حصیربافی در مسیر توسعه اقتصادی سیستان و بلوچستان
زاهدان - ایرنا - رج به رج که تار و پودهای گیاهی در هم آمیخته می‌شود اثری را خلق می کند که آن را حصیر بافی می‌نامند چه حصیر از برگ درخت خرما (تگرد) و چه از نی‌های نیزار هامون باشد از ذهن و درون هنرمندی تراوش می کند که این هنر ارزشمند نسل به نسل از پدران به فرزندان آموخته شده و همچنان تا به امروز تداوم داشته و این هنر ذاتی از نسلی به نسل بعدی به اشتراک گذاشته شده است.
به گزارش ایرنا حصیر بافی یادگاری از گذشته های دور این سرزمین اساطیری و هنرپرور است، ایران در کنار کشورهایی مانند ژاپن، کره و مکزیک یکی از 16 کشور تولید کننده حصیر به شمار می‌رود. یافته‌های باستان شناسان در سایت جهانی شهرسوخته سیستان بیانگر آن است که درهزاره سوم قبل از میلاد دراین مرکز تمدنی بافته هایی با الیاف گیاهی یافت شده که با کاربرد زیرانداز، پرده، طناب، سبد و غیره از آنها استفاده می شده است که در واقع آنها را حصیر می نامید. تنوع و مهارت حصیر بافی در سیستان و بلوچستان آنقدر بالاست که از توپ و اسباب بازی گرفته تا قاشق و ظرف آب و حتی قایقی که همچنان با آن صید انجام می‌شود، همگی با حصیر بافته می شوند.
صنایع دستی و هنرهای بومی به صورت خاص بازتاب نگرش معنوی و تظاهرات روحی، قومی و بومی اقوام مختلف ایرانی بویژه مردمان سیستان و بلوچستان است و به صورت عام یک کالای مادی با ارزش اقتصادی است، این هنر که از فرهنگ مردم منطقه سیستان و بلوچستان ناشی می شود این روزها در ارتباطی تنگاتنگ با اقتصاد قرار گرفته است از اهمیت اقتصادی صنایع دستی کم نشینده ایم این هنر دیرین که روزگاری در گذشته اقلام ضروری زندگی سازندگانش را تامین می‌کرد در دنیای امروز به منبع درآمدی برای هنرمندان این رشته تبدیل شده است.
بدون تردید یکی از دلایل مهم در توجیه اقتصادی صنایع دستی نقش آن در زمینه اشتغالزایی است. اگر در جامعه ای سطح اشتغال زایی بالا باشد هر زلزله اقتصادی نمی تواند ان را بلرزاند همه می دانیم سیستان و بلوچستان به عنوان استانی که از نظر نگاه ملی محروم تلقی می شود می تواند با توجه ویژه به صنایع دستی خصوصا حصیر بافی که از تاریخ کهن این دیار سرچشمه می‌گیرد خلاء‌های اقتصادی خود را جبران کند.
تولید صنایع دستی قسمتی از تولید ناخالص ملی را تشکیل می دهد و قریب به اتفاق صنعتگران صنایع دستی درحال حاضر جزء اقشار کم درآمد جامعه محسوب می شوند اما این اقشار کم درآمد جامعه با آمدن مهمان ناخوانده کرونا وضعیتشان رو به وخامت گذاشت.
حصیر بافی در مسیر کرونا
حصیر بافی تا 2 دهه پیش از رونق خوبی در سیستان و بلوچستان برخوردار بود اما به یکباره با حاکم شدن بحران خشکسالی و خشک شدن تالاب بین المللی هامون و تخریب طبیعی نیزارهای آن حصیر بافی دست خوش این بحران شد بطوریکه بسیاری از حصیربافان همانند بسیاری از ساکنان حاشیه هامون خانه و کاشانه خود را ترک کرده و در حاشیه شهرها و روستاهای دیگر ساکن شده و به شغل دیگری رو آوردند.
البته برخی از هنرمندان حصیر باف همچنان در منطقه ماندگار شده و با تامین نی از سایر استانها بطور کج دار و مریز به بافت حصیر مشغول شدند تا این هنر اصیل و با سابقه به یکباره نابود نشود.
با ورود آب به هیرمند و هامون پس از حدود 20 سال خشکسالی و جان گرفتن تالاب بین المللی دو باره نیزارها رشد کرد و حصیر بافی رونق گرفت اما این بار کرونا وارد میدان شد.
زخمی که کرونا بر پیکره صنایع دستی زد اینقدر عمیق بود که توانست همه‌ی ابعاد را تحت تاثیر قرار دهد. دیگر نه از گردشگران داخلی خبری بود نه توریست های خارجی، بازار داخلی سیستان و بلوچستان هم تا چه حد می توانست پذیرای تولیدات هنرمندان حصیر باف باشد.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان در این رابطه به خبرنگار ایرنا گفت: این روزها استقبال برای خرید صنایع دستی بسیار کم و رکود زیادی در این بخش به وجود امده است تا جاییکه این کالا از سبد خرید خانواده ها حذف شده و تنها افراد سطح بالای جامعه می توانند این صنایع دستی را خریداری کنند.
