دیدار غیر منتظره اندیشمندان ازبکستان با اعضای انجمن ایرانی تاریخ

به گزارش خبرگزاری تسنیم، 10 تن از اساتید بنیاد امیر علیشیر نوایی که در کشور ازبکستان واقع است، مهمان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی بودند. تعداد 8 استاد ایرانی انجمن ایرانی تاریخ نیز به این جمع پیوسته بودند تا یک دیدار تاریخی به معنای اعم آن و یک دیدار تاریخی به معنای اخص آن را رقم بزنند. این جمع پژوهشگران سال‌ها در جست وجوی حقیقت و برادری طی طریق کرده بودند و اینک اینجا لحظه دیدار فرا رسیده و غم دوری، رخ بر بسته بود.

در ابتدای این نشست، ابوالحسن خلج منفرد مدیرکل همکاری‌های علمی و دانشگاهی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی که میزبان و دور هم آورنده این جمع بود، سخن گفت و خرسندی اش را از برگزاری چنین نشستی ابراز کرد.

وی ابتدا گفت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مسئول توسعه در حوزه‌های فرهنگی و هنری و علمی و ادبی ایران با سایر کشورهاست. در بسیاری از کشورها نماینده‌های فرهنگی و رایزن های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران حضور دارند که یکی از آنها، در کشور ازبکستان است.

خلج منفرد همچنین به سیاست دوستی ایران با همسایه ها به ویژه در دولت جدید و اهمیت بالای آن نیز اشاره کرد و ادامه داد: در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، برای همکاری علمی و فرهنگی با همسایه هایمان توجه زیادی داریم. اگر چه با ازبکستان مرز مشترک نداریم، اما به صورت تاریخی این کشور را همسایه خوب خود می دانیم. ازبکستان در دایره ارتباط با همسایگان، جایگاه بلندی برای ایران دارد.

وی ابراز امیدواری کرد که در دوره جدید روابط، برگ طلایی جدیدی در ارتباط دو کشور ایجاد شود.

مدیرکل همکاری‌های علمی و دانشگاهی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی گفت: ما در ایران برداشتمان این است که دولت ازبکستان نیز در این شرایط با آغوش باز با ما مواجه شود. اکنون سرفرازم که سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برای تنظیم این سفر که سال های دراز برای ما یک آرزو و آرمان بود برآورده پیشقدم شد.

خلج در ادامه این نشست، درباره ارتباطات تاریخی بین دو ملت ایران و ازبکستان نیز صحبت کرد و گفت: این دو، زمانی یک دولت بودند. در زمان های قدیم و در دوره جدید، با سیاست های خردمندانه دو دولت، شرایط بهتری بینشان به وجود آمده است؛ بنابراین همدلی و پیوند روحی که بین ایران و ازبکستان هست، بیشتر خواهد شد.

وی افزود: آنچه در سال های اخیر متوجه شده ایم این است که مردم ازبکستان، کامیابی مردم ایران در عرصه بین الملل را کامیابی خود محسوب می شود.

خلج درباره موانعی که در گذشته برای ارتباط علمی و فرهنگی بین دو کشور وجود داشت، توضیح داد: در حال حاضر شرایط نسبت به گذشته متفاوت شده است و هر دو طرف از فعالیت ها و ارتباطات علمی و فرهنگی بین دو کشور استقبال می شود. اکنون تعداد دانشجویانی که از ازبکستان در ایران بورس می کنیم هر روز بیشتر می شود. از سوی دیگر، ما با آغوش باز از پژوهشگران تاریخ ازبکستان استقبال می کنیم.

سال‌ها منتظر چنین لحظه‌ای بودیم

شهرام یوسفی فر، استاد دانشگاه تهران که در حوزه تاریخ سلجوقیان و غزنویان تخصص دارد، در این نشست گفت: ما به عنوان جمعی که متخصص تاریخ ایران هستیم، سال ها منتظر چنین لحظه ای بودیم که با صاحبنظران ازبکستان گفت وگوهای علمی و فرهنگی را آغاز کنیم. بنابراین این جلسه برای ما مهم و مغتنم است.

