دوران زایندگی سینما به پایان رسیده است
تهران - ایرنا - «حسین معززینیا» منتقد و مدرس سینما در گفتوگو با ایرنا تاکید کرد با وجود اینکه دوران زایندگی سینما به پایان رسیده و شاید انتظار برای تماشای فیلمهایی متحولکننده، غیرمنطقی باشد اما سینمای دنیا سال متنوع و پرباری را از سر گذرانده و مجموعه محصولاتش آبرومند و قابل تأمل است.
سینمای جهان در دو سال اخیر به واسطه شیوع ویروس کرونا، شرایط متفاوت و خاصی را گذراند؛ تولیدات بهگونه قابل ملاحظهای کاهش یافت؛ مدتی سینماها تعطیل شد و رکود قابل توجهی در میزان فروش و چرخه مالی سینماها به وجود آمد. از سوی دیگر بسیاری از فیلمسازان مسیر تلویزیونهای کابلی و نمایش خانگی را برای ادامه فعالیت حرفهای خود انتخاب کردند و شاهد رونق قابل ملاحظهای در محصولات تلویزیونی و سریالها بودیم. مردم نیز به دلیل تردد کمتر در محافل شهری و حضور بیشتر در خانهها، استقبال زیادی از سبک جدید ارائه محصولات سینمایی و تلویزیونی داشتند و اینگونه شد که تاحد زیادی فرهنگ فیلمبینی در سینماها جای خود را به حضور در خانه و سریالبینی داد. سال 2021 با فروکشکردن نسبی کرونا در جهان و انجام واکسیناسیون گسترده، شاهد رونق دوباره تولید و نمایش فیلمهای سینمایی بودیم، بهگونهای که در سال 2021 فیلمسازان مطرح زیادی همچون «جینکمپیون»، «ریدلیاسکات»، «استیوناسپیلبرگ»، «پائولوسورنتیتو»، «پل توماساندرسون»، «جوئلکوئن»، «وس اندرسن»، «دنی ویلنوو» و... آثاری پرمخاطب و جذابی را در قالب آثار سینمایی به نمایش در آوردند.
یک اتفاق جالب در پیگیری روند تولید و نمایش فیلمهای سینمای جهان در سالی که گذشت این بود که فیلمسازان اروپایی در تغییر جهتی معنادار و قابل تامل، مدل فیلمهای سینمایی خود را از فرم هنری و روشنفکری به آثار سرگرمیساز و قصهگو تغییر دادند و آثار شاخص سینمای اروپا در سال اخیر بیشتر شامل تولیدات مخاطبپسند و با ریتم تند بودند که پیش از این و با حضور بزرگان سینمای اروپا چون «میشائیل هانکه»، «آندریتارکوفسکی» و «کریستف کیشلوفسکی» که مبدع سینمای روشنفکری با ریتم کند و محتواهای عمیق و عرفانی بود، کاملا متمایز و فاصله داشت. فرم روایت و شکل قصهگویی نیز در سالهای اخیر و بهویژه سال 2021 دچار تحولات شده؛ برای نمونه الگوی روایت موقعیتهای داستانی در فصلهای مجزا جای تبیین فرم کلاسیک قصهگویی با یک خط داستانی مسنجم و مشخص را گرفته است. در ادامه مهمترین فیلمهایی که در یک سال اخیر بیشتر مورد توجه منتقدان و مخاطبان قرار گرفتهاند، با ارائه کشور تولیدکننده، سازنده و امتیاز آن آمده است:
نام فیلم
نام کارگردان
کشور تولیدکننده
امتیاز متاکریتیک (از 100)ماشین مرا بران (Drive My Car)
Ryusuke Hamaguchi ژاپن 90تیتان (Titane)
Julia Ducournau فرانسه 74قدرت سگ (The Power of the Dog)
Jane Campion بریتانیا، ایالات متحده آمریکا، نیوزیلند 88آنت (Annette)
Leos Carax فرانسه 67جزیره برگمان (Bergman Island)
Mia Hansen-Lve فرانسه، سوئد 82تلماسه (Dune)
Denis Villeneuve ایالات متحده آمریکا 74اسپنسر (Spencer)
Pablo Larran بریتانیا، آلمان، شیلی 76گزارش فرانسوی (The French Dispatch)
Wes Anderson ایالات متحده آمریکا 74بندتا (Benedetta)
Paul Verhoeven فرانسه، هلند 73دست خدا (The Hand of God)
Paolo Sorrentino ایتالیا 74داستان وستساید (West Side Story)
Steven Spielbergایالات متحده آمریکا
85کروئلا (Cruella)
Alex Timbers and Craig Gillespie ایالات متحده آمریکا 59پژوهشگر ایرنا به نظور واکاوی کلی سینمای جهان در 2021 و تبیین جریانها و فیلمهای مهم سال به گفتوگو با «حسین معززینیا» منتقد و مدرس سینما پرداخت.
