ردپای مازوت در روزهای سیاه اصفهان / مرگ و میر آلودگی هوا 2برابر شد

اصفهان - پلمب مشعل‌های مازوت سوز نیروگاه شهید منتظری که در 8 کیلومتری اصفهان واقع شده به رغم نگرانی‌ها شکسته شد تا در روزهای بی هوای زمستان گوگرد و سرطان را بر تن آلوده‌ترین شهر ایران بنشاند.

خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها - ندا سپاهی: زمزمه‌های شکستن پلمب مشعل‌های مازوت سوز نیروگاه شهید محمد منتظری که از سال 1393 تا 1396 به مرور با حکم قضائی خاموش شده بود، از اواسط پاییز امسال به گوش می‌رسید. از سخنگوی شورای اسلامی شهر و مدیرکل محیط‌زیست اصفهان گرفته تا برخی نمایندگان مجلس همه از تلاش‌های پشت پرده برای شکستن پلمب مشعل‌های مازوت سوز نیروگاه‌های اصفهان خبر می‌دادند.

اگرچه نگرانی‌ها درباره مصرف مازوت (نفت کوره) در نیروگاه‌ها و صنایع کلانشهرها از جمله اصفهان از دو سال پیش تاکنون مطرح بود اما همواره مسئولان استانی فک پلمب و مازوت‌سوزی نیروگاه شهید منتظری را تکذیب می‌کردند.

در حالی که سوخت مازوت ایران تا دو سال پیش و قبل از اعمال تحریم‌های جدید به طور عمده به کشورهای آسیایی به ویژه امارات، چین و سنگاپور صادر می‌شد. مشکل اساسی اما زمانی بروز کرد که تحت تأثیر تحریم‌ها، صادرات نفت کوره کشور متوقف شد و هم اکنون در صنایع داخلی استفاده می‌شود.

فریدون عباسی عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی آذرماه سال جاری در مصاحبه‌ای با بیان اینکه «مردم را از مصرف سوخت مازوت در نیروگاه‌ها و صنایع نترسانیم، گفت که اگر زمانی که گاز کم داریم، مازوت مصرف نکنیم 25 درصد کشور در خاموشی فرو می‌رود.

او با بیان اینکه اگر گرما می‌خواهیم و می‌خواهیم زنده بمانیم باید آلودگی را نیز مقداری تحمل کنیم، افزود برای اینکه وقتی مازوت استفاده می‌کنیم، آلودگی ایجاد نکند وزارت نفت باید در مدت زمان مشخص ناخالصی‌های نفت کوره را به زیر استاندارد برساند؛ مثلاً گوگرد از سه تا 6 درصد باید به نیم درصد برسد و وزارت نیرو باید به نیروگاه‌ها دیکته کند که از فیلتر استفاده کنند ضمن اینکه باید مدیریت کنیم که مازوت در نیروگاه‌هایی که دور از مناطق مسکونی است، استفاده شود.»

با وجود این پلمب هشت مشعل از 12 مشعل مازوت سوز نیروگاه شهید منتظری که بین دو شهر اصفهان و شاهین‌شهر در کنار پالایشگاه، پالایش نفت جی و پتروشیمی قرار گرفته، هفته گذشته برغم مخالفت مسئولان و نمایندگان این استان با دستور شورای عالی امنیت ملی برای مدت یک ماه شکسته شد و هم اکنون سه واحد این نیروگاه مازوت مصرف می‌کند؛ البته بدون فیلتراسیون خروجی نیروگاه که در هشت کیلومتری شمال شهر اصفهان جا خوش کرده است.

در واکنش به شکستن پلمب مشعل‌های مازوت سوز نیروگاه شهید منتظری، عباس مقتدایی نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی در توئیتر خود نوشت که در جدال میان ما دوندگان حامی هوای سالم و حامیان مازوت برای تأمین برق کشور توسط نیروگاه‌های اصفهان، بالاخره پس از ماه‌ها مقاومت، فعلاً مدیران بر ما غلبه کردند. به عشق مردم همچنان می‌دوم؛ اما سربسته بگویم آقای شمخانی این مروت نبود که نفس مردم عزیز اصفهان به سختی بیفتد. حنجره اصفهان بسته نمی‌ماند.