وی همچنین گفت: تأکید همه اساتید و مورخان در ضرورت همکاری متقابل است. از سوی دیگر ظرفیت تاریخی و معنوی مشترک ما ایجاب می کند که هر چه سریع تر به برنامه های مشترک بپردازیم. سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و انجمن ایرانی تاریخ یکی از بهترین ابزارها برای ایجاد ارتباط و ایجاد برنامه تاریخی بین دو کشور هستند.

یوسفی فر ادامه داد: برای آنکه ارتباط پایدار و مستمر به وجود آوریم، پیشنهاد ما ایجاد برنامه دوسالانه ثابت علمی با عناوین مشترک تاریخی است.

این استاد دانشگاه به اختصار نکاتی درباره مطالعه تاریخ تیموریان در ایران مطرح کرد و سپس گفت: ما با ازبکستان تاریخ مشترک داریم و موضوعات علمی برای گفت وگو بسیار داریم، اما به دلیل عدم گفت وگو میان مورخان طرفین، آسیب هایی به این حوزه های مطالعاتی با عدم وجود ارتباط علمی و فرهنگی وارد شده است.

وی گفت: مطالعات تیموریان در ایران بسیار گسترش دارد، اما متأسفانه ما امکان گفت وگو با محققان تاریخ در ازبکستان و استفاده از این مطالعات را به دست نیاورده ایم.

زمینه‌های زیادی برای ارتباط بین دو کشور وجود دارد

غلامرضا امیرخانی، مورخ و متخصص تاریخ تیموریان با اشاره به علاقه و آشنایی فرهنگی بین مردم دو کشور گفت: زمینه های زیادی برای ارتباط و همکاری های بیشتر بین دانشمندان و مورخان دو کشور فراهم است.

این استاد دانشگاه افزود: در مشهد مقدس آثار زیادی از امیرعلیشیر نوایی وجود دارد که نشان از عمق اشتراکات فرهنگی دو کشور است. در سال های اخیر رفت و آمدهای زیادی بین نهادهای فرهنگی بین دو کشور صورت گرفته است که امیدواریم این روابط گسترده تر و مستمر باشد.

روابط دانشگاهی بین دو کشور را جدی بگیرید

ذکرالله محمدی، مورخ و متخصص دوره ایلخانان و تیموری نیز این جلسه را مغتنم و فتح بابی دانست برای گسترش روابط علمی و فرهنگی بین دو کشور. وی ادامه داد: توصیه ای برای دو طرف دارم. این روابط را به صورت صوری و سطحی در نظر نگیرید و جدی بدانید. به این دلیل که مقالات بسیار زیادی در حوزه تاریخی ازبک ها وجود دارد اما ایشان اطلاعی از این مقالات مهم تا اکنون نداشته اند.

این استاد دانشگاه الزهرا ادامه داد: باید این موضوع را جدی در نظر داشته باشیم که از این مقالات استفاده شود و شناسانده شود تا در تعاملات فرهنگی و علمی، تاثیر مثبتی بگذارد.

زمین و آسمان ایران و ازبکستان یکی است

ابراهیم خدایار، مورخ و متخصص در دوره تاریخی تیموری که سال ها به عنوان پژوهشگر در ازبکستان حضور داشته است گفت: من 25 سال پیش وارد تاشکند شدم. همایشی درباره فرهنگ مشترک ایران و ازبکستان در حالی برگزاری بود. بعد از آنکه چند دانشمند از ازبکستان سخنرانی کردند، نوبت به من رسید. گفتم در این چند دقیقه حضورم در ازبکستان، متوجه شدم زمین و آسمان ما یکی است، چرا که این واژه ها در ایران و فارسی هم به کار می رود.

وی ادامه داد: دو ملت چه چیزی برای پیوندهایشان می خواهند به جز زمین و آسمان؟ هر چه در آنجا زندگی کردم، عمق روابط فرهنگی را بیشتر احساس کردم. در افسانه های ما یا شاهنامه فردوسی، ایران و توران دو برادر با هم هستند.

این استاد تاریخ در ادامه صحبت های خود به موضوع مهمی نیز اشاره کرد و گفت: ایراد بزرگی ما دو ملت داریم؛ بی جهت از یکدیگر می ترسیم. ترسمان هم به این خاطر است که بسترهای دانشگاهی برای شناخت بیشتر از یکدیگر ایجاد نکرده ایم. تعداد کمی وجود دارند در ایران که منابع اصلی را می توانند در ازبکستان مطالعه کنند. بالعکس آن نیز وجود دارد. عمده اطلاعات ما از آسیای مرکزی از عینک روس هاست و همچنین مطالعاتی که اروپایی ها انجام داده اند. این عینک واضح و روشن نیست.

