دیدار خاتمی و موسوی خوئینی ها با کروبی و کلید خوردن انشعاب / واکنش امام خمینی به تشکیل مجمع روحانیون مبارز چه بود؟

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، حدود یک دهه از پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (س) می گذشت که جمعی از روحانیون مطرح در جامعه روحانیت مبارز با گفتمان های سیاسی در این گروه دچار اختلاف شده و تصمیم بر جدایی گرفتند. این مهم در اسفند سال 66 و در آستانه برگزاری انتخابات مجلس سوم رقم خورد. این گروه از روحانیون که نام تشکل خود را مجمع روحانیون مبارز گذاشتند، در بیست و پنجم فروردین ماه 67 در نامه ای خطاب به امام، مهر تاییدی بر تشکل خود به وسیله ایشان زدند. این مناسبت بهانه ای شد برای مروری بر روند شکل گیری این انشعاب.

چگونگی شکل گیری جامعه روحانیت مبارز

آنگونه که جماران روایت کرده، در سال 56 و همزمان با اوج‌گیری مبارزات انقلابی مردم، جمعی از روحانیون حاضر در تهران (با پیگیری شهید مطهری) در صدد بر آمدند تا تشکیلاتی عمل کنند بنابراین تعدادی از آنان (با حضور افرادی چون خود شهید مطهری، آیت الله مهدوی کنی، آیت الله شهید مفتح، آیت الله شهید بهشتی، آیت الله شهید باهنر، مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی و...) دور هم جمع شده و اساسنامه ای تنظیم کردند.

ناگفته نماند بحث بر سر اساسنامه و تصویب آن با پیروزی انقلاب اسلامی مصادف شد. نکته مهم آن که در ذهن تشکیل‌دهندگان جامعه روحانیت این امر مسلم بود که آنها قصد تشکیل یک «حزب» را ندارند، بلکه می خواهند تشکلی برای انسجام روابط روحانیون ایجاد کنند و تشکل آنها یک حزب نیست و نخواهد بود.

جامعه روحانیت مبارز پس از انقلاب اسلامی

با پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل حزب جمهوری اسلامی، این حزب نقش اصلی را در جهت دهی به نیروهای خط امامی ایفا می کرد و برخی گروه های مطرح دیگر از جمله جمعیت مؤتلفه نیز ذیل آن عمل می کردند و به نوعی در آن ادغام شده بودند ولی در عین حال، جامعه روحانیت هم نقش مهمی در خط دهی و کنش سیاسی جامعه ایفا می کرد. البته بسیاری از افراد شاخص حزب جمهوری اسلامی از جمله چهار نفر از پنج نفر مؤسس آن حزب، یعنی شهید بهشتی، شهید باهنر، آیت الله سید علی خامنه‌ای و آیت الله هاشمی رفسنجانی همزمان عضو جامعه روحانیت هم بودند. دلیل دیگر اهمیت جامعه روحانیت در سال های نخست انقلاب را می توان در اقبال عمومی بسیار قوی به روحانیون و نظرات آنان از طرف مردم جست.

پس از انحلال حزب جمهوری اسلامی، جامعه روحانیت مبارز تهران (به عنوان تشکلی شاخص که بسیاری از یاران باسابقه و شناخته شده و مورد اعتماد حضرت امام در آن حاضر بودند) نقش بارزتری پیدا کرد در ضمن عملکرد مناسب این تشکل و حضور افراد برجسته در آن موجب شده بود که امام ماهانه مبلغی را به عنوان مقرری برای این تشکل تعیین کنند.

درگیری های لفظی در مجلس دوم و شروع اختلافات

شروع اختلافات میان اعضای جامعه روحانیت مبارز به پیش از انقلاب اسلامی بر می گردد اما در چند ساله اول انقلاب به دلیل آشفتگی های طبیعی ابتدای انقلاب و توطئه های مختلف مخالفان نظام جمهوری اسلامی و شرایط جنگی کشور و.. هیچ گاه مجال بروز پیدا نکرد. اما با گذشت زمان و آرام‌تر شدن اوضاع، از اواسط مجلس دوم اشعه های اختلاف پیدا شد و کار به نطق های پیش از دستور مجلس شورای اسلامی کشید. شاید بتوان اولین نطق بسیار شدید را نطق مرحوم صادق خلخالی در تاریخ 22 دی ماه سال 66 دانست. وی در نطق پیش از دستورش به انتقاد از جلسات انتخاباتی جامعه روحانیت پرداخت و گفت: «آن ملتی که همه چیزمان از این ملت است، ملتی که سنگرها را نگه داشته ملتی که صحنه ها را نگه داشته ملتی که نماز جمعه ها را پر می کنند، یک وقتی ملاحظه کنند و ببینند یک لیست انتخاباتی بیرون دادند و اسم دو نفر من باب مثال اسم آقای هاشمی و آقای کروبی را در بالای آن نوشته اند برای گم کردن اذهان مردم، یک عده ای را از همان افرادی که همیشه برای این مجلس و برای این ملت مزاحمت ایجاد کرده اند کاندیدا اعلام کنند خواسته این ملت آن نیست."

