جفت پوچ برای بازار خودرو
اگر بخت یاری کند، صاحب خودرو میشوید
وزارت صنعت، معدن و تجارت با آزمون و خطاهای بسیار در بازار خودرو، سعی در بازگشت آرامش به این بخش را دارد؛ از این‌رو یکی از روش‌های که برای مقابله با وضعیت نامتعادل بازار خودرو پیشنهاد شد، استفاده از روش قرعه‌کشی بود که در نهایت به مرحله اجرا رسید. البته طبق شنیده‌ها به‌تازگی این وزارتخانه تصمیم گرفته این سیاست عرضه خودرو به بازار را از سبد فروش حذف کند.
صمت در این گزارش نظر کارشناسان و فعالان بازار خودرو را درباره تاثیر سیاست قرعه‌کشی بر این بازار جویا شده است. با ما همراه باشید.
اصلاح نرخ کنید
میلاد بیگی، کارشناس حوزه خودرو درباره چرایی استفاده از روش قرعه‌کشی به صمت گفت: استفاده وزارت صنعت، معدن و تجارت از روش‌هایی مانند سامانه یکپارچه و قرعه‌کشی، به فاصله بسیار زیاد بین نرخ خودرو در کارخانه و بازار می‌گردد. فاصله قیمتی در کنار تقاضای سرمایه‌ای و سفته‌بازانه کاملا در این بازار مشهود است و به شکل فزاینده‌ای دنبال می‌شود.
بیگی ادامه داد: متقاضی خودرو با این آگاهی در قرعه‌کشی شرکت می‌کند که می‌داند در قبال مبلغی که برای ثبت‌نام خودرو هزینه می‌کند می‌تواند در نهایت خودرویی که برنده شده را دست‌کم دو برابر نرخ کارخانه در بازار آزاد به فروش برساند. وی افزود: تا زمانی که این فاصله قیمتی وجود دارد چاره‌ای جز استفاده از روش قرعه‌کشی برای عرضه خودرو به بازار نداریم. در دوره‌ای که نرخ خودروهای یکی از خودروسازهای بزرگ به نرخ بازار نزدیک شد، شاهد بودیم روش قرعه‌کشی برای عرضه خودروهای آن خودروساز به بازار حذف شد. وزارت صنعت، معدن و تجارت اگر قصد دارد روش قرعه کشی را حذف کند باید نرخ درب کارخانه خودروها به‌ویژه نرخ خودروهای پرتیراژ مانند پژو پارس 206 و... را اصلاح و بروزرسانی کند. بنابراین این تصمیم نهایی با وزارت صنعت، معدن و تجارت است.
بیگی خاطرنشان کرد: در حالی‌که نرخ دلار از آذر سال گذشته تاکنون بیش از 50 درصد افزایش داشته، نرخ نهاده‌ها تا دو برابر بالا رفته و حقوق کارگران 57 درصد رشد داشته است و به‌طبع هزینه‌ها در بخش‌های گوناگون صعودی بوده، اما شاهد هستیم که نرخ کارخانه‌ای خودرو به‌ویژه خودروهای پرتیراژ اصلاح نشده است. این کارشناس صنعت خودرو اظهار کرد: واقعیت این است که ادامه این روند دو اتفاق مهم را در صنعت خودرو کشور رقم می‌زند؛ اول اینکه خودروساز را با زیان انباشته قابل‌توجهی مواجه می‌کند که ادامه فعالیت را برای او سخت خواهد کرد. براساس صورت‌های مالی حسابرسی نشده دو شرکت ایران خودرو و سایپا تا 6 ماه نخست امسال بیش از 120 هزار میلیارد تومان زیان انباشته داشته‌اند. تداوم این وضعیت، این دو خودروساز بزرگ را با زیان انباشته بیشتری مواجه می‌کند، ضمن اینکه همین زیان فعلی درحال‌حاضر هم عدد بسیار بزرگی است و با ادامه یافتن این وضعیت عدد بزرگ‌تری خواهد شد که تاثیرات آن کلان‌تر و مخرب‌تر خواهد بود.