نفت کوره یا مازوت (Mazut) از هیدروکربن‌های نفتی و ارزان‌ترین ماده سوختنی است که غلظت گوگرد بسیار بالایی دارد و غلظت گوگرد در سوخت مازوت تولیدی ایران به حدود 3.5 درصد می‌رسد. مازوت از گرانروی (پارامتری که میزان مقاومت آن را در مقابل جاری شدن نشان می‌دهد.) بالایی برخوردار است و به عنوان یکی از آخرین برش‌های نفتی در برج تقطیر از آن جدا می‌شود. این موضوع نشان از سنگینی بالای این سوخت می‌دهد و هر چه سوخت سنگین‌تر باشد، آلاینده بیشتری وارد هوا می‌کند. مازوت، حرارت و انرژی گرمایی بالایی ایجاد می‌کند. این ویژگی سبب می‌شود این سوخت در نیروگاه‌ها و صنایع محبوبیت بالایی داشته باشد.

مازوت می‌سوزاند و می‌سازد

اما این ماده نفتی برغم محبوبیت برای صنایع با سوختنش محیط‌زیستمان را می‌سوزاند و گوگرد و سرطان را بر تن آلوده‌ترین شهر ایران، اصفهان می‌نشاند.

در این پیوند محمدمهدی امین معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و رئیس مرکز بهداشت استان اصفهان به خبرنگار مهر می‌گوید: سوخت مازوت نسبت به بنزین و گازوئیل گوگرد بالایی دارد، حدود 2 تا سه درصد؛ از این رو بیشترین آلودگی ناشی از احتراق مازوت اکسیدهای گوگرد، دی اکسید گوگرد (SO2)، تری اکسید گوگرد، سایر ترکیبات گوگرد و ذرات معلق است و در کنار این‌ها گازهای ازون و دی‌اکسید نیتروژن نیز متصاعد می‌شود.

او با اشاره به اینکه هیدروکربن‌ها نیز در اثر سوختن مازوت آزاد می‌شود، می‌افزاید: این ترکیبات حاصل از سوخت مازوت عوارض زیست محیطی و سلامتی دارد؛ وجود اکسیدهای گوگرد بر کاهش کارایی دستگاه تنفسی، تنگی نفس، سرفه شدید، سوزش چشم، عوارض قلبی و عروقی و تنفسی، تنگ شدن مجاری تنفسی و نیز بروز بیماری آسم، تولد زودرس و مرگ زودرس اثر دارد.

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و رئیس مرکز بهداشت استان اصفهان خاطرنشان می‌کند: سوختن مازوت بسته به مقدار هیدروکربنی که آزاد می‌کند ممکن است بر سایر بیماری‌ها مانند فاکتورهای انواع سرطان نیز تأثیر بگذارد.

به گزارش مهر، اشباع شدن کلانشهر اصفهان از صنایع، سلامت مردم را با خطر جدی مواجه کرده است؛ بر پایه آماری که دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به تازگی اعلام کرده 12.5 درصد مرگ و میرها در این کلانشهر در سال 98 منتسب به آلودگی هوا بوده و ابتلاء به انواع سرطان‌ها با شیب ملایم رو به افزایش است.

امین در پاسخ به علل و چرایی روند افزایشی انواع سرطان در اصفهان می‌گوید: بروز بیماری‌های غیر واگیر مثل سرطان و برخی بیماری‌ها مانند دیابت به همه گروه‌های آلاینده زیست محیطی مربوط می‌شود که یکی از آنها آلودگی هواست.

او با اشاره به آمار روند رو به رشد سرطان‌ها در اصفهان می‌افزاید: این استان در سال‌های مختلف در ردیف سوم، دوم و چهارم ابتلاء به انواع سرطان‌ها در کشور بوده که عوامل خطر متفاوتی دارند و یکی از عوامل خطر که در دنیا نیز ثابت شده آلاینده‌های زیست محیطی و آلودگی هوا است.

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با بیان اینکه خروجی‌های خودروها که حاوی بنزن و هیدروکربن‌های آروماتیک است بیشتر عامل خطر سرطان است، اضافه می‌کند: اما مازوت نیز مستقیم و غیرمستقیم تأثیرگذار است. این بخشی از اثرگذاری آلودگی هوا در بروز و افزایش بیماری‌های غیر واگیر است درحالی که سایر آلاینده‌ها از جمله پسماندهای صنعتی یا پساب‌های آلوده و دیگر آلاینده‌های موجود نیز بر افزایش بیماری‌های غیر واگیر نقش دارند.