ایرنا: در نگاهی کلی و جامع، چه دستاوردها و ظرفیتهای ویژهای در آثار به نمایش درآمده در سال 2021 دیدید که امکان تازهای از نظر فرم یا محتوا به سینمای جهان ارائه کرده است؟ دوران زایندگی سینما به پایان رسیده و انتظار برای تماشای فیلمهایی متحولکننده در این حد که نقطه عطفی در تاریخ سینما پدید آورند، شاید غیرمنطقی باشد.معززینیا: بهگمانم سالهاست نمیشود در فیلمهای روز دنیا دنبال پیشنهادهای کاملاً تازه در فرم و محتوا گشت. سینمای 20 سال اخیر دیگر ظرفیت چنین پیشنهادهایی را ندارد. دوران زایندگی سینما به پایان رسیده و انتظار برای تماشای فیلمهایی متحولکننده در این حد که نقطه عطفی در تاریخ سینما پدید آورند، شاید غیرمنطقی باشد. بنابراین در سال گذشته که تحت تأثیر شرایط عجیب و غریب دوران کرونا هم بوده، دنبال چنین تازگیهایی نبودم. در عین حال، فکر میکنم سینمای دنیا سال متنوع و پرباری را از سر گذرانده و مجموعه محصولاتش آبرومند و قابل تأمل است.
سینمای جهان در سال 2021؛ پس از چند سال رکود ناشی از همهگیری کرونا، دوران پررونق و پرباری را سپری کردایرنا: در 2 سال اخیر و درگیری مردم جهان با همهگیری کرونا، سینما یکی از مهمترین مراکزی بود که از نظر تولید و فروش بسیار متضرر شد. رونق سینما در سال 2021 را با وجود کاهش شیوع کرونا و واکسیناسیون جهانی چگونه ارزیابی میکنید؟ اگر بهزودی (از کرونا) خلاص نشویم، نه تنها ضرر اقتصادی سینما قابل تحمل نخواهد بود، ضررهای فکری و فرهنگیاش هم نابودکننده خواهد شد.معززینیا: تردیدی نیست که این وضعیت نمیتواند ادامه پیدا کند. همه با این تصور ادامه میدهیم که این یک دورهی موقت است. سالنهای نمایش فیلم قلب این صنعت محسوب میشوند. جشنوارههای سینمایی با شلوغی و تراکم آدمها معنا مییابند. این زندگی آنلاین و محدود تا مدتی قابل تحمل است. جشنوارههای آنلاین، نمایش فیلم روی پلتفرمهای آنلاین، جلسهها و گردهماییهای آنلاین، مراسمهای اهدای جایزهی آنلاین... اینها را تا مدتی میشود تاب آورد. اگر بهزودی (از کرونا) خلاص نشویم که نه تنها ضرر اقتصادی سینما قابل تحمل نخواهد بود، ضررهای فکری و فرهنگیاش هم نابودکننده خواهد شد.
همهگیری کرونا پیامدهای مخرب زیادی در فروش و تولید سینماها گذاشت و به نظر میرسد تداوم این روند آسیبهای فکری و فرهنگی نیز به بارخواهد آوردایرنا: باتوجه به تخصص شما در شیوههای روایت در سینمای کلاسیک و معاصر جهان و دورههای آموزشیتان که در حال حاضر در حال برگزاری است؛ شیوههای روایت و خلاقیتهای فرمی در آثار اخیر سینما را چطور ارزیابی میکنید؛ از یک سو با برخی فیلمهایی سینمایی چون بلفاست (Belfast) و زودباش زودباش (C'mon C'mon) مواجهیم که تجربیات شخصیتر و واقعیتری از انسانهای معاصر ارائه میدهند و از طرفی دیگر در آثاری چون قدرت سگ (The Power of the Dog) شاهد نوعی نوآوری در روایتپردازی کلاسیک توسط «جین کمپیون» هستیم؛ در کل شیوههای روایتپردازی را در سینمای معاصر و بویژه سینمای 2021، چطور تحلیل میکنید؟
معززینیا: نمیشود گفت در این سالها شاهد تجربههای بیسابقه در روایتگری بودهایم و به طور مثال جریانی شبیه روایت غیرخطی به راه افتاده که در دهه 1990 اتفاق افتاد. اما میان همینها که امسال دیدهایم تجربههای روایی تأثیرگذاری دیده میشود. ماجراجوییهایی قابل تأمل؛ اتومبیل مرا بران (هاماگوچی) تلاش تحسینبرانگیزی است برای نزدیکشدن به دنیای روایتگری هاروکی موراکامی. فیلمساز موفق شده با کنترل ریتم و ایجاد توازن میان لایههای مختلف اثر، یک دنیای چندلایه را شکل دهد. فیلم جزیره برگمان (میا هنسنلاو) در کار با دستمایه واقعیت / خیال موفق است و بازیهای رواییاش درگیرکننده است. قدرت سگ (جین کمپیون) از این جهت که ابتدا با قراردادهای ژانر وسترن پیش میرود اما در ادامه ترکیبی از قواعد روایی در ژانرهای متفاوت را تلفیق میکند بسیار قابل بحث است. از منظر شیوه روایت، به فیلمهای بدترین آدم دنیا (یواخیم تریر) و مادران موازی (پدرو آلمودووار) هم باید پرداخت.