وی ادامه داد: دوم اینکه وجود فاصله قیمتی بین نرخ خودرو درب کارخانه و بازار به‌دلیل عدم‌اصلاح و بروزرسانی نرخ کارخانه است که عملا باعث می‌شود با تقاضای بسیار زیادی در بازار خودرو مواجه شویم. این شرایط در حالی است که در نهایت خودرو به‌دست مصرف‌کننده واقعی نیز نمی‌رسد؛ در صورتی که هدف وزارت صنعت، معدن و تجارت در استفاده از روش‌ها و رویکردهای متفاوت مانند قرعه‌کشی یا عرضه خودرو در بورس کالا رسیدن خودروهای عرضه‌شده به‌دست مصرف‌کننده واقعی است. همانطور که شاهد بودید در آخرین قرعه‌کشی فروش خودرو در هفته گذشته، حدود 11 میلیون نفر ثبت نام کردند. اینکه از یک جمعیت 80 میلیون نفری، 11 میلیون نفر برای خرید خودرو ثبت نام کنند، بسیار اتفاق تامل برانگیزی است. ضمن اینکه بسیاری از این ثبت‌نام کننده‌ها در سنین پایین‌تر از دریافت گواهینامه بودند.
11 میلیون متقاضی
این کارشناس صنعت خودرو با اشاره به وضعیت بازار خودرو در سال‌های گذشته اظهار کرد: در 20 سال گذشته تقاضا برای خرید خودرو در کشور بین یک تا یک میلیون و 200 نفر بود و اگر خودروساز قصد داشت بیشتر از این میزان تقاضا خودرو تولید و عرضه کند و تعداد بیشتری خود به فروش برساند باید از اجرای طرح‌هایی مانند ارائه وام و مشوق‌های دیگر برای بالا بردن سطح تقاضا استفاده می‌کرد.
بیگی افزود: اینکه میزان تقاضا در چند سال اخیر از یک میلیون و 200 متقاضی به 11 میلیون نفر افزایش پیدا کرده، به عدم به‌روزآوری و اصلاح نرخ کارخانه‌ای خودرو برمی‌گردد. بیگی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه چرا روش قرعه‌کشی از سوی نهاد متولی برای واگذاری خودرو انتخاب شد، تاکید کرد: مسئله قرعه‌کشی، معلول فاصله قیمتی بین کارخانه و بازار است. زمانی که متولی امر به هر دلیلی نخواهد قیمت‌ها را بروزرسانی کند یا دستورالعمل نرخ خودرو را اصلاح نکند، همچنان این فاصله قابل توجه بین نرخ خودرو درب کارخانه و بازار وجود خواهد داشت و شاهد هجوم برای خرید خودرو خواهیم بود. بنابراین شورای رقابت به این دلیل روش قرعه‌کشی را انتخاب کرد که در شرایطی که تقاضا بسیار بالاتر از میزان عرضه خودرو به بازار است همه از شانس مساوی برای خرید خودرو برخوردار باشند. در این میان، محدودیت‌هایی مانند داشتن گواهینامه، عدم خرید خودرو از شرکت ایران خودرو و سایپا طی دو سال گذشته و.... را گذاشتند تا به باور خود، خودروهای عرضه شده به‌دست مصرف‌کننده واقعی برسد، اما واقعیت این است که تا زمانی که قیمت‌ها اصلاح نشده و فاصله قیمتی بین کارخانه و بازار خودرو وجود داشته و رشد عرضه بسیار کمتر از رشد تقاضاست و از سویی خودرو به هر دلیلی کالایی سرمایه‌ای به‌شمار می‌رود، حضور واسطه‌ها در این بازار مانع تحقق این هدف است. می‌توان گفت دلیل اصلی استفاده از روش قرعه‌کشی یا روش‌های مشابه، نبود اراده نهاد متولی برای اصلاح و بروزرسانی نرخ کارخانه‌ای خودروهاست. به عبارتی می‌توان گفت در اینجا روش واگذاری خودرو و قیمت‌گذاری مهم نیست؛ مهم این است که قیمت‌ها اصلاح شود. اینکه در این بازار، قیمت‌گذاری در دست خودروساز باشد یا بورس یا براساس دستورالعمل‌های سازمان حمایت و شورای رقابت، فرق چندانی ندارد. بیگی در پایان با اشاره به اینکه در شرایط کنونی ناچار باید از روش قرعه‌کشی استفاده کنیم، اظهار کرد مسئله استفاده کردن از روش قرعه‌کشی با استفاد نکردن از آن نیست، موضوع این است که قوانین بازار را بپذیریم و اختلاف نرخ خودرو را اصلاح کنیم.