نطق مرحوم خلخالی تازه شروع درگیری های لفظی بود چرا که در 29 دی 66 به وسیله حجت الاسلام و المسلمین ناطق نوری در نطق پیش از دستور پاسخ داده شد. در بخشی از سخنان وی آمده است: "سوابق درخشان جامعه روحانیت مبارز تهران قبل از پیروزی انقلاب بر همه مردم ایران، به خصوص مردم قدر شناس و وفادار تهران روشن است.... این‌که گفته می شود جلسات پنهانی تشکیل می دهند، خلاف است. شاید مراد آقایان جلسه هیأت اجرایی باشد."

رفت و برگشت این صحبت ها میان آنان ادامه پیدا کرد و کار به ارائه لیست انتخاباتی که رسید، اختلافات را بر سر افراد جدی تر کرد و زمینه محکم تری برای انشعاب فراهم شد.

دیدار خاتمی و موسوی خوئینی ها با کروبی و کلید خوردن انشعاب

در همین اثنا حجج اسلام سید محمد خاتمی و سید محمد موسوی خوئینی‌ها با حجت الاسلام و المسلمین مهدی کروبی ملاقات و پیشنهاد انشعاب را مطرح کردند. مرحوم حجت الاسلام و المسلمین سید علی اکبر محتشمی‌پور نقل کرده است:«در این زمان آقای سید محمد خاتمی و موسوی خوئینی‌ها به دیدن آقای کروبی رفته و با توجه به جمع‌بندی‌های به عمل آمده در مورد عملکرد جامعه روحانیت مبارز پیشنهاد انشعاب و تأسیس یک تشکیلات روحانی مستقل از جامعه روحانیت مبارز مطرح شد از این رو تصمیم بر این شد که آقای کروبی و موسوی خوئینی‌ها در مورد تشکیل این تشکیلات جدید با امام صحبت کنند و نظر موافق ایشان را جلب نمایند و با توجه به آنکه در آن زمان آقای کروبی در بیمارستان بستری بود آقای خوئینی‌ها به تنهایی در اسفند ماه سال 1366 با امام ملاقات کرد و برخلاف آنچه برخی تصور می‌کردند امام با ایجاد انشعاب در جامعه روحانیت موافقت کردند.» (ویژه نامه روزنامه بیان، 1378.11.22)

تایید کتبی امام بر انشعاب

در بیست و پنجم فروردین ماه سال 67 اعضای شورای مرکزی مجمع روحانیون مبارز در نامه ای خطاب به امام خواستار نظر ایشان در این قضیه شدند. در بخشی از این نامه آمده است:

"از آنجا که ممکن بود از این انشعاب و ایجاد تشکل و نظم جدید شائبه اختلاف و تفرقه به بعضی اذهان راه پیدا کند و برخی افراد ناآگاه آن را وسیله ای برای تبلیغ علیه وحدت که همواره مورد توصیه و تأکید آن حضرت بوده است، قرار دهند. لازم دیدیم که موضوع را به استحضار حضرتعالی برسانیم."

ایشان نیز در پاسخ این عمل را تایید کرده و مرقوم داشتند:

"سیر قضیه به همین صورتی است که در نامه آورده اید، انشعاب از تشکیلاتی برای اظهار عقیده مستقل، و ایجاد تشکیلات جدید، به معنای اختلاف نیست.‌"(صحیفه امام؛ ج 21، ص 28)

متن کامل نامه شورای مرکزی مجمع روحانیون مبارز و پاسخ امام به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم

محضر مبارک رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله العظمی امام خمینی ادام‌الله ظله الوارف علی رؤوس المسلمین.

