شوک معاملات کاغذی به بازار نفت؛ چرا قیمت نفت آمریکا لحظه به لحظه منفی شد؟

با شیوع ویروس کرونا، بازار نفت یکی از بازارهایی بود که بسیار خبرساز شد. از کاهش تقاضا به دلیل رکود اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا و سقوط قیمت نفت گرفته تا منفی شدن قیمت طلای سیاه در روز گذشته مورخه 1 اردیبهشت ماه سال جاری، همه خبرهایی بود که از بازار نفت در دو ماه اخیر مخابره شده است.

به گزارش تابناک اقتصادی، در بین تمام این اخبار شاید منفی شدن قیمت نفت که روز گذشته اتفاق افتاد کمی عجیب به نظر می رسید. موضوعی که برای بسیاری جالب به نظر می رسید. اما واقعیت ماجرا چه بود و منفی شدن قیمت نفت چه مفهوم و معنایی دارد؟

ماجرا به اتفاقاتی که در بورس کالا رخ می دهد باز می گردد. در بورس کالا، کالاها پیش فروش می شوند. بنابراین نفت نیز به مانند سایر کالاها برای سه ماه آینده از هم اکنون پیش فروش می شود. تا زمانی که موعد تحویل نفت خریداری شده در سه ماه آینده فرا برسد، خریدار می تواند نفت خود را در این مدت به فروش برساند. اگر به هر دلیلی در این مدت خریدار نفت خود را به فروش نرساند مجبور است در موعد سررسید، نفتی که خریداری کرده است را به صورت فیزیکی تحویل بگیرد.

تا چند روز دیگر ماه می فرا خواهد رسید و خریدارانی که سه ماه پیش نفت آمریکا (WTI) را خریداری کرده اند، باید آن را امروز 21 آپریل 2020 یا 2 اردیبهشت ماه 1399 تحویل بگیرند. اما در این میان خریداران تمایلی به دریافت نفت خریداری شده در سه ماه قبل ندارند و می خواهند نفت خود را حتی شده به قیمت صفر یا با یک پولی که از جیب خود می دهند به یک خریدار جدید تحویل بدهند! در این حالت اصطلاحا گفته می شود که نفت با قیمت منفی معامله می شود یعنی فروشندگان یک پولی هم از جیب خود می دهند تا خریدار نفت آن ها را بخرد! اتفاقی که کاملا عجیب اما واقعی است.

اما چرا خریداران نفت آمریکا تمایلی به دریافت نفت ماه می خود به صورت فیزیکی ندارند؟ چرا حاضرند از جیب خود حتی یک پولی پرداخت کنند تا نفت خود را بفروشند؟

ماجرا بسیار ساده است. دلیل این است که به خاطر شیوع ویروس کرونا از چند ماه پیش تقاضا برای نفت به شدت کاهش یافت و انبارهای نفت خریداران مثل سابق خالی نشد و رفته رفته این انبارها مملو از نفت شد و الان دیگر جایی برای ذخیره نفت نیست.

با سررسید نفت ماه می، چون از یک طرف جایی برای انبار نفت نیست و از طرفی هزینه های انتقال و انبارداری هم وجود دارد، الان حاضرند یک پولی هم از جیب خود بدهند تا نفت را از آن ها کسی خریداری کند. چون مثلا یک دلار پرداخت برای فروش نفت، هزینه کمتری دارد تا اینکه چند دلار هزینه انتقال و انبارداری بدهد.

آیا در کل قیمت نفت منفی شده است؟

در کل دنیا 5 نوع نفت مهم وجود دارد که عبارتند از: نفت برنت، نفت وست تگزاس اینترمدیت آمریکا (WTI)، نفت سبد مبنای اوپک، نفت دوبی و نفت عمان.

بنابراین پاسخ پرسش بالا خیر است و تنها قیمت نفت آمریکا (WTI) آن هم با سررسید ماه می در روز گذشته صفر و سپس منفی شد. قیمت نفت آمریکا با سررسید ماه های آینده میلادی مثبت است. به عنوان نمونه قیمت نفت آمریکا با سررسید در ماه ژوئن و جولای به ترتیب حدودا 22.2 و 27.3 دلار می باشد.

شایان ذکر است که ملاک و معیار قیمت گذاری نفت، نفت برنت است. روز گذشته قیمت نفت برنت هم با سقوط مواجه شد اما بر روی قیمت 25 دلار در حال معامله بود. بنابراین در روز گذشته تنها قیمت نفت آمریکا آن هم با سررسید ماه می منفی شد اما در کل قیمت نفت منفی نیست.

همچنین در خصوص ذخیره‌سازی نفت WTI باید به اینکه نکته توجه داشت که «به‌طور معمول روزانه ده‌ها میلیارد دلار قرارداد در بازار آتی نفت‌خام آمریکا از لحاظ مالی تسویه می‌شود، با این حال آن تعداد قراردادی که تا پیش از پایان سررسید بسته نشوند، وارد بازار فیزیکی شده و به شکل تحویل نفت‌خام بسته می‌شوند. به نقل از گزارش دنیای اقتصاد؛ این تحویل‌ها به هاب‌های ذخیره‌سازی کوشینگ - اوکلاهاما ارسال می‌شود. این هاب‌ها خود از طریق خطوط لوله به کانادا، غرب‌میانه آمریکا، غرب ایالت تگزاس و همچنین نزدیکی خلیج مکزیک به‌عنوان مبادی مصرف وصل می‌شوند. اما از آنجا که به‌دنبال شیوع کرونا و اعمال محدودیت‌های ترددی، مصرف نفت در آمریکا مانند بسیاری از کشورهای جهان کاهش یافته، دریافت نفت از هاب کوشینگ اوکلاهاما نیز کم شده است. از این رو حجم این ذخایر به سرعت رو به پر شدن است. به نظر میرسد نفت‌خام وست تگزاس اینترمدیت بیشتر از نفت شاخص برنت تحت تاثیر مسائل لجستیکی ذخیره‌سازی قرار دارد. یکی از تحلیلگران بازار نفت با نام دیوید وینز در این خصوص می‌گوید: «برنت، نفت‌خامی است که به آب‌های آزاد راه دارد و مشمول محدودیت‌های ذخیره‌ای مانند شاخص WTI کوشینگ یا WTI مدیلند نیست. به گفته این کارشناس، نفت‌خام آمریکا که با شاخص WTI نشان داده می‌شود در خشکی تولید و مکان‌های محدودی برای ذخیره دارد.»

سید حمید حسینی سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفت، گاز و پتروشیمی در گفتگو با خبرنگار تابناک اقتصادی گفت: در ماه آپریل چند اتفاق با یکدیگر رخ داده است.

اول اینکه تا ماه مارس توافق قبلی اوپک پلاسی ها برای کاهش تولید یک میلیون و 800 هزار بشکه ای نفت وجود داشت. تو این ماه قرار بود دوباره یک میلیون و 500 هزار بشکه دیگر از تولید کم شود که به دلیل عدم توافق روسیه و عربستان این اتفاق رخ نداد و این دو کشور در رقابت با یکدیگر شروع به افزایش تولید کردند.

دوم اینکه رکود اقتصادی بر جهان حاکم بود و در نتیجه کاهش تقاضا وجود داشت. همچنین توافق برای کاهش 19.5 میلیون بشکه ای نفت که به تازگی صورت گرفت، قرار است از اول ماه می (چند روز آینده) اجرایی شود.

دکتر حسینی ادامه داد: اتفاقات فوق همه دست در دست هم دادند و بازار نفت بر هم ریخت. مثلا در آمریکا که از یک سو دیگر انباری برای ذخیره نبود و از سوی دیگر خریداری هم وجود نداشت، قیمت معاملات فیوچرز با سررسید دیروز، منفی شد. خریداران روز گذشته نفت آمریکا هم، کسانی بودند که کشتی برای ذخیره در اختیار داشتند. نفت در امریکا در اختیار بخش خصوصی می باشد و دولت امریکا دخالتی در بازار نفت ندارد.

وی در مورد معاملات فیوچرز توضیح داد: فروشنده از ترس اینکه در آینده قیمت نفت افت کند امروز به یک قیمتی نفت خود را برای تحویل در آینده می فروشد و خریدار به امید آنکه در آینده قیمت نفت از قیمت امروز بیشتر باشد، نفت آینده را پیش خرید می کند.

در مورد نفت آمریکا، طرف خریدار می تواند تا موعد سررسید این قرارداد خود را در بورس مورد خرید و فروش قرار دهد. شایان ذکر است که معاملات کاغذی نفت حداقل 5 برابر معاملات فیزیکی نفت است.

حسینی ادامه داد: سررسید قرارداد تحویل نفت ماه می، روز گذشته بود و اگر خریدار به صورت فیزیکی نفت خود را تحویل نمی گرفت مشمول جریمه می شد از این رو شروع به فروش نفت حتی به قیمت منفی کردند.

وی افزود: ممکن است این نفتی که با قیمت منفی معامله شده در حد 400 هزار بشکه بوده باشد اما همین میزان کم فروش نفت با قیمت منفی هم سر و صدای بسیاری به پا کرد. گفتنی است که آمریکا همان میزان که تولید می کند (13 میلیون بشکه نفت) همان میزان هم مصرف دارد. حتی چون نفت شیل آمریکا نفتی سبک است و این کشور آن قدر از این نفت سبک مصرف ندارد، این نفت را صادر می کند و در عوض از عربستان نفت وارد می کند. به طور کلی می توان گفت آمریکا صادرکننده خالص نفت نیست.

