سرودی که با آزادسازی خرمشهر ماندگار شد / چرا رهبری اجازه پخش این سرود را نداد

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، آزادسازی خرمشهر در سوم خرداد سال 61 از شیرین‌ترین و مهمترین اتفاقات دوران دفاع مقدس و تاریخ کشورمان است. اعلام این خبر خوش نیاز به بروز یک حس جمعی داشت که با سرود «این پیروزی خجسته باد» رقم خورد. ماندگاری این اثر، یادآور اهمیت سرود است که پس از مدتی بی توجهی حالا با تلاش هایی چون برگزاری جشنواره و نیز ساخت برنامه‌های تلویزیونی با محوریت سرود مورد توجه قرار گرفته است.

نقش سرود در انقلاب و دفاع مقدس

سرود سابقه طولانی در کشور ما دارد اما این هنر را بیشتر با یادآوری سرودهای انقلابی و دفاع مقدسی می‌شناسیم؛ نواهایی که در انقلاب 57 در اتحاد و یکدلی مردم نقشی اثرگذار داشت. ماندگاری سرودهای انقلابی در سال‌های پیروزی انقلاب، به اندازه‌ای بوده که حکم شناسنامه‌ای از روزهای انقلاب پیدا کرد و همچنان شنیدن و یادآوری‌شان مهمترین یادآوری برای رفتن به روزهای پرالتهاب آن سال‌هاست و یا دوران دفاع مقدس که انتشار سرودهای حماسی جایگاهی ویژ‌ه در میان مردم باز کرد و عملیات‌ها و پیروزی‌های جنگ بهانه‌ای بود برای شکل گیری سرودی دیگر.

سال‌های دهه شصت سرودها شکل دیگری داشت و معمولا با خوانندگی یک نفر اجرا می‌شد اما به مرور بیشتر حالت جمعی به خود گرفت و با شکل‌گیری گروه‌های سرود از اجرای تک نفره خارج شد.

«این پیروزی خجسته باد» با صدای محمد گلریز سرودی بود که با آزادسازی خرمشهر منتشر شد. زنده یاد حمید سبزواری داستان شکل گیری این سرود ماندگار را اینطور تعریف کرده است: به یاد دارم «این پیروزی خجسته باد» برای یکی از موفقیت‌های رزمندگان اسلام در جبهه‌های جنگ ساخته شد. این سرود را ساختیم و در اختیار مسئولان صداوسیما قرار دادیم تا پخش کنند، اما مدتی گذشت و دیدم این سرود پخش نشد. وقتی دلیلش را جویا شدم گفتند آقای خامنه‌ای گفتند که پخش نشود و من همان موقع مطمئن بودم که بینشی پشت این تصمیم وجود دارد، چون ایشان بسیار انسان عمیقی هستند. اتفاقا چند وقتی گذشت و با تعدادی از دوستان در اصفهان بودیم که صدای پخش این سرود را شنیدم و به دوستان گفتم که برویم که پیروزی و اتفاق مهمی رخ داده است و آن پیروزی هم آزادسازی خرمشهر بود و این سرود با بینش آقا در زمان آزادسازی خرمشهر پخش شد.(گفت‌وگو با سایت مشرق)

پس دلیل پخش نشدن سرود نگه‌داری آن برای استفاده برای استفاده در پیروزی بزرگتری بود.

احیای دوباره در دهه نود

سرودهای انقلابی بعد از بهمن 57 بیشتر حالت نوستالوژی پیدا کردند و به مرور تنها تکرار همان آثار تولید شده در سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب اتفاق ثابت حوزه سرودهای انقلابی شد. این درحالی است که حتی تا کمی قبل‌تر گروه‌های سرود در مدارس و یا مساجد جایگاه مهمی داشتند و معمولا در مناسبت‌های ملی و مذهبی بیشتر فعال بودند، اما به مرور فعالیت گروه‌های سرود کمرنگ شد. سرود تقریبا فراموش شده بود تا نیمه دوم دهه نود که گروه‌های سرود دوباره جان گرفت و نهادهایی به این حوزه ورود کردند.

در یک تعریف کلی سرود بخشی از موسیقی است که از نظر انتقال مفاهیم اثرگذاری بالایی دارد و این اثرگذاری را بیش از هرچیز مدیون احساس جمعی و اتحادی است که به شنونده منتقل می‌کند، درواقع سرود قابلیت قابل توجهی برای بازگو کردن احساسات جمعی و ملی دارد و می‌تواند با یک محتوای فاخر و ساختار قوی به ایجاد حرکت‌های اجتماعی کمک کند. سرود اگر در موقعیت‌های حساس و مهم با در نظر گرفتن شرایط فکری، فرهنگی و اجتماعی تولید شود ابزاری است برای بیان مفاهیم مورد نیاز جامعه.

