دوران شخصی سازی رسانه صوتی / عقب گرد رسانه‌ای در حال وقوع است؟
گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو - شادی رضایی؛ به سبب مجازی‌تر شدن سبک زندگی‌ها در دوران پاندمی کرونا، همه ما برای کار یا تحصیل و گذران زندگی با انبوهی از داده‌ها و اطلاعات در سبک و سیاق‌های متفاوت احاطه شدیم که در بین آن‌ها تولیدات صوتی به جهت دسترسی آسان‌تر و کم هزینه بودن برای کاربر امروزی مزیت رقابتی داشته و طبق قانون طبیعت برگزیده شدند.
*س_ بازگشت به عقب رسانه ای؟_س*وقتی صحبت از پادکست و تولیدات صوتی میشود آنچه که به ذهن می‌رسد با آنچه در عمل وجود دارد اندکی متفاوت است. شاید با یک حساب سر انگشتی و نگاه سطحی‌تر با بررسی تکنولوژی‌ها و رسانه‌های در دسترس این احساس در ما ایجاد شود که با وجود گذر از دوران شکوه و اقتدار رادیو در بین رسانه‌ها در برهه زمانی فعلی بازگشت به محتوای صوتی یک برگشت به عقب رسانه‌ای در حال وقوع است و شاهد اقبال روبه رشد تولیدات صوتی صرف نسبت به تولیدات همراه با تصویر هستیم.
علی احمدی هیئت علمی روزنامه نگاری دانشگاه علامه در گفتگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری دانشجو این مطلب را عنوان کرد که «دهه 2000 میلادی دوران فیسبوک و امثالهم بود، همچنین ازدهه 2010 میلادی با عنوان دوران اینستاگرام و تولیدات آن یاد میشود و حالا در دهه 2020 میلادی هستیم که به جهت رشد اقبال و بروز تولیدات صوتی و پادکست تحت عنوان دوران صدا شناخته میشود.
در تولیداتی که در آن‌ها صدا با تصویر همراه است لازم است که مخاطب در عین پیگیری صدای محتوا تصویر را هم دنبال کند و همین امر موجب میشود مخاطب صرف انرژی و درگیری بیش تری داشته باشد چرا که علاوه بر استفاده از چند حس به صورت همزمان می‌بایست تمرکز بیش تری داشته و از انجام دادن سایر کار‌هایی که این حواس وی را درگیر می‌کنند خودداری کند و این بدان معناست که نمی‌تواند چندکار را به طور همزمان انجام دهد و استفاده از محتوا را یکی از کار‌های همراه با کار‌های دیگر و حاشیه‌ای خود تلقی کند در حالی که همه این ویژگی‌ها در پادکست وجود دارد.»
یکی از ویژگی‌های محبوب پادکست‌ها و تولیدات صوتی این است که مخاطبین خود را در بعد بصری محدود نکرده و به مخاطب این اجازه را می‌دهند که فضای حاکم بر صوت را با ذهن خود تخیل و تصویرسازی کنند و همین امر موجب میشود که مخاطبین ارتباط بیشتری با آن برقرار کرده و هرکس به شیوه خودش بعد تصویری و بصری محتوا را پوشش دهد. تاحدی که حتی باعث باروری و پرورش فکر میشود و با همین استدلال توصیه میشود کتاب داستان‌های کودکان را فاقد تصویر قرار داده تا کودک با ذهن خود تصویرسازی کرده و به رشد ذهنی خود کمک کند.
مزیت رقابتی دیگری که برای پادکست و تولیدات صوتی دهه فعلی میتوان قائل شد این امر است که کاربر خودش قادر به انتخاب و برنامه ریزی برای استفاده از محتواست، به گونه‌ای که فایل صوتی در دسترسش قرار میگیرد و حالا مخاطب است که درباره نحوه و زمان بندی استفاده از آن تصمیم میگیرد، این ویژگی پادکست‌ها و محتوا‌های صوتی امروزی در تولیدات رادیویی و صوتی دهه‌های پیشین برای مخاطب وجود نداشت.
