شرکت‌های دانش‌بنیان؛ مزیت نسبی برای خراسان جنوبی
بیرجند - ایرنا - شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور در خراسان جنوبی به دلیل دانشگاهی بودن منطقه و برخورداری از نیروهای متخصص به‌ویژه در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات یک مزیت نسبی به شمار می‌روند و حمایت از این مجموعه‌ها راهکاری موثر برای رونق تولید و ایجاد اشتغال است.
به گزارش ایرنا حوزه دانش‌بنیان دارای 2 جنبه عمومی و تخصصی است که جنبه تخصصی آن شامل احراز شرایط دانش‌بنیانی یک محصول از سوی مراجع ذیربط بوده و مفهوم عمومی و کلی‌تر، ایجاد اشتغال و توسعه تولیدات مبتنی بر دانش و فناوری است که در نامگذاری سال 1401 با عنوان "تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین" نیز به‌وضوح دیده می‌شود.
این نگاه کلی برگرفته از منویات رهبر معظم انقلاب اسلامی در سال جاری مورد توجه ویژه قرار گرفته است، چنانکه ایشان در سخنرانی نوروزی خود فرمودند: حرف امروز من این است که برای رشد اقتصاد کشور و اصلاح امور اقتصادی کشور، به‌طور قاطع باید به سمت اقتصاد دانش‌بنیان حرکت کنیم؛ «اقتصاد دانش‌بنیان» یعنی چه؟ یعنی اینکه دانش و فناوری پیشرفته در همه عرصه‌های تولید نقش‌آفرینیِ فراوان و کاملی داشته باشد.
ایشان افزودند: اگر ما این سیاست را دنبال کردیم و دانش را پایه و زمینه اقتصاد کشور قرار دادیم و بنگاه‌های اقتصاد دانش‌بنیان را افزایش دادیم، منافع زیادی برای کشور و اقتصاد کشور خواهد داشت؛ هزینه‌ها را کاهش می‌دهد، یعنی اقتصاد دانش‌بنیان موجب کاهش هزینه‌های تولید می‌شود، بهره‌وری را افزایش می‌دهد که امروز یکی از مشکلات ما کاهش بهره‌وری است، کیفیت محصول را افزایش می‌دهد و محصولات را رقابت‌پذیر می‌کند.
بنابراین توسعه اقتصادی کشور به‌ویژه نیل به اقتصاد پایدار و پویا، ثمره توجه به شرکت‌های دانش‌بنیان و واحدهای فناور است که در سال‌های اخیر، بخش مهمی از بار تحریم‌های ظالمانه را به دوش کشیده و کشور را در حوزه‌های گوناگون خودکفا ساخته‌اند.
استان خراسان جنوبی نیز به دلیل دانشگاهی بودن منطقه از ظرفیت ویژه‌ای برای ایجاد و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان برخوردار است و با توجه به ظرفیت نیروی انسانی که از سرمایه‌های اصلی این دیار محسوب می‌شود، تغییر جهت اقتصاد مبتنی بر منابع طبیعی به اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه فناوری از مسیر ساماندهی، راه‌اندازی و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان می‌گذرد.
با این وجود یکی از مهمترین مشکلات توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور در این استان، نبود زیرساخت مناسب برای استقرار و حمایت از آنهاست و مشکل دیگری که برای این واحدها وجود دارد، فرآیند صدور مجوزهاست که گاهی سختگیری‌های غیرضروری مانع بهره‌گیری از این مزیت نسبی می‌شود.
تشکیل کارگروه ویژه برای دانش‌بنیان‌ها
از همین رو استاندار خراسان جنوبی اوایل امسال از تشکیل کارگروه ویژه برای رسیدگی به مسائل شرکت‌های دانش‌بنیان در استان خبر داد و گفت: در این کارگروه با محوریت معاونت هماهنگی امور اقتصادی استانداری، مشکلات کارآفرینان به‌صورت موردی بررسی می‌شود.
جواد قناعت اردیبهشت ماه در نشست سه ساعته با مدیران شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور مستقر در پارک علم و فناوری گفت: استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان در صنایع اگر قبلا به عنوان یک ضرورت مطرح بود، الان و در شرایط فعلی کشور، تبدیل به یک وظیفه شده است.
وی اظهار داشت: اگر تولید ما دانش‌بنیان نشود، هزینه‌ها افزایش می‌یابد و در رقابت‌ها عقب می‌مانیم، اگر می‌خواهیم دانش را در تولید به خدمت بگیریم باید از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان استفاده کنیم.
