درمان شکستگی‌ها با سلول‌های بنیادی

یافته‌های یک پژوهش مروری نشان می‌دهد که استفاده از سلول‌های بنیادی مزانشیمی می‌تواند در ترمیم شکستگی استخوان‌ها، مفید باشد.

به گزارش ایسنا، مهندسی بافت استخوان و طب ترمیمی ازجمله زمینه‌های چند رشته‌ای در پزشکی هستند. این بخش از دانش پزشکی با به‌کارگیری علم مهندسی، علم مواد و بیولوژی سلولی به دنبال گسترش سازه‌های بیولوژیک به‌منظور تأمین، نگهداری و بهبود بخشیدن عملکرد ارگان‌های آسیب‌دیده ازجمله بافت استخوان است. اخیرا روش‌های درمانی نوینی در درمان شکستگی‌های وسیع استخوانی پیشنهاد شده‌اند. در این خصوص استفاده از سلول‌های بنیادی پیش‌ساز سلول، جایگاه ویژه‌ای را در طب بازساختی استخوان پیدا کرده است.

به بیان متخصصان علوم پزشکی، سلول‌های بنیادی مزانشیمی به‌عنوان یکی از موارد سلول‌های بنیادی مطرح شده‌اند که توانایی تقسیم و تمایز به محدوده وسیعی از سلول‌ها از قبیل استئوبلاست، کندروبلاست و سلول‌های چربی را دارا هستند. سلول‌های بنیادی مزانشیمی منشأ گرفته از بافت چربی به‌صورت اختصاصی می‌توانند به‌عنوان سلول‌های کاملا مناسب در درمان‌های وابسته به سلول مورد استفاده قرار بگیرند و جایگزین مناسبی برای سلول‌های بنیادی مزانشیمی منشأ گرفته از مغز استخوان باشند. این سلول‌ها دارای مزیت‌های فراوانی از قبیل جداسازی آسان، توانایی تکثیر و تمایز راحت‌تر از سلول بنیادی مزانشیمی منشأ گرفته از مغز استخوان با کمترین عوارض جانبی هستند.

به‌منظور بررسی بیشتر این موضوع، محققانی از دانشگاه علوم پزشکی آجا و دانشگاه شیراز، در یک مطالعه مروری، روند فعالیت سیستم ایمنی و مواد موسوم به سایتوکاین‌های آن‌ها را بر ترمیم بافت استخوان و همچنین تأثیر سلول‌های بنیادی مزانشیمی بر روند ترمیم بافت استخوان مورد بررسی قرار داده‌اند.

محققین فوق در این مطالعه، به بررسی تمام گزارش‌ها و مقالات منتشرشده مرتبط با موضوع از طریق جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی شامل پابمد، گوگل اسکولار و اسکوپوس از ژانویه 20000 تا پایان دسامبر 2017 پرداخته‌اند.

بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش مروری، مطالعات بسیاری نشان داده‌اند که سازوکار عملکردی اصلی سلول‌های بنیادی مزانشیمی بر فرایند ترمیم بافت استخوانی از طریق فاکتورهای رشد و سایتوکاین‌ها حاصل می‌شود.

طبق این نتایج، این فاکتورها و سایتوکاین‌ها علاوه‌بر این‌که سیستم ایمنی بدن را در جهت ترمیم بافت استخوانی تنظیم می‌کنند، سبب فراخوان سایر سلول‌ها به موضع نقیصه استخوانی شده و به فرایند ترمیم کمک می‌کنند.

در این رابطه، مصطفی شاه‌رضایی، دانشیار بخش جراحی ارتوپدی دانشگاه علوم پزشکی آجا و همکارانش می‌گویند: «علاوه‌بر تأثیری که سلول‌های بنیادی بر تنظیم سیستم ایمنی بدن فرد خواهد داشت، این سلول‌های به‌طور مستقیم توانایی تکثیر و تمایز به رده پیش‌ساز استخوانی را داشته و می‌توانند پس از تمایز، ماتریکس استخوانی را تولید کنند و از این طریق، نقش ویژه‌ای در ترمیم استخوان‌ها ایفا کنند».

البته استفاده از این روش ممکن است دارای برخی تبعات ناخوشایند نیز باشد که نیاز به مطالعات بیشتر دارد. مجریان پژوهش در این خصوص می‌گویند: «برخی از مطالعات بیان داشته که سلول‌های بنیادی مزانشیمی پس از به‌کارگیری موضعی می‌توانند به تکثیر مداوم خود ادامه دهند و ممکن است سبب شکل‌گیری تومور یا رشد مجدد آن در بدن بیمار یا فرد گیرنده شوند. همچنین در برخی موارد سلول‌های بنیادی مزانشیمی مستخرج از بافت چربی، پس از پیوند موضعی به بدن بیمار در بافت‌هایی نظیر استخوان، می‌توانند پس از مدتی به خاستگاه اصلی خود یعنی بافت چربی تبدیل و تمایز پیدا کرده و روند درمانی را با مشکل مواجه سازند».

بر اساس اطلاعات حاصل از این مطالعه که در فصل‌نامه «ابن سینا» متعلق به اداره بهداشت، امداد و درمان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران منتشر شده‌اند، پژوهش‌های آینده می‌توانند در زمینه‌هایی مثل توسعه روش‌های نوین برای اندازه‌گیری تأثیرات دقیق سلول‌های سیستم ایمنی بر روند ترمیم نقیصه‌های استخوانی، پیگیری جنبه‌های دقیق سازوکار برای مهار سلول‌های ایمنی خاص و تأثیراتی که می‌تواند بر روند ترمیم استخوانی داشته باشد، تمرکز کنند.