با تقدیم تحیات وافره و ادعیه خالصانه، احتراماً، معروض می دارد: در فضای مبارک آزادی اظهار نظر و بیان عقیده که یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی است و در سایه حکومت جمهوری اسلامی ایران و در شرایط کنونی کشور و بویژه با توجه به تأکیدات مکرر آن حضرت در جهت لزوم حضور در صحنه و خصوصاً با توجه به وظیفه خطیر روحانیون کشور در ارشاد و روشنگری جامعه انقلابی و دخالت صحیح در مسائل مختلف اجتماعی و سیاسی و تقویت نظام مقدس اسلامی، اینجانبان امضاکنندگان ذیل لازم دانستیم که با همکاری و تبادل نظر با یکدیگر در قالب تشکل و نظم جدید به فعالیت های خود در مسائل سیاسی و غیرسیاسی که در سرنوشت انقلاب و کشور تأثیر فراوان و قطعی دارد، سامان دهیم. تعهد و میثاق جمع ما در این فعالیت ها پیروی از اصول و خط مشی انقلاب که از ناحیه مقام معظم رهبری در مقاطع مختلف در سخنرانی ها و پیام ها ترسیم و تبیین شده است، می‌باشد.

خط مشی ما از اصولی است که به طور جامع در «پیام حج» سال گذشته که بحق «منشور انقلاب» نام گرفت، می‌باشد. خط مشی ای که در نامه ها و پیام های پس از آن بویژه در تبیین اسلام ناب محمدی صلی الله علیه و آله و سلم و بیان مرزها و تفکیک آن از اسلام امریکایی آمده است، ترسیم فرموده اید و امید و اطمینان داریم که با این میثاق الهی و در این تشکل جدید بهتر به وظیفه اسلامی خود عمل کنیم و دینی که به انقلاب و اسلام و ملت فداکار و مجاهد ایران و شهدای عزیز داریم، ادا نماییم.

لزوماً به استحضار می رساند که قبل از هر اقدامی در این باب تلاش فراوانی توسط بعضی از برادران ما برای نزدیک کردن نقطه‌نظرات در چهارچوب اصول و موازین مورد قبول با دیگر روحانیون محترمی که سال ها با آنان فعالیت مشترک داشتند، صورت گرفت که متأسفانه به علت پافشاری آن آقایان بر روی مسائل و مواردی که آنها را بر خلاف مصلحت و موازین تشخیص می دادیم، به نتیجه نرسید لذا به نظر رسید که جمع ما در تشکل جدید بیشتر و بهتر می تواند خدمتگزار انقلاب اسلامی باشد.

اما از آنجا که ممکن بود از این انشعاب و ایجاد تشکل و نظم جدید شائبه اختلاف و تفرقه به بعضی اذهان راه پیدا کند و برخی افراد ناآگاه آن را وسیله ای برای تبلیغ علیه وحدت که همواره مورد توصیه و تأکید آن حضرت بوده است، قرار دهند. لازم دیدیم که موضوع را به استحضار حضرتعالی برسانیم تا چنانچه مصلحت ندانستید اقدامی صورت نپذیرد که از طریق برادر بزرگوار حجت الاسلام والمسلمین حاج سید احمد آقا از موافقت و رضایت خاطر مبارک اطلاع حاصل نمودیم و سپس برای انعکاس این موافقت و رضایت در وسایل ارتباط جمعی مجدداً کسب اجازه گردید که آن را نیز اجازه فرمودید و مطلب توسط رسانه‌ها اعلام گردید. بار دیگر برای اطمینان بیشتر از رضایت حضرتعالی در مورد انتخابات دوره سوم مجلس شورای اسلامی کسب اجازه شد که نظر موافق نسبت به فعالیت این جمع در ضمن توصیه بر اینکه برای غیر تهران نامزد معرفی نکنید، عنایت فرمودید. پس از طی مراحلی که گذشت این جمع با نام «روحانیون مبارز تهران» اقدامات خود را آغاز کرد و نسبت به انتخابات نیز لیستی از نامزدهای تهران تهیه و به اطلاع مردم شریف تهران رسانید. اکنون با این تجربه موفق و با این اعتقاد که ایجاد تشکل جدید «روحانیون مبارز تهران» از جهات مختلف خصوصاً در جهت حفظ آزادی اظهار عقیده برای سایر اقشار مردم مفید و لازم بوده است، در ادامه فعالیت های دیگر خود خصوصاً اقدامات قولی و عملی در تبیین و ابلاغ محتوای پیام های آن امام بزرگوار به قشرهای مختلف بویژه اقشار مستضعف که در شأن و وظیفه روحانیون است. و از آن جمله حفظ و تحکیم هرچه بیشتر پیوند مابین دو قشر عظیم روحانی و دانشگاهی که آن نیز از دستاوردهای رهبری آن حضرت و این انقلاب شکوهمند است. مستدعی است نسبت به آنچه معروض گردید چنانچه صلاح می‌دانید نظر مبارک را مرقوم فرمایید. در اینجا لازم می دانیم از صدور دستور کمک مالی ماهانه که قبل از برگزاری انتخابات از اعلام آن در رسانه‌ها خودداری نمودیم، تشکر و سپاسگزاری نماییم.