خدایار ادامه داد: گناه این عیب ها به گردن ما است. تا وقتی این عیب ها برطرف نشود وقت ما صرف تعارف بین همدیگر می شود. حتی برگزاری چنین نشست هایی نیز در گذشته وجود نداشت و از برگزاری آن ترس وجود داشت.

وی ابراز امیدواری کرد که با جدیت گسترش ارتباطات فرهنگی و دانشگاهی از طرف سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی پیگیری شود.

خدایار گفت: مسیر های علمی را باید با این ارتباطات به وجود آوریم تا مطمئن باشیم شرایط فعالیت های آکادمیک بین دو کشور فراهم شود چرا که دانشگاهیان دروغ در دهان تاریخ نخواهند گذاشت.

پژوهش‌های ما دارای غنای کافی نبوده است

هوشنگ خسروبیگی، استاد تاریخ و متخصص در تاریخ خوارزمشاهیان و مغولان، از دیگر حاضران در این نشست بود که ابراز کرد: سال ها ما درباره خوارزمشاهیان کار می کنیم اما عدم ارتباط با اساتید ازبکستان، حاصل تحقیقات و پژوهش های ما شامل غنای کافی نشده است.

وی ادامه داد: رساله های زیادی در ارتباط با ازبکستان راهنمایی کرده ایم که ازبک ها از آنها بی اطلاع هستند و در ازبکستان هم، شرایط چنین است. امیدواریم این جلسه آغازی برای پیوند فرهنگی دولت ملت باشد.

سمرقند و بخارا برای دانشجویان ایرانی جذاب تر از لندن و پاریس است

جمشید نوروزی، مورخ و متخصص تاریخ تیموریان هم در ابتدای صحبت های خود، گفت: یکی از جاهایی که دانشجویان تاریخ ما علاقه مند هستند به جای لندن و پاریس به آنجا سفر کنند، سمرقند و بخارا است. اما در عمل با سد سکندر عدم ارتباط فرهنگی و علمی با ازبکستان بر خورده ایم.

وی ادامه داد: علاقه داریم روی ریشه های فرهنگی مشترک دو کشور کار کنیم اما متاسفانه این عدم اطمینان برای جامعه دانشگاهی ما وجود دارد که برای دسترسی به منابع تاریخی، به ما کمک نشود.

از یکدیگر بی اطلاعیم

علیرضا ملایی، رئیس انجمن ایرانی تاریخ هم به عنوان آخرین سخنران هیئت ایرانی در این نشست، گفت: همه ما متوجه شده ایم که ظرفیت های علمی فراوانی بین دو کشور وجود دارد. دانشمندان متعدد و منابع زیادی تولید شده، نهادهای علمی، دانشجویان علاقه مند، اما از یک دیگر بی اطلاعیم.

وی ادامه داد: انجمن ایرانی تاریخ به عنوان یک نهاد علمی و مدنی که بسیاری از نخبگان تاریخ در آن عضویت دارند علاقه مند است زمینه علمی در حوزه تاریخ را بین دو کشور فراهم کند. آماده ایم این فعالیت علمی پراکنده میان دو کشور را تجمیع کنیم و با هم افزایی، به دنبال نتایج تاثیرگذار و ارزشمند خواهیم بود.

دوره بی خبری تمام شد

عالیم جان دولت اف دولت آویچ مدیر اجرایی بنیاد بین المللی علیشیر نوایی در ازبکستان که ریاست هیئت ازبکستانی را برعهده داشت، ابراز کرد: ما یک فرهنگ در دو زبان هستیم. هر آنجا که ترکان بر سر کار بوده اند زبان و ادبیات فارسی رواج بیشتری پیدا کرده است. در واقع شمشیر به دست ترک ها بوده است و قلم به دست ایرانی ها. به طوری که بسیاری از بزرگان ازبک، آثار خود را به دو زبان فارسی و ترکی نوشته اند.