تولد سرودهای انقلابی

اواخر دهه پنجاه و سال‌های پیروزی انقلاب اسلامی سال‌های تولد سرود انقلابی است. هنوز هم سرودهای انقلابی آن سال‌ها از خاطره انگیزترین اتفاقات دوران انقلاب است که با وجود گذشت چهل‌وچهار سال از پیروزی انقلاب یادآور‌ی‌شان اثرگذارترین رسانه برای رفتن به آن سال‌ها و مرور اتفاقات تاریخی‌اش است و بخش مهمی از انتقال حال و هوای آن روزها با سرودهای انقلابی رقم می‌خورد. توجه به سرودهای انقلابی در آن سال‌ها به اندازه‌ای بود که بیش از 50 قطعه را در میان آثار برجسته این دوران قرار می‌دهد. این تعداد بالا از سرودهای انقلابی برجسته عمدتاً طی سال‌های 57 و 58 تولید شد و برخی همچنان مورد توجه هستند، ضمن اینکه تعدادی هم توسط گروه‌های جدید بازخوانی شدند.

بهانه‌ای برای اتحاد و همدلی

اما آنچه اساس یک سرود را شکل می‌دهد محتوایی است که قرار است در برخورد اول همراهی مخاطب را داشته باشد؛ محتوایی برآمده از شعر. سرود به دنبال شعری است که حس خوب در مخاطب ایجاد کند. سرود وقتی موفق است که حس جمعی و همدلی به همراه داشته باشد. مرور سرودهای موفق نشان می‌دهد هرگاه منجر به اتحاد و همدلی میان مردم شده در حافظه جمعی جا گرفته و با گذشت زمان به اثری خاطره انگیز تبدیل شده است.

مخاطب سرود عموم مردم هستند

اگر بخواهیم به یکی از مهمترین ویژگی‌های سرود اشاره کنیم، عام بودن آن است، به این معنا که بنابر موقعیت و زمانی که اجرا می‌شود، امکان همراه کردن طیف وسیعی از مردم را با خود دارد. به بیان دیگر سرود یکی از گونه‌های هنر مردمی است که با حماسه و مسائل اجتماعی و جمعی گره خورده و با پرداختن به موضوعات روزمره زندگی در قالبی هنری می‌تواند در عرصه های گوناگون زندگی اجتماعی ورود پیدا کند. اتفاقی که مدتی است در سرودهایی که منتشر می‌شود می‌بینیم. قابلیت اجرای دسته جمعی و همگانی، ویژگی دیگر سرود است که افراد مختلف حتی بدون نیاز به توانایی‌های آوازی، می توانند سرودی را هم‌خوانی کنند.

برهمین اساس مرکز موسیقی مأوا، سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز موسیقی حوزه هنری، مرکز آفرینش‌های هنری بسیج، مرکز هنری رسانه‌ای نهضت و دفتر موسیقی و سرود سازمان صدا و سیما از جمله نهادهایی هستند که چند سالی است به این حوزه ورود کردند و در یکی دو سال گذشته تلاش مضاعفی در تولید سرود داشتند. تولید و پخش تعداد قابل توجهی سرود از سوی نهادهایی که نام برده شد اتفاق خوب و مهمی است اما تمام آنچه گفته شد نیاز به یک هوشمندی دارد که اگر مورد غفلت قرار بگیرد شاید همه تلاش‌های تولید یک سرود را به حاشیه ببرد.

کم گوی و گزیده گوی

نیاز به سرود جمعی همان اندازه که لازم و ضروری است زیاده روی در انتشار و پخش آن اثری معکوس دارد. سرودهای ماندگار دوران پیروزی انقلاب و دفاع مقدس زمانی منتشر می‌شدند که فضای رسانه‌ای فرصت ظهور و بروز امروزی را نداشت اما نهادهایی که امروز در این حوزه ورود کردند لازم است با درنظر گرفتن شراط رسانه‌ای امروز و با ظرافتی بیشتر کار کنند تا حتی با کم شدن تعداد آثار اما کارهایی با کیفیت و ماندگار به جا بماند، همانطور که سرودهایی چون «این پیروزی خجسته باد» همچنان یادآرو یک اتفاق بزرگ و همدلی جمعی است.

هم‌آهنگ آمد

یکی از اتفاق‌های مهم در حوزه سرود، مسابقه «همآهنگ» است که اقدامی برای ساخت برنامه‌ای تلویزیونی در حوزه سرود است. این برنامه تازه‌ترین تلاش جدی از سوی سازمان هنری رسانه‌ای اوج برای احیای سرود است. این مسابقه که پخش آن در شبکه نسیم به نیمه راه رسیده، در تلاش است استعداد نوجوانان از سراسر کشور را کشف و معرفی کند. در «همآهنگ» شاهد اجراهایی خوب، متنوع و متفاوت بوده‌ایم که خود نویدی است بر پویایی سرود. هرچند عملکرد برخی گروه‌ها فاقد استاندرهای لازم است اما در مقابل، هستند گروه‌های زیادی که نگاهی تازه به سرود دارند. بهره‌مندی از اشعار میهنی و بومی در کنار اشعار مذهبی و همچنین حضور گروه‌های دختران و نیز اهتمام به حرکات درست نمایشی از امتیازهای «همآهنگ» است که می‌تواند سرود را وارد مرحله‌ای تازه از حیات خود کند.