانبداری از بازیگری در میان رقابت میان قدرت های بزرگ است.

به گفته فایر شتاین، همزمان با عادی سازی روابط میان ایران و عربستان، ریاض نیز به اوکراین کمک و قرادادی 37 میلیارد دلاری را با شرکت هواپیماسازی بوئینگ منعقد کرد؛ اقدامی که با استقبال کاخ سفید روبرو شد.

احیای برجام برای بایدن دشوارتر شد؟

زمانی تنش زدایی ممکن است اوضاع را برای واشنگتن پیچیده تر کند و تلاش ها برای مهار برنامه هسته ای ایران بی نتیجه شود. تا به امروز رایزنی های برجامی و تلاش های دیپلماتیک مانع از احیای توافقی شده که سال 2015 منعقد شده بود. فعلا دولت بایدن مدعی است که توافق هسته ای با تهران در دستور کارش نیست. ناظران مدعی اند که نزدیکی تهران به ریاض این امکان را فراهم می کند تا ایران به انزوای اقتصادی خودش پایان دهد چرا که مقام های سعودی از قبل در باب سرمایه گذاری در ایران پس از توافق گفتند.

فایر شتاین مدعی است که توافق ایران و عربستان حمله نظامی فرضی (ادعایی) آمریکا یا اسرائیل علیه ایران را دشوارتر خواهد کرد. به گفته او بدون حضور ریاض، کشوری که می شود از خاکش برای این ماجراجویی بهره برد، چنین حمله ای بسیار پیچیده تر خواهد شد. آنل شلین، پژوهشگر فعال در موسسه کوئینسی که مخالف هرگونه مداخله نظامی است، توافق را گزینه خوبی برای بازدارندگی می داند. شلین به الجزیره گفت که مطمئنا به نفع ایالات متحده نخواهد بود که وارد جنگ احتمالی میان اسرائیل و ایران شود. هرچند به باورش نزدکی ریاض و تهران احتمال چنین رویارویی را کم تر خواهد کرد چرا که اسرائیلی ها امروز در باب حمایت ائتلاف عربی از این بازیگر اطمینان اندکی دارد.

• نسخه جدید از قدرت بزرگ در خاورمیانه
• دوئل ابرقدرت‌ها در خلیج‌فارس
• خبر بعدی، از سرگیری مذاکرات احیای برجام است؟
• معادله چینی / بازی جدید در خاورمیانه
• سیگنال چین به آمریکا با میانجی گری در رابطه ایران و عربستان

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.