فیلم قدرت سگ (The Power of the Dog) با موفقیتی که در جوایز گلدن گلاب 2022 کسب کرد، از اصلیترین بختهای اسکار 2022 نیز به شمار میرودایرنا: باتوجه به معرفی فیلم قهرمان در بخش بینالملل اسکار 2021، شانس تصاحب سومین اسکار را برای اصغر فرهادی چقدر میدانید؟ با توجه به استقبال منتقدان و صاحبنظران آمریکایی در هفتههای گذشته، قرار گرفتن «قهرمان» در میان 5 نامزد اصلی اسکار قطعی است.معززینیا: در مورد قهرمان فکر میکنم با توجه به استقبال منتقدان و صاحبنظران آمریکایی در هفتههای گذشته، قرار گرفتنش در میان پنج نامزد اصلی قطعی است. بسیار بعید است که نامزد دریافت این جایزه نشود اما برنده شدن یا نشدنش را هیچکس در این لحظه نمیتواند پیشبینی کند؛ چون بستگی دارد به واکنشها بعد از اکران قریبالوقوعش در آمریکا. به نمایش عمومی فیلم نزدیک شدهایم و باید دید چه تأثیری بر تماشاگر آمریکایی میگذارد؛ دستاندرکاران آمازون هم چقدر میتوانند اعضای آکادمی را تحت تأثیر قرار دهند. همین تأثیرگذاریهای نهایی است که اسکار قبلی (بابت فروشنده) را نصیب فرهادی کرد.
قهرمان فرهادی به نظر میرسد تا به حال موج و جریان آنچنانی در سینماهای آمریکا به وجود نیاورده، اما قرارگرفتن احتمالی آن در جمع 5 نامزد فیلم غیرانگلیسیزبان، میتواند دستاورد مهمی برای فرهادی و سینمای ایران باشدایرنا: پیشبینی کلیتان از برندگان اصلی اسکار چیست؟ اگر قهرمان در روزهای نمایش عمومی در آمریکا تأثیر خاصی نگذارد، برندهی جایزه اتومبیل مرا بران (ریوسوکه هاماگوچی) خواهد بود. معززینیا: نامزدیها تفاوت چشمگیری با انتخابهای این هفتهها نخواهد داشت، اما برنده نهایی را خانم «جین کمپیون» میدانم. فیلمش (قدرت سگ یا درواقع چنگال سگ) واجد همه ویژگیها برای دریافت جوایز اصلی است و حدس میزنم حتی اگر دیگر محافل، جایزه اولشان را به فیلمی دیگر بدهند، باز هم اعضای آکادمی انتخابشان همین فیلم باشد. انجمنهای مستقل جایزهی اصلیشان را به Licorice Pizza (پل تامس اندرسن) دادهاند اما اعضای آکادمی به این فیلم و فیلمهایی مانند بلفاست (کنت برانا)، داستان وستساید (استیون اسپیلبرگ) و Don't Look Up (آدام مککی) در حد نامزدی در چند رشته توجه نشان خواهند داد. اینها همان رقبایی به نظر میرسند که در نهایت بازنده خواهند بود. فیلم جین کمپیون علاوه بر ارزشهایش، ساخته یک خانم است؛ مضمونش هم با ارزشهای مورد پسند این سالها همخوانی دارد. به این ترتیب فیلمهایی مثل The French Dispatch (وس اندرسن)، Nightmare Alley (گییرمو دلتورو)، تراژدی مکبث (جوئل کوئن) و دو فیلم ریدلی اسکات را باید فیلمهایی تقریباً نادیده گرفتهشده فرض کنیم، اثر عظیم دنی ویلنوو یعنی Dune هم جایزههای فنی را خواهد برد. اما در رقابت بین فیلمهای نامزدشده برای جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسیزبان همانطور که گفتم اگر قهرمان (اصغر فرهادی) در روزهای نمایش عمومی در آمریکا تأثیر خاصی نگذارد، برندهی جایزه اتومبیل مرا بران (ریوسوکه هاماگوچی) خواهد بود.
اتومبیل مرا بران (ریوسوکه هاماگوچی) اصلیترین رقیب قهرمان در مراسم اسکار 2022 و بخت نخست تصاحب جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسیزبان است