حضور در قطب جنوب، هدف بزرگ و در دسترس نیروی دریایی ارتش

در روزهای اخیر و پس از صحبت‌های امیر دریادار ایرانی، فرمانده نیروی دریایی کشورمان درباره حضور جمهوری اسلامی ایران در قطب جنوب صحبت‌های زیادی در این باره مطرح شده است. عده‌ای این اقدام را حرکتی هزینه‌بر برای جمهوری اسلامی ایران می‌دانند و عنوان می‌کنند در شرایط فعلی که کشورمان با سخت‌ترین تحریم‌ها روبه‌رو است حضور در قطب جنوب چندان نمی‌تواند برای کشور واجب باشد و هزینه‌های زیادی را برای کشورمان ایجاد خواهد کرد، اما بسیاری از موافقان هم از مزایای این اقدام و اعتبار و اهمیتی که حضور در قطب جنوب می‌تواند برای جمهوری اسلامی داشته باشد سخن می‌گویند.

وجود منابع غنی معدنی، تنوع زیستی با ویژگی‌های منحصر به فرد، منطقه مناسب برای تربیت فضانوردان، بهترین منطقه برای مطالعه توفان‌های خورشیدی و وجود 70 درصد آب شیرین بخشی از مزایای این منطقه است.

امیر دریادار شهرام ایرانی، فرمانده نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران در گفت‌وگویی درباره حضور کشورمان در قطب جنوب و اهمیت این اتفاق اظهار کرد: در قطب جنوب این فرصت برای ما هست که ورود کنیم، یکی از دلایل این کار این است که از سواحل مکران مستقیما به قطب جنوب وصل هستیم. حضور در قطب جنوب نیز حضور عملی خواهد بود.

وی ادامه داد: موقعیت قطب جنوب از چند بعد مهم است، یک بعد آن در حوزه نظامی است و بهترین مقر برای کنترل موشک‌های بالستیک است.

پیش از این فرمانده نیروی دریایی با اشاره به برنامه آینده نیروی دریایی ارتش که حضور در قطب جنوب است، گفته بود: برنامه ما در آینده این است که پرچم پرافتخار ایران را در قطب جنوب نیز بالا ببریم و یک کار مشترک نظامی و علمی در آن منطقه اجرا کنیم.

وی افزود: مهم این است که در قطب جنوب حضور مستقل و با اقتدار داشته باشیم. پایگاه هم از نظر ایجاد سازه و سرما و گرما و هم راه ارتباطی باید تامین شود.

فرمانده نیروی دریایی ارتش در ادامه تشریح حضور در قطب جنوب گفت: بدنه کشتی‌ها هم باید برای این ماموریت آماده شود و یخ‌شکن شوند و بدنه تحرکی آن‌ها معمولا هسته‌ای است.

در این زمینه پیش از یک دهه پیش در سال 91 سرلشکر باقری، رئیس فعلی ستادکل نیرو‌های مسلح کشورمان در اظهاراتی اعلام کرد ایران به دلیل امکان دسترسی از طریق دریای مکران به قطب جنوب و حائل نبودن هیچ سرزمینی در این میان می‌تواند طبق قوانین بین‌المللی در بخشی از قطب جنوب ادعای حاکمیت کند.

سرلشکر پاسدار سید یحیی صفوی، دستیار و مشاور عالی فرمانده معظم کل قوا با تاکید بر ضرورت تبدیل شدن ایران به قدرت دریایی در دنیا اظهار کرد: یکی از مظاهر این قدرت حضور علمی و مطالعاتی در قطب جنوب است.

وی تصریح کرد: بدون حضور در دریا‌ها و اقیانوس‌ها نمی‌توانیم جایگاه ایران، انقلاب اسلامی و جبهه مقاومت را در هندسه نظم جدید جهانی تعریف کنیم.

سرلشکر صفوی اضافه کرد: ما باید بتوانیم بین قلمرو‌های ژئواستراتژیک دریایی و زمینی پیوند برقرار کنیم. این یک استراتژی جدید است. موقعیت جغرافیایی ایران چنین ظرفیتی را به ما می‌دهد.