عرضه و تقاضا به بازار جهت میدهد
فریدون عطارد، فعال بازار خودرو نیز درباره روش قرعه کشی مزایا و معایب آن، گفت: در بازار خودرو چه در روش قرعه‌کشی و چه در روش عرضه خودرو در بورس، دلال‌ها و واسطه‌ها حضور دارند. زمانی که میزان عرضه خودرو کمتر از تقاضای بازار است، محدودیت‌هایی از سوی نهاد متولی تعیین شد تا به نوعی خودرو به‌دست مصرف‌کننده واقعی برسد. در این میان، عده‌ای شرایط را دارند مانند داشتن گواهینامه و... اما موقعیت خرید ندارند و اینجاست که پای دلالان به بازار باز می‌شود، فرقی هم ندارد که روش عرضه خودرو قرعه کشی باشد یا عرضه خودرو از طریق بورس کالا انجام شود.
عطارد افزود: آنچه برای بازار مهم است میزان عرضه و تقاضاست که در نهایت هم بازار را تحت‌تاثیر قرار میدهد و اینکه عرضه براساس روش قرعه‌کشی باشد یا نه، چندان تعیین‌کننده وضعیت بازار نیست. وی ادامه داد: در ماه‌های گذشته که به نسبت عرضه خودرو بالا رفت و نرخ ارز هم تا حدودی ثابت بود، بازار خودرو تا حدی آرام شده بود و کم‌کم حالت رکود کامل می‌رسید. حتی خرید و فروش در بازار هم به نسبت کاهش یافت، چون نرخ خودروها ثابت بود؛ با وجود اینکه در همین مدت از روش قرعه‌کشی هم برای عرضه خودرو استفاده می‌شد. بنابراین می‌توان گفت در ماه‌های اخیر بیشتر شاهد حضور مصرف‌کننده‌های واقعی در بازار خودرو بودیم.
عطارد ادامه داد: البته از هفته گذشته با افزایش نرخ ارز و نرخ خودروها هم افزایش داشت.
این فعال بازار خودرو با اشاره به اینکه تاثیر قرعه‌کشی بر این بازار قابل توجه نیست، در پایان گفت: چه روش قرعه‌کشی باشد چه نباشد، اگر عرضه بالا باشد، دست‌کم قیمت‌ها ثابت می‌ماند و کاهش عرضه در نهایت قیمت کالا در بازار را بالا می‌برد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت آنچه قطعا بر بازار خودرو تاثیرگذار است عرضه و تقاضاست، نه تاثیر روش قرعه‌کشی برای واگذاری خودرو و ورود این کالا به بازار. براساس قانونی نانوشته، نرخ ارز و میزان عرضه بازار را به ثبات می‌رساند و اگر تصمیم بر این است که این بازار بسامان شود باید به این دو مقوله توجه کنیم یعنی نوسانات نرخ ارز کمتر شود و با حمایت از تولید عرضه افزایش داشته باشد.
سخن پایانی
این‌گونه به نظر می‌رسد که هدف اصلی وزارت صنعت، معدن و تجارت در بازار خودرو، رساندن خودرو به‌دست مصرف‌کننده واقعی است. حال وزارتخانه با هر روشی که بخواهد این هدف را محقق کند باید به دو مولفه عرضه و تقاضا در بازار توجه کند. باید عرضه را افزایش دهد و تقاضا را برای مصرف‌کنندگان واقعی تقویت کند. برای تقویت عرضه، وزارتخانه باید موانع را از سر راه تولید بردارد و در مقابل تسهیلاتی برای مصرف‌کنندگان واقعی خودرو در نظر بگیرد تا بازار خودرو بسامان شود.