حل مشکلات حمل‌ونقل عمومی تهران با «هل دادن» مدیران شهری!
برای توصیف اوضاع این روزهای حمل و نقل عمومی در تهران از چه واژه ای باید استفاده کرد؟ بحران؟ کم‌کاری؟ هشدار؟ هر چه هست سیستم حمل و نقل عمومی در تهران به خصوص در این ایام کرونایی که توجه بیشتری را هم می‌طلبد اصلا خوب نیست و به نظر نمی رسد چشم انداز روشنی هم برای حل مشکلات آن در ماه های آینده وجود داشته باشد.
به گزارش «الف»، محسن هاشمی رفسنجانی، رئیس شورای شهر تهران هم با صراحت اعلام کرده است: «در طول سه سال اخیر حتی یک کیلومتر مترو در پایتخت ساخته نشده و در طول هفت سال گذشته نیز حتی یک دستگاه اتوبوس به ناوگان حمل و نقل عمومی پایتخت اضافه نشده است.»
هاشمی توضیح داده است: «دستگاه‌های حفار مدرنی که برای کندن تونل‌های مترو و ساخت سازه تونل در دوره گذشته از سوی خودم تامین و به کشور وارد شده بود، الان سه سال است که بیکار افتاده و در این سه سال حتی یک کیلومتر مترو در تهران ساخته نشده است. در حالی‌که اصولا ساخت تونل مترو بسیار کم‌هزینه است و مشکل مالی یا اجرایی ندارد.»
در این بین، وضع اتوبوس های تهران هم دست کمی از بحران مترو ندارد. هاشمی یادآور شده است: «در هفت سال سپری‌شده از این دولت، حتی یک اتوبوس هم به تهران تحویل داده نشده است. عمر اتوبوس‌های شرکت واحد در این دولت از پنج سال به 11 سال افزایش پیدا کرده و تعداد آنها از حدود هفت هزار به پنج هزار دستگاه کاهش پیدا کرده است. به همین خاطر حجم مسافر جابه‌جا‌شده با اتوبوس در تهران به دو میلیون نفر رسیده است و وسایل نقلیه شخصی عمدتا جایگزین آن شده‌اند.»
دیوار کوتاه تحریم برای حواله دادن ناکارآمدی‌ها
عوامل متعددی وجود دارد که باعث شده است حمل و نقل عمومی پایتخت در بدترین دوران خود به سر ببرد. رئیس شورای شهر تهران، ریشه بخشی از این مشکلات را تحریم و چالش های مالی دولت دانسته است.
به اعتقاد هاشمی، «بخشی از این مشکل در توجه‌نداشتن ویژه و اهمیت‌ندادن مسئولان دولتی به نوسازی حمل‌ونقل عمومی بازمی‌گردد. در کشورهای توسعه‌یافته از سوخت‌های فسیلی مالیات می‌گیرند و در سیستم حمل‌ونقل عمومی هزینه می‌کنند، اما در کشور ما به سوخت‌های فسیلی یارانه می‌دهند و به سیستم حمل‌ونقل عمومی کمک نمی‌کنند. بخش دیگر مشکل به ضعف پیگیری در شهرداری برمی‌گردد، اما شرایط فعلی کشور و بحران تحریم‌ها و کرونا نیز در فرعی‌شدن مساله مترو برای مسئولان موثر بوده است.»
باید در نظر داشت همه مسائلی که هاشمی به عنوان ریشه مشکلات حمل و نقل عمومی پایتخت به آن اشاره کرده، در گذشته هم وجود داشته است. مساله تحریم ها، اتفاق تازه ای نیست و یارانه دادن به سوخت های فسیلی هم سابقه دارد.
سوال اینجاست که چرا شهرداری تهران در دوره پیشین خود در طول 10 سال 230 کیلومتر مترو ساخت؟ در همان دوران هم کشور ما تحت شدیدترین فشارهای بین المللی بود، تحریم ها زبانه می کشید و «برجام» هم وجود نداشت. البته نباید کتمان کرد که در همان دوره درخشان ساخت مترو، مشکلات متعددی نیز در مدیریت شهرداری وجود داشت و برخی فسادهای مدیریت شهری در آن دوران زبانزد شد، اما اگر فقط از منظر ساخت مترو به عملکرد مدیریت شهرداری در دوره های قبلی نگاه کنیم، باید بگوییم که در این حوزه، کارنامه مثبتی از دوره های قبلی شهرداری برجای مانده است. این کارنامه اصلا قابل قیاس با عملکرد سه شهردار اصلاح طلب در طول سه سال گذشته نیست که هر سه نفر نتوانسته اند حتی یک کیلومتر به خطوط فعلی مترو اضافه کنند.