استاندار خراسان جنوبی گفت: برخی شرکت‌های دانش‌بنیان ایده‌های جدید برای حل مشکلات و استفاده از ظرفیت‌ها دارند که متاسفانه در گردونه اداری باقی می‌ماند، در چنین شرایطی برخی فناوران و نخبگان دلسرد شده و به سایر استان‌ها مهاجرت می‌کنند و برخی افراد با وجود همه سختی‌ها، مشکلات را به جان می‌خرند و می‌مانند.
پیرو این دیدار، نخستین نشست قرارگاه حمایت و تسهیل‌گری تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین 31 اردیبهشت ماه به ریاست استاندار خراسان جنوبی برگزار شد که امیدها را برای رونق تولید دانش‌بنیان در این استان بیشتر کرد.
بررسی طرح‌های دانش‌بنیان در سه گروه کاری
سه گروه کاری امکان‌سنجی تولید دانش‌بنیان در صنعت و معدن، تولید دانش‌بنیان در بخش‌های کشاورزی و تولید دانش‌بنیان در حوزه خدمات، فناوری اطلاعات و ارتباطات و گردشگری ذیل این قرارگاه شکل گرفت.
قرار است طرح‌های تولیدی دانش‌بنیان و فناور توسط این گروه‌های کاری سه‌گانه بررسی و ارزیابی شود، سپس به قرارگاه ارسال و در صورت نداشتن مشکل، تایید و تصویب شود.
آن طور که سرپرست معاونت هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان جنوبی اعلام کرد: هر کدام از طرح‌های تولیدی دانش‌بنیان در صورتی که به مباحث مالی نیاز داشته باشد در شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان مورد بررسی و تصویب قرار می‌گیرد.
جواد اشرفی گفت: رسالت اصلی قرارگاه حمایت از تولید دانش‌بنیان در سطح استان اعم از شرکت‌های دانش‌بنیان، فناور یا هر تولیدی در دستگاه‌های اجرایی که مبتنی بر دانش‌بنیان باشد، در نظر گرفته شده است.
وی افزود: در سه گروه کاری امکان‌سنجی شده ذیل این قرارگاه، سعی کرده‌ایم طرح‌ها مبتنی بر مزیت‌های اقتصادی استان باشد زیرا کشاورزی و معدن 50 درصد تولید ناخالص و بخش خدمات و گردشگری نیز 50 درصد دیگر را به خود اختصاص داده است.
دبیری قرارگاه حمایت و تسهیل‌گری تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان محول شد تا اگر به هر دلیل پروژه‌ها به بار مالی نیاز داشته باشند پیگیری شود، دبیری سه گروه کاری تعیین شده ذیل قرارگاه نیز دانشگاه صنعتی بیرجند در نظر گرفته شده است.
احصای مشکلات 140 شرکت دانش‌بنیان و واحد فناور
در این قرارگاه اعلام شد که مشکلات 40 شرکت دانش‌بنیان و بیش از 100 واحد فناور در استان خراسان جنوبی احصا و مشوق‌هایی برای حمایت از فعالیت این شرکت‌ها در نظر گرفته شده است.
مهمترین درخواست شرکت‌های دانش‌بنیان خراسان جنوبی استفاده از محصولات و خدمات تولیدی آنها در دستگاه‌های اجرایی استان است، موضوعی که استاندار هم بر آن مهر تایید زد و گفت: ورود کالاهایی که امکان تولید آن در کشور به‌ویژه استان وجود دارد باید ممنوع شود و دستگاه‌ها اقلام مورد نیاز خود را از داخل استان تهیه کنند.
قناعت گفت: برای ما قابل قبول نیست جوانی که با وجود همه مشکلات، نخبه و صاحبنظر است ماه‌ها برای دریافت مجوز در فرآیند اداری معطل بماند لذا صدور مجوز، زمین و وام برای این افراد باید نسبت به گذشته شتاب قابل توجهی داشته باشد.
وی افزود: ظرفیت‌های بسیار عالی از جمله در حوزه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات در استان وجود دارد که از آنها غافل بوده و نتوانستیم از این ظرفیت استفاده کنیم.
مانع خروج دانش‌بنیان‌ها از استان شویم
استاندار خراسان جنوبی اظهار داشت: موضوعاتی در زمینه بی‌توجهی به شرکت‌های دانش‌بنیان و مهاجرت آنها از استان مطرح بوده که بسیار تلخ است و با حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان نباید اجازه داد این شرکت‌ها استان را ترک کنند.
وی گفت: از مدیران دستگاه‌های اجرایی انتظار داریم در گیر و دار صدور مجوزها جوانان و نخبگان استان را در دست‌انداز نیندازند و در روند صدور مجوز تاخیر ایجاد نکنند بلکه باید شخصا ورود کرده و مشکلات و موانع را حل کنند.
البته مسوولان استان از مشوق‌های در نظر گرفته شده برای شرکت‌های دانش‌بنیان خبر دادند و برگزاری جلسات کارگروه تسهیل برای این شرکت‌ها و واحدهای تولیدی دارای طرح دانش‌بنیان، صدور مجوزهای مورد نیاز شرکت‌ها طی سه روز، مساعدت در صدور تضامین بانکی و کاهش زمان رسیدگی به پرونده‌های تسهیلات بانکی شرکت‌ها از جمله این مشوق‌ها است.
رسیدگی خارج از نوبت به اسناد مالیاتی، رسیدگی به درخواست‌ها و اعتراضات مالیاتی طی 48 ساعت، بررسی و صدور خارج از نوبت به اعتراضات بیمه‌ای و قسط بندی بلندمدت تامین اجتماعی نیز در فاز نخست در نظر گرفته شده است.
حرکت‌های سطحی و تبلیغاتی جفا به شعار سال است
اما نماینده عالی دولت در خراسان جنوبی به اعضای قرارگاه حمایت و تسهیل‌گری تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین گفت: حرکت‌های سطحی، تبلیغاتی و بی‌اثر جفا به اجرایی شدن شعار سال است و همه تلاش ما باید بر ایجاد نشاط، شور و تلاش وافر در زیست‌بوم فناوری شرکت‌های دانش‌بنیان استان باشد.
وی که رفع موانع تولید و سرمایه‌گذاری را تکلیف اصلی دستگاه‌های اجرایی استان قرار داده است، تاکید کرد: برای تحقق شعار سال باید موانع را از پیش روی شرکت‌های دانش‌بنیان برداریم لذا تسهیل صدور مجوزهای کسب و کارهای نوین و دانش‌بنیان را باید در دستور کار قرار داده و از حالت شعاری خارج کنیم.
ضرورتی که مدیر روابط عمومی و امور بین‌الملل پارک علم و فناوری خراسان جنوبی آن را در حوزه زیرساخت مطرح کرد و گفت: اولین پیش شرط استفاده از چتر حمایتی پارک علم و فناوری، استقرار شرکت‌ها و واحدهای فناور در ساختمان متعلق به پارک است در غیر این صورت هیچ حمایتی شامل حال آنها نمی‌شود.
پیمان حاجی رضایی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: در حال حاضر 110 عنوان حمایتی، 180 شرکت فعال و 43 شرکت دانش‌بنیان داریم که شرکت‌های فناور در شهرستان‌های قاینات، فردوس، بیرجند و طبس فعالیت دارند.
نبود زیرساخت مهمترین مشکل
وی با بیان اینکه در استان متقاضی زیاد اما فضا کم داریم اظهار داشت: مهمترین چالش و مشکل ما در خراسان جنوبی نبود یا کمبود زیرساخت‌ها است و جزو آخرین استان‌هایی هستیم که زیرساخت مناسبی برای شرکت‌های دانش‌بنیان نداریم.
مدیر روابط عمومی و امور بین‌الملل پارک علم و فناوری خراسان جنوبی گفت: این مساله سبب شده اعتبارات پارک که باید صرف توسعه و تجاری‌سازی محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان شود برای تامین زیرساخت‌ها هزینه شود در حالی که تامین زیرساخت‌ها برعهده مسوولان است.
وی افزود: خراسان جنوبی جزو آخرین استان‌ها در رده تامین و اختصاص اعتبارات استانی بوده و شاهد کم‌توجهی مسوولان استانی به شرکت‌های دانش‌بنیان هستیم.
حاجی رضایی گفت: فعالان و نخبگان زیرمجموعه پارک علم و فناوری افراد سیاسی نیستند بلکه فعالان حوزه کسب و کار هستند ولی متاسفانه در سال‌های اخیر آنچه باید در اختیار فعالان شرکت‌های دانش‌بنیان استان قرار می‌گرفت به دلایل مختلف قربانی برخی بازی‌های سیاسی شد.
مهاجرت بیش از 50 نفر
وی بیان کرد: در تلاش هستیم تا فعالان شرکت‌های دانش‌بنیان را در استان نگه داریم با این وجود سال گذشته بیش از 50 نفر از استان خارج شدند و به استان‌های بزرگتر رفته یا مهاجرت کردند.
مدیر روابط عمومی و امور بین‌الملل پارک علم و فناوری خراسان جنوبی با بیان اینکه مشکل ما نیروی انسانی نیست بلکه زیرساخت است افزود: سایت پارک علم و فناوری در مرکز استان 70 درصد پیشرفت فیزیکی دارد که در 2 سال اخیر از 10 درصد به این میزان پیشرفت رسیده و برای تکمیل نیازمند حمایت دستگاه‌های خدمات‌رسان است.
