رزمایش ناتو؛ ظهور علائم حیاتی یا نمایشی سیاسی؟
تهران - ایرنا - برگزاری رزمایش نظامی موسوم به «دینامیک مارینر» سازمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در سواحل فرانسه به نظر می رسد تنها نمایشی برای نشان دادن عزم نصفه و نیمه اعضای آن برای تداوم علائم حیاتی این نهاد بوده اما در عمل، ناتو با چالش های جدی برای بقا و حفظ موجودیت خود روبروست.
به گزارش ایرنا، ناتو یکی از اصلی ترین رزمایش های نظامی خود موسوم به «دینامیک مارینر» را روز جمعه 25 سپتامبر در سواحل فرانسه آغاز کرد؛ در این رزمایش بیش از حدود سی کشتی از هفت کشور بلژیک، فرانسه، یونان، ایتالیا، هلند، اسپانیا و ایالات متحده شرکت کرده و تا 8 اکتبر (17 مهر) ادامه خواهد داشت.
سران 29 کشور عضو «سازمان پیمان آتلانتیک شمالی» (ناتو) به مناسبت هفتادمین سالگرد تشکیل این سازمان دفاعی امنیتی در نشستی که آذر ماه سال گذشته به میزبانی لندن برگزار شد، نگرانی خود در خصوص بقای این سازمان و فروپاشی اتحاد اعضا را ابراز داشتند.
تحلیلگران مسائل بین‌المللی می‌گویند اختلاف ارزش‌ها میان اعضا و تنوع دیدگاه‌های سیاسی متعارض موجب شده به‌تدریج اختلاف‌ها بیشتر شود.
سازمان آتلانتیک شمالی مدت‌ها است که با شکاف درونی روبرو است اما برخی اعضای این سازمان حاضر به پذیرش اختلافات نبوده‌اند.
«سازمان پیمان آتلانتیک شمالی» (ناتو) ابتدا در سال 1949 یعنی چهار سال بعد از پایان جنگ دوم جهانی با هدف تقابل با بلوک شرق ایجاد شد و بعدها به رغم فروپاشی شوروی، این سیستم دفاع دسته جمعی همچنان به کار خود ادامه داده است. در سال های اخیر به ویژه از زمان روی کار آمدن دونالد ترامپ در مسند رئیس جمهور آمریکا، همواره بحث عضویت این کشوردر ناتو و حق‌السهم آن یکی از مباحث مطروحه و مناقشه انگیز بوده است.
رئیس جمهور آمریکا بارها در مصاحبه خود اعلام کرده است که این کشور بسیار بیشتر هزینه کرده اما در مقابل هزینه صورت گرفته از سوی کشورها کافی نیست. وی که در دوران کارزار انتخاباتی ناتو را سازمانی منسوخ توصیف کرد، تحت فشارها گفت: ناتو دیگر منسوخ نیست اما همچنان از متحدان به دلیل بودجه دفاعی این سازمان انتقاد می کند.
چندی پیش «ینس استولتنبرگ» دبیرکل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) نیز با بیان اینکه شیوع ویروس کووید -19 «پیامدهای بزرگ اقتصادی» دارد، تأکید کرد که نگران تأثیر کرونا بر بودجه‌های دفاعی اعضای پیمان است.
دیدگاه های امانوئل مکرون در زمینه «مرگ مغزی ناتو» در کنار تشدید تنش تجاری و مالیاتی میان پاریس و واشنگتن، انتظارات آنکارا از اعضای این سازمان و تعبیرهایی که نشان از وجود تهدیدهایی برای آینده ناتو دارد، باعث شده تا آینده وسرنوشت این سازمان در هاله ای از ابهام باشد.
واقعیت آن است که قدرت سیاسی و اقتصادی در اغلب اوقات به قدرت نظامی نیز منتهی می گردد؛ نظم جهانی پس از جنگ جهانی دوم تا حد زیادی مولفه های انسجام چنین پیمان هایی نظامی را به نفع غرب تقویت می کرد اما در عصر جدید با ظهور قدرت های بزرگ اقتصادی چون چین در شرق؛ حضور نظامی روسیه درمنطقه کریمه؛ تغییر موازنه قدرت در خاورمیانه؛ تضعیف جایگاه سابق ایالات متحد آمریکا؛ برگزیت، اختلافات و تنش میان اعضای ناتو و مسائل گوناگون جهانی حتی برجام که رفتار شرکای اروپایی و آمریکایی را نسبت به یکدیگر تغییر داده، از جمله موضوعاتی است که در سطح کلان برای تحلیل جایگاه ناتو باید مطمح نظر قرار گیرد.
