سوریه چرا برای روسیه مهم است؟
تهران - ایرنا - کرملین خواهان حفظ نفوذ در خاورمیانه است و حمایت از دولت دمشق را برای این منظور ضروری و گریزناپذیر می‌داند.
در سال‌های اخیر، بحران سوریه به یکی از مهم‌ترین موضوعات نظام بین‌الملل تبدیل‌شده و توجه بسیاری از کشورهای جهان را به خود معطوف کرده‌است. سوریه به مدت یک دهه عرصه رقابت و محل جولان برخی از قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی گشته و هر یک‌بر اساس اهداف و منافع خود به ایفای نقش در آن می‌پردازند. دراین‌بین، فدراسیون روسیه همواره یکی از اصلی‌ترین بازیگران بین‌المللی و دارای نقش تعیین‌کننده در این عرصه بوده است.
سال 2015 میلادی همزمان با حضور نظامی روسیه در سوریه، آغاز نوعی تغییر سیاست مسکو در منطقه خاورمیانه بود. به دنبال این رویداد، نقش روسیه در تحولات منطقه پررنگ شد و مسکو توانست جایگاهی ویژه در معادلات منطقه به‌ویژه در پرونده سوریه به دست آورد. همچنین روس‌ها توانستند تغییری عمیق در معادلات سوریه ایجاد کنند که تأثیر گسترده‌ای در این کشور و سراسر منطقه داشته باشد.
چرایی حضور روسیه در سوریه
تحلیلگران بر این باورند که جهان عرب برای روسیه از اهمیت ژئوپلیتیک برخوردار و منطقه خاورمیانه دارای جایگاهی برجسته در راهبرد مسکو است. از زمان به قدرت رسیدن «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه و با در پیش گرفتن رویکرد اوراسیاگرایی، منطقه خاورمیانه در سیاست خارجی روسیه اهمیت پیداکرده است. از این زمان روسیه تلاش کرد تا ضمن گسترش رابطه با دولت‌هایی چون جمهوری اسلامی ایران، ترکیه و کشورهایی همچون مصر، عراق و سوریه که درگذشته جزء حوزه نفوذ اتحاد جماهیر شوروی بودند جایگاه خود را به‌عنوان یک قدرت بین‌المللی حفظ کند.
سوریه بازیگری ژئوپلیتیک‌محور است که در منطقه استراتژیک خاورمیانه، بر کناره شرقی دریای مدیترانه واقع شده و از کیلومترها ساحل با کشورهای حاشیه این منطقه برخوردار است. اهمیت و نقش استراتژیک سوریه برای حوزه نفوذ روسیه حائز اهمیت است. دمشق در زمره شرکای اصلی روسیه در منطقه است. روابط خوب دو کشور در دوران جنگ سرد با ایجاد پایگاه هوایی لاذقیه از سوی شوروی سابق در سوریه و توسعه انواع همکاری‌های سیاسی و نظامی تکمیل شد، اما با روی کار آمدن «میخائیل گورباچف» و انجام اصلاحات سیاسی روابط با سوریه نیز به‌نوعی کاهش یافت. در سال‌های اول بعد از فروپاشی شوروی، روسیه به دنبال بازسازی روابط خود با غرب و آمریکا بود، لذا موضوع سردی روابط بین دو طرف تا مدتی ادامه داشت. باروی کار آمدن پوتین و ارائه گفتمان اوراسیاگرایی در سیاست خارجی روسیه، روابط دو کشور تقویت شد به‌گونه‌ای که در سال‌های اخیرمسکو روابط مستحکمی را با دمشق پی‌ریزی کرده و در تلاش است تا سوریه را به‌عنوان دروازه ورود به خاورمیانه و جهان عرب حفظ کند.