در کنار همه این موارد دسترسی آسان پادکست‌ها و تولیدات صوتی باعث میشود مخاطبین بیش تری را به خود اختصاص دهند و با توجه به اینکه فرآیند تولید دشواری هم ندارند هر فرد با در دست داشتن گوشی موبایل هوشمند در هر برند و نوعی می‌تواند اقدام به تولید محتوای صوتی کرده و با دسترسی به شبکه اینترنت اقدام به انتشار آن کند و همچنین به تولیدات صوتی دیگران دسترسی یابد.
احمدی چنین ادامه می‌دهد که «انسان امروزی درگیر زندگی سریع و شلوغی است به گونه‌ای که فرصت کمتری برای مطالعه یا کار‌های انرژی بری همچون آن دارد. زندگی‌ای که تکنولوژی‌های گوناگون و ساعات کاری زیاد و سنگین را برای انسان زمان خودش رقم زده است و خواه ناخواه امکان بهره مندی از بعضی سبک زندگی‌ها و عادات را از وی سلب کرده است وانسان این دهه و دوران را به سمت استفاده بیش‌تر از تولیدات صوتی به سبب مزیت‌هایی که ذکر شد سوق می‌دهد و سبب حرکت رو به رشد و رو به جلو آن می‌شوند.»
*س_ شخصی سازی یا خصوصی سازی؟!_س*احمدی هیئت علمی روزنامه نگاری دانشگاه علامه معتقد است که «با پیشرفت فناوری، رسانه‌ها تغییر یافته اند و از جمعی بوده به سمت شخصی شدن پیش رفتند. وسعت طیف موضوعی ایجاد شده در آن‌ها نیز باعث تشدید سرعت روند شخصی شدن آن‌ها میشود. از این رو که هرفرد متناسب با سبک و موضوع مورد علاقه خود صرفا همان موضوعات مورد علاقه اش را دنبال می‌کند و پیگیر سبک مورد نظرش میشود و به عبارتی این میزان تنوع به مخاطب اختیار و آزادی انتخاب می‌دهد.»
دوران پاندمی کرونا و قرنطینه‌های پی در پی ناشی از آن انسان قرن ارتباطات را از ارتباطات جمعی فیزیکی جدا کرده و بیش از هر زمان دیگری در ارتباطات مجازی محدود کرد. ارتباطات مجازی و از راه دور احساسات و عواطف و حالات افراد را به خوبی منتقل نکرده و تا حدی خشک و غیرحقیقی هستند، همچنین افراد در این نوع از ارتباط میتوانند از میزان کم تا زیاد نسبت به حالت واقعی خود فاصله داشته و در حالت غیرحقیقی خود قرار بگیرند.
این امر موجب شد که با روی کار آمدن پلتفرم‌های جدید صوتی آن هم در دهه 2020 که دوران صدا تلقی میشود، رقابت بین اپلیکیشن‌های موجود و جدید را بیش‌تر کرده و آن هارا به سمت پر کردن خلاء هایشان سوق دهد. به همین جهت شاهد روی کارآمدن اپلیکیشن نوظهور کلاب هاوس هستیم که در ابتدا صرفا مخصوص کاربران گوشی‌های خانواده اپل بود، اما با گذشت مدت کوتاهی نسخه‌های مختلف غیررسمی آن با نام کلاب هاوز برای اندروید پدیدار گشت.
در همین اثنا برنامه توییتر که سال هاست به جهت محیط و ابزار‌هایی که در دست دارد مخاطبین و کاربران خاص خودش را دارد و از این بابت نوسان خاصی را تجربه نکرده است، توییت صوتی را به ابزار‌ها و ویژگی‌های خودش افزود و با این کار پا به عرصه رقابتی دوران صوتی گذاشت. برنامه تلگرام هم در نسخه جدید خود قابلیتی را تحت عنوان ویس چت برای کاربران خود فعال کرد و با این حرکت اعلام آمادگی رقابتی خود را در این راستا اعلام نمود.