افزایش 2 برابری مرگ‌ومیرهای منتسب به آلودگی هوا در اصفهان در 2 سال اخیر

امین با اشاره به اینکه مرگ و میر منتسب به آلودگی هوا در شهر اصفهان در رده سنی 30 سال به بالا در سال 1397، 683 نفر بود، می‌گوید: در سال 1398، یک هزار و 33 نفر و در سال 1399، یک هزار و 291 نفر در شهر اصفهان به دلیل آلودگی هوا جان باختند که در این آمار، بیماری کرونا نیست.

رئیس مرکز بهداشت استان اصفهان با بیان اینکه آمار مرگ و میر منتسب به آلودگی هوا در شهر اصفهان از سال 1397 تا 1399 دو برابر شده، می‌افزاید: این آماری است که از همه بیمارستان‌های این شهر استخراج شده است.

او با تفکیک علل مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در سال 1399، اضافه می‌کند: از یک هزار و 291 مرگ در سال گذشته، 28 درصد ناشی از بیماری‌های تنفسی، 26 درصد ناشی از سرطان ریه، 29 درصد سکته قلبی و 28.5 ناشی مرگ مغزی بوده که این‌ها به ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون منتسب شده است زیرا این ذرات خطرات تا اعماق ریه نفوذ می‌کند و وارد جریان خون می‌شود.

امین با بیان اینکه متوسط غلظت ذرات معلق در هوای اصفهان در 1397، 27 میکروگرم بر مترمکعب، در سال 1398، 32 میکروگرم بر متر مکعب و سال گذشته 36 میکروگرم بر متر مکعب بوده است، خاطرنشان می‌کند: این آمار حاکیست که هر چه زمان می‌گذرد و سال به سال به جای اینکه برنامه کاهش تولید آلایندگی و روند رو به رشد روزهای پاک را داشته باشیم، برعکس مقدار آلاینده‌ها زیاد شده و متناسب با آن مرگ و میر افزایش یافته است که این جدا از آمار بیماری‌های است.

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و رئیس مرکز بهداشت استان اصفهان اظهارمی‌کند: به طور متوسط روند هفت - هشت سال گذشته در اصفهان نشان می‌دهد که هر ساله 500 مورد جدید ابتلاء به سرطان به آمار قبلی بیماران اضافه می‌شود.

اکسید گوگرد مازوت 1300 برابر و ذرات معلق آن 11 برابر گاز است

همچنین حسین احمدی کیا دانشیار گروه مکانیک و عضو گروه پژوهش آلودگی هوا پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان با بیان اینکه سوخت مازوت اکسید گوگرد و ذرات بسیار بالایی دارد، به خبرنگار مهر می‌گوید: اصفهان به دلیل وجود صنایع فولاد و ذوب آهن، پتروشیمی، سیمان و پالایشگاه اشباع از اکسید گوگرد است که وضعیت بسیار خطرناکی دارد و وقتی مازوت اضافه شود اوضاع را بدتر می‌کند. اکسید گوگرد مازوت، 1300 برابر گاز و ذرات معلق مازوت 11 برابر سوخت گاز است.

این استاد دانشگاه تصریح می‌کند: به نظر می‌رسد سال آینده نیز هوای اصفهان وضعیت خوبی نداشته باشد زیرا از یک سو طرح توسعه صنایع فولاد و دیگر صنایع داده شده و از سوی دیگر فشار مخازن گاز و تولید آن کاهش یافته است؛ از این رو احتمال اینکه در سال‌های آینده نیز نیروگاه‌ها به سمت مازوت سوزی بروند وجود دارد.

او با بیان اینکه صنایع مصرف کننده اصلی گاز و برق در اصفهان هستند، می‌افزاید: فولاد مبارکه در واقع یک و نیم برابر جمعیت 2/2 میلیون نفری شهر اصفهان مصرف گاز دارد؛ گازی که 30 سنت (هر سنت برابر یکصدم دلار) در صادر می‌شود، صنایع فولاد به نرخ یک هزار و 120 تومان خریداری می‌کند. صنایع سرامیک، آجر و سیمان گاز را به مبلغ 380 تومان خریداری می‌کنند.