بعد از پایان یافتن جنگ داخلی در سوریه که آسیب‌های جدی به ساختار اقتصادی این کشور وارد کرد روسیه به دنبال بازسازی سوریه است و می‌داند که گذار تحولات سوریه از فاز نظامی به فاز سیاسی و تسریع روند بازسازی این کشور بدون سرمایه‌گذاری اروپا و کشورهای خلیج‌فارس امکان‌پذیر نیست. «بشار اسد» نیز برای ازسرگیری مناسبات با کشورهای عربی خلیج‌فارس و عضویت احتمالی در اتحادیه عرب در آینده چندان بی‌میل نیست، اما با توجه به اوضاع منطقه و سیاست‌های که از سوی عربستان در خاورمیانه دنبال می‌شود عادی‌سازی روابط سوریه با چالش‌هایی روبه‌رو است.
مسکو از آغاز بحران سوریه تاکنون در تلاش بوده تا از دمشق حمایت کند. سقوط نظام سوریه برای روسیه به معنی از دست دادن متحدان اصلی‌اش در خاورمیانه است. این وضعیت در سطح کلان در راستای اهداف راهبردی مسکو است.
مسکو و ضرورت‌های حمایت از دمشق
کارشناسان بر این باورند عوامل مختلفی برای حضور روسیه در سوریه وجود دارد. نخست، مخالفت روسیه با نظام تک‌قطبی است. مسکو می‌خواهد چندجانبه‌گرایی را در ادبیات راهبردی بین‌المللی تقویت کند، زیرا در این فضا، فرصت برای نقش‌آفرینی بیشتر روسیه فراهم می‌شود. روسیه می‌خواهد حوزه نفوذ خود در خاورمیانه را حفظ کند و تلاش دارد سوریه را به‌عنوان بازیگری که به ایفای نقش منطقه‌ای همسو با مسکو مبادرت می‌ورزد، حفظ کند. سقوط نظام سوریه به معنای ورود ناتو به حیاط خلوت منافع روسیه و تضعیف موقعیت، اعتبار و جایگاه بین‌المللی روسیه و در نهایت ناکامی در تحقق مبانی دکترین امنیت ملی روسیه می‌باشد.
از دلایل دیگر حضور نظامی روسیه در سوریه، نگرانی مسکو از گسترش افراطی‌گری و تروریسم تکفیری است. مجاورت با کشورهای خاورمیانه باعث شده که بسیاری خاورمیانه را نقطه آسیب‌پذیر منافع روسیه قلمداد کنند. مسکو از روی کار آمدن یک دولت افراطی در سوریه نگران است و به دلایل مختلف آن را تهدیدی علیه ثبات مناطق مسلمان‌نشین خود می‌داند برخی مناطق روسیه از جمله چچن و داغستان مناطقی‌اند که سلفی‌ها در آن جای پایی برای خود جست‌وجو می‌کنند
عامل دیگر حضور روسیه در سوریه، حفظ پایگاه دریایی روسیه در طرطوس می‌باشد که در مجاورت ساحل دریای مدیترانه و در نزدیکی مرز سوریه با لبنان واقع‌شده است. روسیه پایگاه نظامی طرطوس را جزء مهمی از قابلیت‌های نظامی‌اش می‌داند. پایگاه طرطوس، نقطه دریافت برای تسلیحات سلاح روسی است و قادر به اتصال زیردریایی‌های هسته‌ای می‌باشد و از لحاظ موقعیت راهبردی برای روسیه، دارای اهمیت است. روسیه برای تحقق صلح در سوریه و به‌منظور ایجاد نوعی موازنه ابتکار عمل را در مذاکرات صلح سوریه برای حل‌وفصل بحران سیاسی در این کشور در دست گرفت و شرایط لازم را برای برگزاری نشست‌های مختلف فراهم کرد.
مسکو در سال 2015 در حالی حضور نظامی خود در تحولات سوریه را آغاز کرد که به علت کاهش شدید قیمت نفت و تحریم‌های غرب در پی بحران اوکراین شرایط چندان مطلوبی نداشت. کارشناسان معتقدند که روسیه در سال‌های گذشته به اهداف اصلی خود در سوریه که تقویت جایگاه کرملین در عرصه بین‌الملل است دست پیداکرده به دنبال تضعیف نفوذ آمریکا در منطقه است. روسیه امروز به یک بازیگر تأثیرگذار در مناقشات مهم خاورمیانه تبدیل‌شده است.
*س_برچسب‌ها_س*