بند 5 پیمان ناتو اشعار می دارد: «دولت‌ها موافقت می نمایند که وقوع حمله‌ای مسلحانه علیه یک یا چند دولت از آن‌ها در اروپا و آمریکای شمالی، به منزله حمله‌ای مسلحانه علیه تمام آن‌ها تلقی می گردد». ضرورت ناتو و بحث دفاع دسته جمعی همانطور که در این بند نیز بر آن تاکید شده است، بیشتر در دوره جنگ سرد احساس می‌شد، اما اکنون به نظر می رسد چنین ضرورتی با همان شدت و حدت گذشته احساس نمی شود.
به رغم تلاش برخی اعضا برای تقویت انسجام ناتو از جمله برگزاری رزمایش های نظامی، نمی‌توان انتظار تغییر شگرف در این شرایط را داشت؛ حداقل تا زمانی که ترامپ رئیس جمهوری آمریکا است و مواضعی تند و طلبکارانه در قبال این نهاد دارد.
واقعیت آن است که اعتماد اروپا نسبت به آمریکا به ویژه از زمان روی کار آمدن ترامپ تا حد زیادی از دست رفته است. یکجانبه گرایی آمریکا در قضایای گوناگون بین المللی، اروپاییان را با محوریت فرانسه بر آن داشته است تا خواهان ایجاد سازوکارهای امنیتی اروپایی باشندکه شاید در قالب همان رویای ایجاد ارتش واحد اروپایی دنبال گردد.
تحولات در سیاست خارجی ترکیه به عنوان عضوی از اعضای ناتو و تنش های این کشور با فرانسه در قضیه یونان بر سر منابع گازی که منجر به تقویت حضور نظامی فرانسه در شرق مدیترانه شد، از دیگر عوامل موثر بر تحلیل جایگاه کنونی و آینده ناتو خواهد بود.
در مجموع به نظر می رسد اگرچه انجام رزمایش نظامی ناتو گامی در جهت نمایش ایجاد انسجام در اردوگاه نظامی غرب باشد اما با در نظر گرفتن تغییر مولفه های قدرت در جهان و تحولات گسترده در ظهور و بروز قدرت های جدید و بالعکس تضعیف جایگاه گذشته قدرت های جهانی مانند آمریکا و شکاف دیدگاه های اروپا و آمریکا نسبت به مسائل گوناگون بین المللی که حاکی از تغییر نظم جهانی است؛ به نظر می رسد نمی توان کماکان انتظار انسجام در بعد نظامی میان کشورهای غربی را داشت.
رزمایش ناتو در حالی است که حتی برخی کشورها همچون روسیه به آن واکنش منفی داشته اند. رئیس ستاد کل نیروهای مسلح روسیه در مورد پرواز هواپیماهای ناتو در نزدیکی مرزهای کشورش هشدار داد و اعلام کرد که مسکو به این اقدامات سازمان پیمان آتلانتیک شمالی پاسخ می دهد. «والری گراسیموف» در گفت و گو با رسانه های روسی گفته بود: در یک ماه اخیر شاهد پرواز حدود 30 هواپیمای راهبردی ناتو در نزدیکی مرزهای خود بودیم که بر فراز دریای سیاه، بالتیک، اقیانوس منجمد شمالی و در مرزهای شرقی روسیه پرواز کرده اند.
بدین ترتیب برگزاری رزمایش ها مادامی که تغییری در جبهه سیاسی و اقتصادی میان اعضای آن ایجاد نشده باشد، تنها نمایشی برای نشان دادن عزم اعضای آن برای تداوم حیات آن بوده و در عمل کماکان ابهامات نسبت به سرنوشت و آینده آن مطرح خواهد بود.
*س_برچسب‌ها_س*