وی گفت: 2 سال قبل ساختمان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار گرفت و برای بهسازی و تامین زیرساخت‌های آن چهار میلیارد تومان اعتبار هزینه کردیم.
حاجی رضایی افزود: از مهمترین مزیت‌های پارک‌های فناوری و مراکز رشد نوآوری این است که نسل جدیدی از کارآفرینان را به جامعه تحویل داده و این نسل می‌تواند با ایجاد شغل مبتنی بر دانش و مهارت به رونق کسب و کار در جامعه کمک کند.
وی یکی از مشکلات امروز جامعه را کمبود نیروی متخصص و ماهر دانست و گفت: مشکل قشر کم‌سواد نیست چون این افراد در هر صورت کارگر ساده هستند اما مشکل اصلی مربوط به نیروی تحصیلکرده بیکار است که به دلیل اشکالات نظام آموزشی فاقد مهارت و تجربه لازم هستند.
دانشگاه نسل سوم؛ جامعه‌محور و کارآفرین
رییس گروه کارآفرینی و ارتباط با جامعه و صنعت دانشگاه بیرجند هم معتقد است که مسیر تحول دانشگاه از نسل اول یعنی آموزش به سمت دانشگاه نسل دوم یعنی پژوهش و اکنون به دانشگاه نسل سوم یعنی جامعه‌محور و کارآفرین رسیده است.
علی سعیدی گفت: در ایران اکنون در این مرحله هستیم و حتی باید به دانشگاه‌های جامعه‌ساز یعنی نسل چهارم برسیم که سمت و سوی جامعه را هدایت می‌کند.
وی افزود: همه این مسئولیت‌ها نوآوری، فناوری و محصولات دانش‌بنیان است و این وظیفه ذاتی دانشگاه است که علم را توسعه و تعالی داده، نقاط مبهم و ناشناخته را پیدا کند و در عین حال از آن عمل و محصولات قابل استفاده در جامعه را به‌صورت فناورانه یا نوآورانه ایجاد کند.
رییس گروه کارآفرینی و ارتباط با جامعه و صنعت دانشگاه بیرجند اظهار داشت: اگر دانشگاه محصول، ایده یا پژوهشی انجام می‌دهد بخش‌های اجرایی نیز باید به آن توجه کرده، موارد درست را بازخورد و موارد غلط را با مساعدت اصلاح کند و در کنار هم قرار دهد.
وی گفت: نمی‌توان فناوری ایجاد کرد اما در تولید محورها و موارد قانونی بی‌توجهی کرد، به هر حال نقش ذاتی و اساسی دانشگاه تولید علم، دانش و تعالی فناوری و توسعه و تربیت نیروهای مهارت‌آموز است تا از این طریق اشتغال ایجاد شود البته این اشتغال همان اشتغال‌های سنتی نیست چون با استفاده از فناوری مسیر و نحوه انجام کارها تغییر می‌کند.
سعیدی با اشاره به اینکه در چند سال اخیر تمرکز دانشگاه بر جامعه و صنعت تغییر کرده است افزود: دانشگاه بیرجند به عنوان یک منبع علمی در جهت رفع مشکلات علمی و فناوری جامعه علاوه بر اینکه تاکنون تاثیرگذار بوده در آینده تاثیرگذارتر هم خواهد بود.
وی گفت: سال 1401 با توجه به نامگذاری سال، 2 موضوع از جمله شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق‌بنیان در حوزه کشاورزی مورد توجه دانشگاه است زیرا نیاز داریم تحول اساسی و بنیادی در این حوزه شکل بگیرد که با نقش‌آفرینی دانشجویان تحصیلات تکمیلی، اعضای هیات علمی و دانش‌آموختگان محقق می‌شود.
عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند تصریح کرد: اگر ستاد اقتصاد دانش‌بنیان به این نتیجه برسد که این تغییر، نوآوری یا فناوری جدید مناسب بوده و برای صرفه و صلاح اجتماع و نظام مناسب است باید همه کمک کنند تا انجام شود و موانع را رفع کنند نه اینکه انجام شود بعد بازخورد بگیرند.
وی افزود: حمایت و همراهی ما از افرادی که در جامعه نوآوری و محصولات جدید تولید می‌کنند نیازمند همکاری همه تصمیم‌گیران است.
سعیدی با بیان اینکه نهادهای خصوصی و مردم خیلی سریع تغییرات را می‌پذیرند گفت: برخی مسیرهای قدیمی باید بهبود و تعالی پیدا کند و گاهی حذف شود که در این زمینه زیرساخت‌های استان خوب است اما اینکه بتوانیم از همه اعضای جامعه حمایت کنیم باید نهادهای دیگر از جمله دستگاه‌های دولتی نیز این حمایت و توجه را داشته باشند.