از مشکل مردم تا رفاقت مدیران
انتظار می رفت که با وجود هم موضع بودن دیدگاه های سیاسی مجموعه شهرداری و شورای شهر تهران با دولت یازدهم و دوازدهم، گشایشی در حوزه حمل و نقل عمومی پایتخت اتفاق بیفتد، اما در مقام عمل، چنین اتفاقی نیفتاد.
اتفاق جدیدی که رخ داده این است که به دلیل هم موضع بودن شورای شهر و شهرداری تهران، گویی نوعی رفاقت و رودربایستی نیز بین مدیران این دو مجموعه وجود دارد که همین موضوع مانع از تحقق خواسته های مردم شده است.
انتظار منطقی این است که وقتی سه شهردار نتوانسته اند حتی یک کیلومتر مترو برای مردم بسازند، شورای شهر از شهرداری توضیح بخواهد، بر رفتارش نظارت کند و حتی بخاطر مصالح مردم هم که شده، شهردار را برکنار کند، اما گویی فضای خودمانی و دوستانه بین شورای شهر تهران و شهرداری، مانع از تحقق چنین فرضیه منطقی شده است.
حتی هاشمی، رئیس شورای شهر تهران نیز با صراحت عنوان کرده است:«اختلافی در نظر و دیدگاه بین شورا و شهرداری وجود ندارد؛ بلکه مشکل اصلی در اجراست. مدیران معمولا در سال آخر به‌ویژه اگر امید زیادی برای بقا و ماندن در دوره بعد نداشته باشند، محافظه‌کار می‌شوند. مدیران فعلی شهرداری که از ابتدا هم جسارت و ریسک‌پذیری زیادی نداشتند. ما فقط می‌توانیم در این سال آخر، شهرداری را تشویق کنیم و حتی هل دهیم که تحرک بیشتری داشته باشد.»
اینکه شورای شهر تهران، وظیفه خود در برابر شهرداری منفعل را «هل دادن» و «تشویق کردن» بداند و وظیفه نظارتی خود را فراموش کند، ماحصلی جز سوخت شدن منافع مردم نخواهد داشت.
حمل و نقل «زهوار در رفته» در فصل داغ کرونا
این روزها آمار ابتلا به کرونا در ایران، دوباره به دوران اوج خود رسیده و آمار مرگ و میر روزانه این بیماری نیز سه رقمی شده است. در چنین شرایطی، اگر ناوگان حمل و نقل عمومی از وضعیت مطلوب و باثباتی برخوردار بود، شهروندان با خیال راحت تری می توانستند از حمل و نقل عمومی بهره ببرند. تقویت ناوگان حمل و نقل عمومی می تواند موجب خلوت شدن مترو و اتوبوس، افزایش ظرفیت پذیرش مسافر و ارتقای سطح ایمنی در وسایل حمل و نقل عمومی شود، اما شرایط امروز کاملا با وضعیت مطلوب فاصله دارد.
نیم نگاهی به ازدحام جمعیت در اتوبوس های تندرو (BRT) در فصل داغ کرونا، یک مثال عینی است که به خوبی نشان می دهد سیستم حمل و نقل عمومی در پایتخت چندان مناسب استفاده در دوران بحران کرونا نیست.
هاشمی، رئیس شورای شهر تهران هم این بحران را قبول دارد و می گوید: «مهم‌ترین مساله در پیشگیری و مدیریت کرونا، جلوگیری از ازدحام در سیستم حمل‌ونقل عمومی است و اگر به همین شکل کمبودها باقی بماند، باید برای هر اتوبوس یا واگن که ممکن است یک فرد مبتلا در آن باشد، ضریب 10 را در شیوع کرونا در نظر بگیریم.»
همچنین علاوه بر اینکه توسعه ای در حمل و نقل عمومی پایتخت اتفاق نیفتاده است، این روزها یارانه بلیت مترو و اتوبوس هم دیگر از سوی دولت پرداخت نمی شود. مجموع این شرایط، دست به دست هم داده است تا ناوگان حمل و نقل عمومی پایتخت در ذهن مردم طوری جا بیفتد که فقط باید در صورت اضطرار و از روی ناچاری از آن استفاده کرد و نه از روی میل و اشتیاق.