بهروز عیسی‌زهی افزود: تمامی پیشه های صنایع دستی از کرونا متاثر شدند و حصیر بافی هم از این امر مستثنی نبوده است بسیاری از کارگاه‌های فعال صنایع دستی با رکود مواجه شدند و باید منتظر از بین رفتن بیماری و برگشت به شرایط عادی باشیم
وی تصریح کرد: برای بسیار از هنرمندان صنایع دستی تسهیلات در نظر گرفته می شود البته تسهیلات هم در شرایط واقعی کرونا چاره‌ساز نیست.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان ضمن ناممکن دانستن امکان خرید تضمینی صنایع دستی در شرایط کرونایی اظهار داشت: امکان خرید تضمینی صنایع دستی و بویژه حصیر بافی به هیچ وجه وجود ندارد زیرا تعداد هنرمندان و صنعتگران این رشته بسیار بالا است و بازار مناسبی هم برای فروش محصولات وجود ندارد.
صادرات حصیر بافی از رویا تا واقعیت
صادرات هر محصولی مهم ترین عامل ارزآور برای هر کشوری است در شرایط کنونی که اقتصاد تک محصولی نفت دیگر جوابگوی جامعه نیست و لزوم توجه به رونق تولید روز به روز پررنگ‌تر و لزوم توجه به صادرات صنایع دستی مشخص می شود.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان در رابطه با صادرات محصولات حصیر بافی به خبرنگار ایرنا گفت: صادرات محصولات حصیر بافی وجود دارد اما چون توسط دلالان و مجرای غیر رسمی اتفاق می افتد آمار رسمی از این صادرات وجود ندارد هر چند که این صادرات غیر رسمی هم توسط سایر استان های جنوبی اتفاق می افتد که محصولات صنایع دستی و حصیر بافی سیستان و بلوچستان را خریداری و خود به بازارهای جهانی عرضه می کنند.
وی البته بر شکل دیگری از صادرات تاکید کرد و گفت: ما در صدد هستیم که بسیارز از تولیدات هنرمندان صنایع دستی را به سایت های فروش فعال آثار هنری و صنایع دستی متصل کنیم.
عیسی زهی افزود: میز صادراتی شکل گرفته که ما در صدد معرفی تولیدات با کیفیت به آن هستیم.
امروزه واژ صنایع دستی در ادبیات توسعه سیستان و بلوچستان می تواند نقش مهمی داشته باشد و از آنجایی که سیستان و بلوچستان به عنوان استانی که حصیر بافی در آن یک هنر ریشه دار و اصیل است می تواند از این ظرفیت برای رونق اقتصادی خود بهره گیرد.
اما همانگونه که می دانیم نامشخص بودن هنرمندان این رشته و و پراکنده بودن جامعه آماری آنها، نبود بازارهای فروش مشخص و شرایط سخت خرید تضمینی و از همه مهم‌تر شرایط اپیدمی بیماری کرونا مسیر توسعه حصیر بافی را با مشکل رو به رو کرده است.
امروزه در کشورهای در حال توسعه صنایع دستی به عنوان یکی از راه‌های مبارزه با فقر، ایجاد اشتغال، ارز آوری و افزایش صادرات مطرح است و ثابت شده که تامین امکانات رفاهی نظیر آب، برق، جاده و تسهیلات بهداشتی به تنهایی برای ماندن جمعیت در شهرها و روستاها کافی نیست، و اگر روستاییان درآمد کافی نداشته باشند مهاجرت می کنند که این مهاجرت در کم ترین حد خود به حاشیه نشینی منجر می شود که سیستان و بلوچستان در این زمینه وضعیت خوبی در کشور ندارد.
برای بهبود وضعیت صنایع دستی خصوصا حصیر بافی در سیستان و بلوچستان همتی جهادی نیازمند است تا هنرمندان این رشته را به طور کامل مشخص و شناسنامه دار کند و در کنار آن شرایطی برای صادرات این محصول از استان سیستان و بلوچستان فراهم شود تا دست دلالان از این هنرماندگار کوتاه شود و این هنر بتواند به معشیت مردمان سرزمین تاریخی سیستان و بلوچستان کمک کند از طرفی تلاش برای جهانی کردن این محصول و به دست آوردن بازارهای بین المللی از طریق توجه به نیازهای روز در وسایل ساخته شده از حصیر می تواند وضعیت این هنر را در سیستان و بلوچستان بهبود بخشد.
*س_برچسب‌ها_س*