وی ادامه داد: بیش از 1500 اثر از منابع فارسی به ازبکی ترجمه شده است. از رودکی تا نادر نادرپور. اما سخن گفتن درباره ترجمه آثار ازبکی به فارسی، دشوار است. چرا که تعداد بسیار کمی اثر از ازبکی به فارسی ترجمه شده است. وقتی تبادل افکار صورت نگیرد این بی خبری بین دو ملت، به وجود می آید.

وی تاکید کرد که دیگر آن دوره بی خبری تمام شد و ادامه داد: ارتباط بین دانشگاهیان ایرانی و ازبکی از این پس راحت تر خواهد شد.

این مورخ ازبکستانی، درباره ارادت ازبک ها به شاعران بزرگ ایرانی توضیح داد: مردم ما خاک مزار حافظ را زیارت می کنند چرا که این شاعر و سایر بزرگان ادب فارسی، همواره برای ازبک ها عزیز بوده است. حافظ نه تنها برای ایران بلکه متعلق به ازبکستان است. محبتی که مردم ازبکستان به بزرگان ادب فارسی دارد بسیار زیاد است.

دولت آویچ با بیان اینکه دردها و شوق ها و آرمان های دو ملت ایران و ازبکستان، مشترک است، تاکید کرد: باید همکاری ها در عرصه های مختلف را افزایش دهیم و از سخن به عمل نزدیک بشویم. هر کس هر کاری از دست اش بر می آید باید در این مسیر انجام دهد. این ملاقات نخست، قطعا ملاقات آخر نخواهد بود و ادامه خواهد شد و همکاری علمی و ادبی و فرهنگی افزایش خواهد یافت.

وی ابراز امیدواری کرد که با همکاری سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی کمبودهایی که در عرصه ازبک شناسی وجود دارد جبران شود و اساتید این عرصه در ایران بیشتر شوند.

سال‌ها منتظر حل مشکل ارتباطی بین دو ملت بودیم

صادق جان قاسم اف فاضل آویچ استاد دانشگاه خاورشناسی تاشکند نیز بیان کرد: سال ها منتظر حل مشکلات ارتباط بین دو ملت ایران و ازبکستان بوده ایم تا به امروز. ایران و ازبکستان داستان ها، حکایت ها، ضرب المثل و بنیان های ادبی مشترک بسیاری دارند. داستان های حماسی بزرگ که بین مردم ازبکستان وجود دارد با ایرانی ها مشترک است.

وی افزود: از گذشته در دو ملت، حافظ خوانی و شاهنامه خوانی و مثنوی خوانی وجود داشته است. بسیاری از آثاری که به زبان فارسی است با بهره مندی از آن، آثار بزرگی به زبان ترکی ایجاد شده است. برعکس آن نیز وجود داشته است. امیر علیشیر نوایی یکی از آن مثال هاست.

اکنون می‌توانیم به راحتی به ایران بیاییم

باقی جان توخلیف استاد تاریخ در ازبکستان هم در این نشست بیان کرد: با گسترش ارتباطات سیاسی اکنون می توانیم به راحتی به ایران بیاییم و ارتباطات را بیشتر کنیم.

وی ادامه داد: منابع فارسی زبان در ازبکستان کم است و به دلیل سیطره شوروی اساتید ازبکی، زبان فارسی بلد نیستند و بیشتر به روسی سخن می گویند. از آنجا که مساله ترجمه آسان نیست، این موضوع، نیاز به توجه بیشتر طرفین دارد.

صاحب جان بیگمت اف محمودآویچ متخصص حوزه موسیقی ازبکستان، یکی دیگر از حاضر در این نشست بود که به اشتراکات عمیق موسیقی ایران و ازبکستان اشاره کرد و آن را زمینه ای ارزشمند برای افزایش ارتباطات فرهنگی دانست.

وی گفت: با بررسی تاریخ موسیقی ایران به این نتیجه رسیدم که موسیقی وقتی به خرد و تفکر انسان وصل می شود، یک اثر ماندگار ایجاد می شود.

این استاد دانشگاه ازبکستان همچنین بیان کرد: ریشه های مشترک موسیقایی به ریشه های فرهنگی و ادبی و نزدیکی دو ملت مرتبط است.

نشست تخصصی ظرفیت‌ها و همکاری‌های علمی و تاریخی ایران و ازبکستان به همت مرکز همکاری‌های علمی و دانشگاهی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزار شد.