صنایع مصرف کننده اصلی گاز و برق اصفهان

به اعتقاد این استاد دانشگاه شرکت‌های فولادی با این مصرف انرژی یارانه‌ای عملاً زیان ده هستند و در حقیقت گاز و برق را صادر می‌کنند تا فولاد و آلودگی هوا را به مردم می‌دهد.

احمدی‌کیا که از سال 1396 درباره منشأ و سهم انتشار در آلودگی هوای اصفهان پژوهش می‌کند، درباره گاز و انرژی مصرفی در واحدهای صنعتی می‌گوید: فولاد مبارکه به تنهایی بیش از 35 هزار میلیارد تومان برای گاز و برق در یک سال یارانه گرفته است و به طور مشابه کارخانجات آجرپزی سال گذشته 7 هزار میلیارد تومان یارانه گاز دریافت کردند.

دانشیار گروه مکانیک و عضو گروه پژوهش آلودگی هوا پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان می‌افزاید: مسئولان ذی ربط در شرایطی که باید بیش از 300 واحد آجرپزی را از شعاع مناطق سکونتگاهی و شهری جابه جا می‌کردند به این‌ها گاز تخصیص دادند که امروز به هنگام کاهش دما و سردی هوا برای جبران مشکل کمبود گاز، شیرهای مازوت را باز می‌کنند.

او با بیان اینکه وجود کارخانه‌های آهک و آجر در شرق کلانشهر اصفهان این منطقه را به بزرگترین کانون ریزگرد ایران تبدیل کرده است، ادامه می‌دهد: میزان ذرات معلق نیز به دلیل احتراق‌ها در این منطقه بالاست در حالی که آلایندگی ذرات معلق در منطقه مرکزی اصفهان بیشتر به دلیل خودرو است.

دانشیار گروه مکانیک و عضو گروه پژوهش آلودگی هوا پژوهشکده محیط‌زیست دانشگاه اصفهان خاطرنشان می‌کند: هر جا که ماده معدنی بسوزد گوگرد و فلزات سنگین وجود دارد؛ حال می‌تواند کارخانه تولید سرامیک یا سیمان یا آجر و یا فولاد باشد که البته ذوب آهن اصفهان که به شیوه کوره بلند تولید دارد و از زغال سنگ نیز استفاده می‌کند، بیشترین میزان انتشار اکسید گوگرد را دارد و پس از آن کارخانجات سیمان هستند.

احمدی کیا با اشاره به اینکه تولید فولاد در ایران از 17 میلیون تن فولاد در سال 1396 به 32 میلیون تن در سال جاری رسیده است، می‌گوید: این افزایش تولید به دلیل گاز و برق ارزان بوده و میانگین مصرف برق صنایع فولادی ایران 35 درصد بیشتر از میانگین جهانی است.

آلودگی هزینه دارد، پای جان مردم درمیان است

او تصریح می‌کند: اینکه فولاد مبارکه، ذوب آهن یا نیروگاه برای فیلتراسیون و اصلاح فرآیند تولید خود، شرایط تحریم‌ها مثال می‌زنند، به نظر می‌رسد که بهانه است از سوی دیگر به طور مرسوم هر صنعتی که بیش از هفت مگاوات بیشتر برق مصرف می‌کند، باید خودش تولید آن را کند.

این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: فولاد مبارکه 300 مگاوات خودش تولید می‌کند و بیش از 700 مگاوات برق می خرد؛ به بیان دیگر به اندازه همه مردم اصفهان از نیروگاه‌ها برق می‌خرد؛ اتلاف انرژی در ذوب آهن به مراتب بدتر است زیرا با تکنولوژی 60 سال پیش کار می‌کند و فعالیت توأم با آلودگی این‌ها جمعیت عظیمی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

احمدی‌کیا تصریح می‌کند: بیش از 800 هزار نفر در نزدیک این دو کارخانه بزرگ ساکن هستند و این‌ها نمی‌توانند نسبت به فیلتراسیون و اصلاح فرآیند تولید خود بی تفاوت باشند؛ آلودگی هزینه دارد و نمی‌توان از آن چشم پوشید زیرا پای جان مردم در میان است.

او با اشاره به اینکه بنابه اعلام دانشگاه علوم پزشکی 12.5 درصد مرگ‌های اصفهان به دلیل آلودگی هوا است، خاطرنشان می‌کند: دولت برای این واحدهای صنعتی آلاینده هزینه می‌کند، از این رو این‌ها وظیفه دارند آلایندگی خود را کاهش دهند.

