حال بودجه عمرانی چطور است؟

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، تقریبا یک ماهی می‌شود که دولت سند مالی سال آینده را به مجلس برای بررسی ارائه کرده و این روزها، لایحه بودجه سال 99 روی میز کمیسیون تلفیق بودجه جا خوش کرده است. آن‌گونه که سازمان برنامه و بودجه اعلام کرده، بودجه سال آینده دارای 6 ویژگی عمده است. این 6 ویژگی عبارتند از «کارآمد سازی بازار ارز»، «ثبات و انضباط در بودجه دولت»، «فعالیت‌های عمرانی و تامین زیرساخت‌ها»، «تولید و اشتغال و اقتصاد مقاومتی»، «استمرار تامین کالاهای اساسی، دارو و تجهیزات پزشکی» و «معیشت عمومی و کاهش فقر مطلق».

یکی از بخش‌های مهم بودجه، بخش مربوط به بودجه طرح‌های عمرانی است. هزینه‌های عمرانی یا همان تملک دارایی‌های سرمایه‌ای لایحه بودجه سال 99 در مقایسه با قانون بودجه سال 98 با رشدی 4.5 هزار میلیارد تومانی، حدود 70.3 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است.

بنا به گفته رییس سازمان برنامه و بودجه، «وابستگی منابع عمومی بودجه به نفت کمتر از 10 درصد است که 100 درصد آن برای پروژه‌های عمرانی استفاده می‌شود.»

محمدباقر نوبخت دوم دی‌ماه پس از حضور در جلسه کمیسیون اقتصادی مجلس در جمع خبرنگاران با بیان این‌که 484 هزار میلیارد تومان منابع برای سال 99 از محل واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای، واگذاری دارایی‌های مالی و درآمدها پیش‌بینی شده است، متذکر شد: «منابع سال آینده حدود 48 هزار میلیارد تومان منابع به فروش نفت وابسته است؛ در حالی که این رقم در سال جاری 153 هزار میلیارد تومان بود.»

وی عنوان کرد: «تمام اعتبارات حاصل از فروش نفت و 4.4 میلیارد دلار که از صادرات گاز به دست می‌آید، برای اجرای پروژه‌های عمرانی استفاده خواهد شد؛ ضمن اینکه 30 هزار میلیارد تومان از سایر منابع برای اجرای طرح‌های عمرانی پیش‌بینی شده است.»

دلیل تزریق بودجه قطره‌چکانی

کمبود اعتبارات بودجه‌ای در سال‌های گذشته باعث تزریق بودجه قطره‌چکانی به پروژه‌های انبوه نیمه‌تمام شده که طولانی شدن دوره ساخت این پروژه‌ها را به‌دنبال داشته است. طبق آمارها حدود 65 درصد از طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای ملی در زمان‌بندی خود به اتمام نرسیده و طول دوره ساخت این طرح‌ها به 12 سال افزایش یافته است.

هرچند از ابتدای دولت یازدهم رویکرد تازه‌ای برای تخصیص اعتبارات عمرانی براساس اولویت‌بندی طرح‌ها و پیشرفت فیزیکی آنها اعمال شد، اما به‌دلیل بالا بودن تعداد پروژه‌های نیمه‌تمام، همچنان اقتصاد ملی و بودجه درگیر مصائب این بخش است.

مطالعات نشان می‌دهند برای دستیابی به رشد اقتصادی مناسب، باید بین 5 تا 7 درصد از تولید ناخالص داخلی، در طرح‌های زیرساختی سرمایه‌گذاری شود. این در شرایطی است که 78 هزار پروژه نیمه‌کاره در کشور برای اتمام منابعی در حدود 800 هزار میلیارد تومان را طلب می‌کنند.

گزارش‌ها حاکی از آن است که از ابتدای امسال 34 هزار میلیارد تومان بودجه عمرانی سال جاری پرداخت شده است. رییس‌جمهور نیز هفدهم آذرماه در صحن علنی مجلس این رقم را اعلام کرد. حسن روحانی گفت: «9 ماه از سال 98 گذشته و بودجه‌های جاری به موقع پرداخت شده است؛ تاکنون 34 هزار میلیارد تومان بودجه عمرانی پرداخت شده و طرح‌های مهم و اساسی که مدنظر دولت بوده یا افتتاح شده یا تا پایان سال افتتاح می‌شود.»

وی عنوان کرد: «در شرایطی که دشمنان ما، آمریکایی‌ها و صهیونیست ها فکر می‌کردند که با تحریم شدیدشان نسبت به ملت ایران، ملت و دولت را ناتوان خواهند ساخت، ناامید شدند. دولت توانسته در طول 9 ماه گذشته در اقتصاد کلان قدم‌های قابل ملاحظه بردارد.»

عملکرد بودجه طرح‌های عمرانی

بررسی‌ها نشان می‌دهد که در بودجه سال 98، به میزان 43 هزار میلیارد تومان برای پرداخت‌های عمرانی منابع مصوب شده است. البته در قالب اولیه، میزان بودجه عمرانی این رقم معادل 66.8 هزار میلیارد تومان بود که پس از اصلاح بودجه در مردادماه امسال، این رقم به میزان 35 درصد کاهش یافت.