با این تفاسیر کاهش سطح ارتباطات در دوران قرنطینه‌های کرونایی موجب شد از این تهدید در قالب فرصت استفاده شود و کاربران را به چالش جدیدی دعوت کند. چالشی که همچون سایر برنامه‌ها و پلتفرم‌های جدید بعد از گذشت دوره نه چندان کوتاهی مخاطبین به سمت شخصی سازی آن حرکت کرده و سلایق خود را دنبال می‌کنند؛ و این یعنی دقیقا بعد از خصوصی سازی شدن رسانه صوتی توسط برنامه‌های مختلف، شخصی سازی شدن آن‌ها از سمت کاربران اتفاق می‌افتد.
*س_ هدف نهایی_س*کلاب هاوس، توییت صوتی توییتر، ویس چت تلگرام، کست باکس و... همه و همه با به کارگیری گرایش زیاد افراد به صدا و فرصت‌های قرنطینه افراد و کاهش سطح ارتباطاتشان توانستند بار دیگر در بازار رقابتی داغی که ایجاد کردند مخاطبین خاص خودشان را جذب کنند. بازار گرمی‌هایی که شاید با روز‌های پیش از انتخابات ریاست جمهوری 1400 در ایران بی ارتباط نبوده و حتی در ادامه روند برنامه ریزی شده گرایش و اقبال جمعی به سمت تولیدات صوتی و پادکست باشند.
احمدی هیئت علمی روزنامه نگاری دانشگاه علامه در گفتگو با خبرنگار فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو این نکته را خاطر نشان کرد که «برنامه‌ای همچون کلاب هاوس رفته رفته عادی شده و مخاطبین خاص خود را خواهد داشت و این بدان معناست که اتاق‌های گفتگوی آن به سمت بحث‌های تخصصی حرکت کرده و همچون پادکست که طیف وسیعی از موضوعات را دربردارد این برنامه نیز طیفی از موضوعات و مباحث را شکل می‌دهد که هرکدام مخاطبین و کاربران خاص همان موضوع خواهند بود و دچار تخصصی شدن میشود.»
در نهایت با پیشرفت فناوری و سطح زندگی بشر باز هم شاهد تغییر در رسانه‌ها خواهیم بود و رفته رفته پلتفرم‌های حاضر هم همچون سایر برنامه‌های با رشد مقطعی، با روند ثابت تری به فعالیت و حیات خود ادامه داده و جایگاه پرمخاطب خود را به پلتفرم‌های دیگری در آینده خواهند داد. پلتفرم‌هایی که در هر برهه از زمان علاوه بر جنبه‌های رقابتی اهداف مقطعی به خصوصی را هم دنبال می‌کردند. با این حساب در هیچ دهه‌ای شاهد عقب گرد رسانه‌ای نبوده و نیستیم و فناوری و ارتباطات با روند متغیر و غیرقابل پیشبینی وسیعی همواره در حال رشد و حرکت رو به جلو است.
در دسترس بودن، تولید آسان، صرفه جویی در زمان و انرژی از جمله مزیت‌ها و نقاط قوت پادکست و تولیدات صوتی است؛ که در کنار دادن آزادی انتخاب و اختیار به مخاطبش، در دهه فعلی محبوبیت بالاتری نسبت به سایر تولیدات رسانه در میان مخاطبین دارد. سبک زندگی و زندگی بشر در عصر ارتباطات با این محبوبیت بی ارتباط نبوده و آن را تقویت می‌کند.
به عبارتی این انسان‌های هر عصر و دوره هستند که با توجه به شرایط انتخاب می‌کنند کدام تولید رسانه‌ای در دنیای ارتباطات و فناوری برنده باشد. اما آیا همیشه این انتخاب با شرایط موجود اخذ میشود یا ممکن است به واسطه اهدافی، شرایط هدایت کننده‌ای برای انتخابش ایجاد شود؟