وی در تشریح این استراتژی افزود: ایران برای مقابله با تحریم‌های ظالمانه آمریکا و متحدانش باید راهبرد اقتصاد دریامحور و قدرت دریایی خود را با حضور ناوگان تجاری و نظامی خود در اقیانوس‌ها و دریا‌ها و استفاده از شبکه کریدور‌های جنوب - شمال و شرق به غرب با همکاری فدراسیون روسیه و چین افزایش دهد.

حضور ایران در قطب جنوب اهمیت زیادی دارد. از نظر علمی، این امکان را به پژوهشگران ایرانی می‌دهد تا تحقیقات مرتبط با این منطقه که دارای شرایط منحصربه‌فردی است، انجام دهند. برای نمونه، تغییرات آب و هوایی در قطب جنوب می‌تواند اثراتی بر آب و هوای سراسر جهان داشته باشد.

از جنبه‌های سیاسی، حضور در قطب جنوب یک نشان از توانایی و نفوذ بین‌المللی است. کشور‌هایی که فعالیت‌های علمی در این منطقه دارند، می‌توانند در بحث‌ها و تصمیماتی که مربوط به این منطقه است شرکت کنند.

قطب جنوب سردترین نقطه کره زمین با پوشش کاملا یخی، پنجمین قاره بزرگ کره زمین پس از آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی است که دانشمندان معتقدند منابع گسترده و غنی مختلفی در آن وجود دارد.

نقره، مس، طلا، نیکل، پلاتین، سنگ آهن، کروم، کبالت، مولیبدن، روی، سرب منگنز، تیتانیوم، نیکل و اورانیوم برخی از منابع برآورد شده در این قاره یخی هستند.

این قاره همچنین با برخورداری از منابع سرشار طبیعی و انرژی دارای اهمیت اقتصادی و راهبردی است.

کشور ما به دلیل امکان دسترسی از طریق مکران به قطب جنوب و حائل نبودن هیچ سرزمینی در این میان طبق قوانین بین‌المللی حق دارد با در اختیار گرفتن مناطقی که به «جنوبگان ایران» مشهور است در بخشی از قطب جنوب مانند سایر کشور‌ها به فعالیت بپردازد.

جنوبگان ایران کجاست؟

جنوبگان ایران منطقه‌ای حدفاصل مختصات 59.50 تا 63.14 شرقی از سواحل ایران (3.64 درجه عرض جغرافیایی) یک قطاع به طول تقریبی 3000 کیلومتر و عرض 405 کیلومتر و مساحت تقریبی 200 تا 250 هزار کیلومترمربع است که با قلمرو جنوبگان استرالیا همپوشانی دارد.

قاره جنوبگان با وسعت 14 میلیون و 600 هزار کیلومترمربع، بیش از هشت و نیم برابر مساحت ایران و پنجمین قاره از لحاظ وسعت و بزرگی است به‌طوری که 10 درصد خشکی‌های جهان را به خود اختصاص داده است و اکنون حدود 30 کشور از جمله آمریکا، روسیه، شیلی، فرانسه، آرژانتین، هند، پاکستان و برزیل در جنوبگان ایستگاه تحقیقاتی دارند که روسیه با 10 ایستگاه بیشترین ایستگاه را داراست و ایستگاه آمریکا نیز از حد یک ایستگاه فراتر رفته و در واقع یک مجتمع تحقیقاتی است.

جنوبگان، منطقه‌ای وسیع و سرشار از منابع غنی است بر همین اساس بین کشور‌های مختلف رقابت تنگاتنگی برای حضور در این منطقه وجود دارد. دانشمندان معتقدند منابع گسترده و غنی مختلفی از قبیل نقره، مس، طلا، نیکل، پلاتین، سنگ آهن، کروم، کبالت، مولیبدن، روی، سرب منگنز، تیتانیوم، نیکل و اورانیوم در آن به وفور یافت می‌شود از این رو همواره مورد توجه کشور‌های دیگر بوده تا با احداث پایگاهی در آن بتوانند در آینده از منابع موجود در آن بهره ببرند از این رو رقابت تنگاتنگی میان کشور‌ها وجود دارد.

روسیه، اولین کشوری است که در زمینه همکاری با ایران در جنوبگان پیش قدم شده و یک پیمان همکاری سه ساله میان دو کشور به تصویب رسیده که از شش ماه پیش اجرایی شده است.