محدودیت مصرف گاز با ماندگاری سرما ادامه دارد

اما سید مصطفی علوی مدیرعامل شرکت گاز استان اصفهان به خبرنگار مهر می‌گوید: راجع به کاهش، محدویت مصرف و قطع گاز در ستادی در تهران که همه واحدهای ذی ربط حضور دارند تصمیم‌گیری می‌شود که شورای امنیت ملی نیز در آن حضور دارد و ما در استان فقط مجری هستیم.

او با بیان اینکه مصرف گاز بخش خانگی هم اکنون به گونه‌ای است که واحدهای سیمانی و فولاد با محدودیت مصرف روبه رو هستند، می‌افزاید: براساس تصمیمات کلانی که در کشور گرفته شده به نیروگاه‌ها نیز محدودیت مصرف داده شده است و اگر سوخت جایگزین استفاده کنند چهارچوب قانونی دارد، یعنی درباره این قضیه به طور فردی تصمیم گیری نشده است و براساس تصمیمات ملی عمل می‌شود.

مدیرعامل شرکت گاز استان اصفهان مصرف کنونی گاز در همه بخش‌های استان را بسیار سنگین توصیف می‌کند و می‌گوید: بخش خانگی هم اکنون 51.5 میلیون مترمکعب و صنعت حدود 14 میلیون مترمکعب مصرف می‌کند؛ به بیان دیگر بخش خانگی بیش از سه برابر بخش نیروگاهی و صنعتی اکنون گاز را می بلعد.

علوی با اشاره به اینکه مصرف گاز در فولاد مبارکه به سه میلیون مترمکعب محدود شده است، اضافه می‌کند: نرخ گازی که به فولاد فروخته می‌شود براساس قیمت خوراک پتروشیمی، یعنی 30 درصد قیمت پتروشیمی است که امسال قیمت هر مترمکعب گاز برای فولاد افزایش یافته و از 260 تومان سال گذشته به بیش از هزار تومان رسیده است.

مدیرعامل شرکت گاز استان اصفهان می‌گوید: محدویت مصرف گاز صنایع تا شرایط استمرار سرما ادامه خواهد داشت و از مردم انتظار داریم با مصرف درست و بهینه و صنایع نیز با استفاده از تجهیزات با مصرف منطقی در شرایط موجود کمک کنند تا به قطعی گاز منجر نشود.

وعده قطع مازوت سوزی نیروگاه

مهران زینلیان معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار اصفهان با بیان اینکه مصرف گاز در صنایع گاز محدود شده و اکنون نزدیک به صفر رسیده است، به خبرنگار مهر می‌گوید: آماری که هفته قبل اعلام شد تا 60 درصد مصرف گاز را در صنایع کاهش دادند یا در برخی واحدها گاز قطع است برای مثال واحدهای تولید سیمان سوخت جایگزین دارند.

او درباره مدت زمان استفاده از مازوت در نیروگاه شهید منتظری نیز اظهار می‌کند: رایزنی کردیم و موافقت شد اگر شرایط جوی اصفهان پایدار شود و آلودگی هوای این شهر افزایش یابد، مصرف مازوت را قطع کنند.

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار اصفهان می‌افزاید: درباره نبود فیلتر در خروجی نیروگاه‌ها به وزارت نیرو تذکر دادیم و به دادستان نیز دوبار نامه نوشتیم که با این‌ها برخورد کنند.

زینلیان خاطرنشان می‌کند: از سوی دیگر باید در نظر داشت که برخی هموطنانمان در سرمای حدود 20 درجه سانتیگراد زیر صفر گاز ندارند و همه مردم باید در مصرف انرژی صرفه جویی کرده و تحمل و کمک کنند این شرایط سپری شود تا در آینده امید است شرایط بهتری ایجاد شود.

به گزارش مهر، کلانشهر اصفهان که از چهار سو در احاطه صنایع آلاینده نفتی و گازی، نیروگاه، پالایشگاه، سیمان و پتروشیمی قرار گرفته و بیش از 400 واحد آلاینده در شعاع 50 کیلومتری آن فعالیت می‌کنند. در 655 روز تنها یک روز به مدد باد شدید و باران در دی ماه امسال نفس کشید.