در خاتمه پیروزی نهایی رزمندگان اسلام و شکست قطعی دشمن بعثی صهیونیستی و نابودی صدام و سایر دشمنان اسلام، خصوصا امریکای جهانخوار و طول عمر و سلامت آن امام عزیز و بزرگوار را از خداوند متعال مسئلت می‌نماییم.[1]

"بسمه تعالی

حضرات حجج اسلام، روحانیون مبارز تهران دامت افاضاتهم

سیر قضیه به همین صورتی است که در نامه آورده‌اید، انشعاب از تشکیلاتی برای اظهار عقیده مستقل، و ایجاد تشکیلات جدید، به معنای اختلاف نیست. اختلاف در آن موقعی است که خدای ناکرده هرکس برای پیشبرد نظرات خود به دیگری پرخاش کند که بحمدالله‌، با شناختی که من از روحانیون دست‌اندرکار انقلاب دارم، چنین کاری صورت نخواهد گرفت. من به شما و همه کسانی که دلشان برای اسلام عزیز می‌تپد دعا می‌کنم، و توفیق آقایان را از خداوند متعال خواستارم. والسلام علیکم و رحمه‌الله‌.

25 / 1 / 67 روح‌الله الموسوی الخمینی"

1 امضا کنندگان به ترتیب عبارتنداز: جلالی خمینی، نماینده امام و امام جمعه خمین سید محمود دعایی، نماینده امام و سرپرست روزنامه اطلاعات و نماینده مجلس شورای اسلامی سید محمد ابطحی، مدیر صدای جمهوری اسلامی ایران سید سراج‌الدین موسوی، عضو دفتر حضرت امام، مسئول حفاظت منطقه جماران، نماینده امام و فرمانده کل کمیته انقلاب اسلامی محمدحسن رحیمیان، عضو دفتر حضرت امام، مسئول مجله «پاسدار اسلام» و استاد دانشگاه مهدی کروبی، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی، نماینده امام و سرپرست حجاج ایرانی و نیز نماینده امام و سرپرست بنیاد شهید انقلاب اسلامی امام جمارانی، نماینده امام و سرپرست سازمان حج و اوقاف و امور خیریه حسن صانعی، عضو و مسئول امور مالی دفتر حضرت امام و نماینده امام و سرپرست بنیاد 15 خرداد محمدعلی انصاری، عضو دفتر حضرت امام و مسئول امور سیاسی و فرهنگی دفتر حضرت امام موسوی خوئینی‌ها، دادستان کل کشور و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام علی اکبر آشتیانی، عضو دفتر حضرت امام، نماینده امام و مسئول عقیدتی سیاسی ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران سید حمید روحانی، مورخ و مسئول اسناد انقلاب اسلامی موسوی لاری، از اعضای شورای حج کیان ارثی، نماینده مجلس شورای اسلامی محمدرضا توسلی، عضو دفتر حضرت امام و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و عضو دبیرخانه مرکزی ائمه جمعه مجید انصاری، رئیس سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور و نماینده شورایعالی قضایی محمدعلی نظام‌زاده، نماینده حضرت امام در اوقاف و عضو مؤسسه جامعه الزهرا سید محمد خاتمی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، نماینده امام و سرپرست مؤسسه کیهان سید علی‌اکبر محتشمی، وزیر کشور، عضو دفتر حضرت امام سید محمد هاشمی، عضو دفتر حضرت امام و نماینده شورایعالی قضایی در شورای سرپرستی صدا و سیما و دبیر این شورا محمدعلی صدوقی، عضو دفتر حضرت امام و معاون شورایعالی قضایی سیدتقی درچه‌ای، امام جماعت در منطقه شهرری اسدالله بیات، نماینده مجلس، عضو هیأت رئیسه و مسئول مؤسسه مسجد جامع نارمک هادی غفاری، نماینده مجلس، مسئول مؤسسه الهادی محمدعلی رحمانی، عضو دفتر حضرت امام و فرمانده بسیج مستضعفان صادق خلخالی، نماینده مجلس شورای اسلامی منتجب‌نیا، نماینده مجلس شورای اسلامی عیسی ولایی، نماینده مجلس شورای اسلامی.

27218

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1894396