متولی حضور ایران در قطب جنوب، مرکز تحقیقات جنوبگان ایران است که زیرنظر پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی فعالیت دارد. سال 92 این مرکز جزئیات برنامه ایران برای ورود به قطب جنوب را اعلام کرد.

حسین فرجامی، رئیس مرکز ملی تحقیقات جنوبگان می‌گوید وجود منابع غنی معدنی، تنوع زیستی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد و وجود 70 درصد آب شیرین دنیا از عواملی است تا ایران درصدد این باشد تا در قالب برنامه‌ای با تاسیس پایگاه دائمی به مطالعه و ساخت کشتی یخ‌شکن در حوزه‌های فضایی، نجومی و اقیانوس‌شناسی بپردازد.

اکنون 52 کشور عضو معاهده جنوبگان هستند که از بین آن‌ها حدود 30 کشور در قطب جنوب پایگاه تحقیقاتی دارند و حالا ایران نیز به دنبال حضور جدی‌تر در این منطقه است.

علیرضا تقوی، کارشناس مسائل بین‌الملل در ارتباط با حضور ایران در قطب جنوب در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرد: قطب جنوب قاره‌ای است که در موقعیتی خاص در جنوبگان کره زمین واقع شده است که مساحت بسیار زیادی دارد و پنجمین قاره بزرگ جهان محسوب می‌شود و مواد معدنی بزرگی مانند تیتانیوم، نیکل، کروم، مس، اورانیوم و بسیاری از مواد معدنی و فلزات گران‌بها در آن جا یافت می‌شود. موقعیت خاص جغرافیایی دارد و حضور در آن‌جا از لحاظ اقتصادی بسیار مهم است.

وی ادامه داد: نکته دوم از لحاظ نظامی است. شما برای آنکه در قطب جنوب حضور داشته باشید باید به بسیاری از تکنولوژی‌ها دست پیدا کنید و این انگیزه در کشور ما ایجاد شده است که به تکنولوژی‌های نوین دریانوردی و ایجاد پایگاه در مناطق سردسیر دسترسی پیدا کنیم.

تقوی گفت: نکته سوم آن است که حضور در قطب جنوب برای ایران شخصیت سیاسی و بین‌المللی به همراه دارد و عمق استراتژیک ایران را افزایش می‌دهد و حضور نظامی ایران و ایجاد پایگاه در قطب باعث می‌شود که ایران بتواند دریانوردی خود را در پایین قاره اقیانوسیه و اقیانوس آرام حوزه نفوذ خود را گسترش دهد و ضریب تاثیرگذاری ایران بر معادلات دریایی بیشتر می شود.

وی اضافه کرد: نکته دیگر آن است که تردد مکرر میان قطب جنوب و سواحل ایران باعث می‌شود که ایران حضوری بیشتر در اقیانوس‌های مهم مانند اقیانوس هند داشته باشد و این حضور بیشتر باعث تاثیرگذاری بیشتر و مهمتر در تجارت کالا و انرژی جهان می‌شود و از این طریق می‌توانید امنیت تجاری جهان را تحت تاثیر مثبت قرار دهید و سهمی از امنیت تجاری جهان را به دست آوریم.

این کارشناس مسائل بین‌الملل بیان کرد: همان‌طور که فرمانده نیروی دریایی ارتش گفته است قطب جنوب مکان بسیاری مناسبی برای هدایت موشک‌های بالستیک است. موشک‌ها از آن‌جا با شرایط بهتری قابل هدایت هستند و مجموعه این‌ها باعث می‌شود که حضور در قطب جنوب برای ایران دستاوردهای سیاسی. امنیتی و نظامی و باعث افزایش شخصیت بین‌المللی کشورمان شود و کشور ما را از یک قدرت منطقه‌ای به قدرتی بین‌المللی و بزرگ تبدیل کند به‌ویژه در دریا که عمده تجارت بین‌المللی در آن در جریان است و هرکس بتواند در این حوزه عملکرد بهتری داشته باشد می‌تواند جهان را تحت کنترل داشته باشد و یا حداقل بخشی از قدرت بین‌المللی باشد.

گزارش: محمدحسین نیک‌خوی متین