بر این اساس، اگر رقم 43 هزار میلیارد تومان را مبنا قرار دهیم، رقم مصوب برای 9 ماهه سال باید به میزان 32.1 هزار میلیارد تومان می‌رسید. در این صورت درصد تحقق بودجه عمرانی به رقم 106.2 درصد می‌رسد.

حتی با در نظر گرفتن رقم 66.8 هزار میلیارد تومان برای بودجه عمرانی نیز میزان عملکرد بودجه عمرانی به رقم حدود 64 درصد می‌رسد که با توجه به کاهش درآمدهای نفتی در سال جاری رقم قابل توجهی است. این در حالی است که در سال‌های 94 تا 96 که وضعیت اقتصادی در شرایط مناسبی قرار داشت، میزان پرداخت‌های عمرانی کمتر از 50 درصد بوده است. البته در سال 97 و 98 که وضعیت اقتصادی دولت مناسب نبوده، میزان تحقق عملکرد عمرانی دولت به بالای 80 درصد می‌رسد.

کمک اوراق به طرح‌های عمرانی

به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین منابع مهم برای پرداخت‌های عمرانی طی دو سال اخیر، انتشار اوراق مالی بوده است. بر اساس گزارش معاونت نظارت مالی و خزانه‌داری کل کشور، در سال 1397 به میزان 38.4 هزار میلیارد تومان اوراق اسلامی منتشر شده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد در نیمه نخست سال جاری نیز به میزان 31.5 هزار میلیارد تومان اسناد خزانه اسلامی منتشر شده است. بنابراین طی یک سال و نیم گذشته، حدود 70 هزار میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی منتشر شده است. به نظر می‌رسد 90 درصد از اوراق مالی اسلامی به منظور تخصیص پرداخت‌های عمرانی صرف شده است.

در این شرایط، پیمانکاران برای بدهی خود از دولت، اوراق مالی دریافت می‌کنند یا در بازار سرمایه این اوراق را نقد کرده یا آن را برای سررسید نگه می‌دارند. بنابراین در شرایطی که درآمدهای دولت از بخش نفتی محدود شده است و همچنین درآمدهای مالیاتی نیز با وجود افزایش، احتمالا صرف هزینه‌های جاری شده است، تنها منبع مدنظر دولت برای تحقق پرداخت‌های عمرانی، انتشار اوراق مالی بوده است.

در سال‌های گذشته کارشناسان عنوان کردند که با توجه به کم بودن میزان بدهی دولت نسبت به کل تولید ناخالص داخلی کشور، سیاست‌گذار می‌تواند با انتشار اوراق بدهی بخشی از هزینه‌ها را پوشش دهد و از سوی دیگر، به تعمیق بازار بدهی کمک کند، اما به نظر می‌رسد در حال حاضر این ابزار، به یک منبع جدید مالی تبدیل شده که سیاست‌گذار برای پوشش ناترازی بودجه از آن استفاده می‌کند. در کشورهای پیشرفته، فرمول مشخصی برای انتشار اوراق مالی وجود دارد و میزان بدهی دولت باید به نحوی باشد که شرایط پایداری مالی از تعادل خارج نشود.

وضعیت پروژه‌های عمرانی

براساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته در لایحه بودجه سال آینده، هزار و 431 پروژه عمرانی قابل واگذاری به بخش خصوصی و تعاونی است. این پروژه‌ها به اعتباری معادل بیش از 8.6 هزار میلیارد تومان نیاز دارد که نزدیک به 1.6 هزار میلیارد تومان آن از محل اعتبارات تبصره 19 قانون بودجه قابل تأمین است. از نظر تعداد پروژه پیشنهادی با قابلیت مشارکت، استان‌های مازندران با 180 پروژه و کرمانشاه با 131 پروژه بیشترین و استان‌های قم با 3 پروژه و اردبیل با 5 پروژه کمترین تعداد را به خود اختصاص داده است.

همچنین پروژه‌های پیشنهادی استان‌های کرمانشاه با 2 میلیارد و 302 تومان و یزد با یک میلیارد و 177 میلیون تومان بیشترین حجم سرمایه‌گذاری و استان‌های قم با 8 و ایلام با 19 میلیارد تومان کمترین میزان سرمایه‌گذاری را دارند. از سوی دیگر بیشترین میانگین سرمایه‌گذاری هر پروژه در استان‌های بوشهر46 میلیارد تومان، آذربایجان غربی 32 میلیارد تومان، یزد 21 میلیارد تومان و کرمانشاه 17 میلیارد تومان است.

در خصوص فراوانی کاربری پروژه‌های پیشنهادی مشارکتی بیشترین تعداد پروژه‌ها در بخش‌های ورزشی (537 پروژه)، گردشگری (295 پروژه)، کشاورزی (156پروژه)، فرهنگی و هنری (119 پروژه) و کمترین میزان در بخش‌های تولید برق و خدمات شهری اعلام شده است.

از لحاظ میزان سرمایه‌گذاری کاربری‌های ورزشی هزار و 463 میلیارد تومان، کشاورزی هزارو 231 میلیارد تومان و گردشگری هزار و 216 میلیارد تومان بیشترین حجم سرمایه‌گذاری و خدمات بهزیستی با 600 میلیون تومان، خدمات شهری 1.2 میلیارد تومان و صنایع دستی 1.3 میلیارد تومان کمترین میزان سرمایه‌گذاری را به خود اختصاص داده‌اند.

17223225