دکتر حسینی یادآور شد: با وجود سقوط ناگهانی قیمت نفت خام دبلیو‌تی‌آی برای تحویل در ماه مه، قیمت این شاخص نفتی برای تحویل در ماه ژوئن در ساعتی از شب گذشته تنها با 12 درصد کاهش به 22 دلار و 5 سنت برای هر بشکه دادوستد شد، موضوعی که سبب می‌شود اختلاف قیمت بین قراردادهای تحویل برای ماه‌های مه و ژوئن به بیش از 20 دلار برای هر بشکه برسد.

این عضو اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفت، گاز و پتروشیمی در مورد اینکه این موضوع آیا تاثیری بر نفت ایران دارد یا خیر، گفت: این اتفاق بر روی قیمت نفت برنت نیز تاثیرگذار بود و آن را با کاهش مواجه کرد. قیمت نفت ایران از قیمت نفت آمریکا بالاتر و از قیمت نفت برنت پایین تر است. در حقیقت پلتفرم قیمت نفت ایران، بر مبنای دوبی عمان است.

معمولا قیمت نفت اوپک دو الی سه دلار پایین تر از قیمت نفت برنت است. بنابراین با کاهش قیمت نفت برنت، قیمت نفت سبک ایران نیز با کاهش مواجه شده است. با سقوط قیمت نفت برنت به حدود 19 دلار، قیمت نفت سبک ایران حدود 17 دلار و قیمت نفت سنگین ایران نیز حدود 14 دلار بوده است و با توجه به شرایط تحریمی که ایران دارد و باید برای فروش نفت خود یک تخفیفی هم قائل شود، عملا در شرایط فعلی، فروش نفت ایران دیگر توجیه اقتصادی نخواهد داشت.

دکتر حسینی همچنین تاکید کرد: کاهش قیمت نفت خبر خوبی برای ما نیست، علیرغم اینکه صادراتمان ناچیز است ولی کاهش قیمت نفت بر ارزش محصولات صادراتی نظیر پتروشیمی، فراورده نفتی، گاز و برق تاثیر منفی می گذارد.

حسینی گفت: پیش بینی این است که با دو اتفاقی که قرار است در ماه های پیش رو بیفتد، شاید قیمت نفت افزایش یابد. اول اینکه توافق کاهش 19.5 میلیون بشکه ای عملیاتی می شود و حدود 20 میلیون بشکه نفت از بازار خارج می شود و دوم اینکه قرنطینه کرونایی در بیشتر کشورها برداشته می شود و این می تواند مصرف بنزین را در کل افزایش دهد که این مسئله بر تقاضای نفت تاثیرگذار خواهد بود. به عنوان نمونه در ایران که مصرف بنزین به 45 میلیون لیتر رسیده بود (به نصف رسیده بود) از اول هفته 15 میلیون لیتر مصرف افزایش یافته است و تا پایان هفته احتمالا به 10 میلیون لیتر دیگر به مصرف اضافه خواهد شد.

البته مسئله ای که شاید بتواند در آینده بر روی بازار نفت تاثیر منفی داشته باشد کاهش مصرف بنزین توسط هواپیماهاست که رقمی در حدود 5 میلیون بشکه در روز قبل از کرونا بوده است؛ زیرا بر خلاف پیش بینی افزایش تقاضای مصرف بنزین و گازوئیل در خودروهای شخصی و حمل و نقل عمومی، احتمال دارد که تقاضای مصرف بنزین هواپیما با کندی همراه باشد، در نتیجه در بازار طلای سیاه، از سمت تقاضای بنزین هواپیما، احتمالا با سیگنال منفی همچنان مواجه خواهیم بود، وگرنه در دیگر موارد مورد تقاضا، با افزایش مواجه خواهیم شد.

در نتیجه با برداشته شدن شرایط قرنطینه ممکن است در دنیا مردم به خاطر مقابله با شیوع ویروس کرونا بیشتر از وسایل شخصی استفاده کنند که این نیز بر روی افزایش مصرف بنزین و تقاضا برای نفت تاثیرگذار باشد. در مجموع پیش بینی من این است که در دو ماه آینده با توجه به اجرای توافق کاهش تولید نفت و همچنین رشد تقاضای، قیمت جهانی نفت به کانال 30 تا 40 دلار باز گردد.

سید حمید حسینی در پایان در خصوص روند اقتصاد در شرایط کرونایی موجود اظهار داشت: صندوق بین المللی پول بحران کرونا را بر خلاف دو بحران قبلی L شکل ندانسته و معتقد است که V شکل می باشد یعنی کوتاه مدت است.