عضویت کامل ایران در سازمان همکاری‌های شانگ‌های و زلزله سیاسی در پایتخت‌های غربی

به گزارش خبرگزاری دانشجو؛ "تِد اسنایدر" نویسنده و تحلیلگر "اندیشکده کوئینسی" در گزارشی، با اشاره به امضای تفاهم‌نامه عضویت قطعی ایران در سازمان همکاری های شانگهای در جریان نشست اخیر این سازمان در سمرقند ازبکستان، به طور خاص به این نکته می پردازد که این مساله یک زلزله قابل توجهِ سیاسی را در پایتخت‌های غربی به راه انداخته و مهمتر از همه تلاش های چندین ساله غرب جهت تحمیل انزوا به ایران را نیز با توجه به شمار دیگری از تحولات منطقه ای و بین المللی، عملا به نقطه پایان خود رسانده است.

تِد اسنایدر در مقاله خود می نویسد: «هنوز مشخص نیست که آیا رایزنی های دیپلماتیک در چهارچوب مذاکرات اتمی وین، منجر به بازگشت مجدد ایران و آمریکا به تعهدات برجامیشان و احیای توافق مذکور خواهد شد یا خیر. با این حال، چه این مذاکرات به نتیجه برسد یا نرسد، اینطور به نظر می رسد که کارزارِ منزوی سازی بین المللی ایران، عملا در حالِ رسیدن به نقطه پایانی خود است و ایران در حال کسب موفقیت هایی قابل توجه در این حوزه است.

در این راستا، دبیر کل سازمان همکاری های شانگهای در اجلاس سران این سازمان که به تازگی (در تاریخ 15 سپتامبر) برگزار شد، تفاهم نامه تعهدات جمهوری اسلامی ایران جهت عضویت کاملِ این کشور در سازمان مذکور را به امضا رساند. در نتیجه، ایران به سازمانی خواهد پیوست که اعضای آن 43 درصد از جمعیت جهان را نمایندگی می کنند و عملا پس از سازمان ملل متحد، دومین سازمان بزرگ بین المللی در دنیا به حساب می آید.

در عین حال، سازمان همکاری های شانگهای هم برای چین و هم روسیه به یک اولویت نیز تبدیل شده است. هدف اصلیِ این سازمان نیز کنشگری به مثابه یک نیروی متوازن کننده در حوزه های اقتصادی و سیاست خارجی علیه جهانِ تک قطبی تحت رهبری آمریکا است.

این سازمان که با حضور تنها شش کشور در سال 2001 تاسیس شد، به تدریج و در نهایت پس از الحاقِ کشورهای هند و پاکستان به آن در سال 2017، به هشت کشور ارتقا پیدا کرد. در این میان، ایران پس از فراز و فرودهای زیاد در نهایت به عنوان نهمین عضو سازمان همکاریهای شانگهای پذیرفته می شود. البته که کشورهای زیاد دیگری نیز در صف هستند تا بتوانند به عضویت سازمان مذکور درآیند.

عضویت در سازمان شانگهای، امکانات ارتباطی قابل توجهی را در حوزه همکاری های اقتصادی میان ایران با روسیه، چین، هند، پاکستان، و شمار دیگری از کشورهای منطقه آسیای مرکزی فراهم می کند. در واقع ایران به بازار اقتصادی که تقریبا نیمی از جمعیت جهان را در بر می گیرد و در عین حال، 28 درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را نیز شامل می شود، دسترسی پیدا می کند و جایگاه و موقعیت اقتصادی خود را نیز به نحو قابل ملاحظه ای تقویت می کند.

در این راستا، برخی ناظران و تحلیلگران بین المللی بر این باورند که ایران به طور سنتی، از موقعیت و جایگاه تجاری قابل ملاحظه ای برخوردار بوده است. با این حال، تحریم های غربی علیه ایران، الگوهای تجاری این کشور را مختل کرده اند. در این چهارچوب، پاسخِ ایران به کارزار فشار حداکثری دولت آمریکا علیه خود، تمرکز بر توسعه روابط با همسایگان و همچنین قدرت های شرقی بوده است.

ایران جهت پیشبرد این دستورکار، در وهله نحست تحت تاثیر انگیزه های امنیتی و سپس الزامات اقتصادی بوده است. نباید فراموش کرد که عضویتِ کامل و قطعی ایران در سازمان همکاری های شانگهای، روند تجارت ایران با قدرت های آسیایی و روسیه را تسهیل خواهد کرد و در عین حال می تواند جبران کننده کاهش حجم تجارت میان اتحادیه اروپا و ایران به دلیلِ تحریم های یکجانبه آمریکا علیه تهران باشد. مساله ای که نگرانی های جدی را در غرب ایجاد کرده است.

باید توجه داشت که توسعه مناسبات ایران با قدرت های شرقی، نه فقط ایران را تا حد زیادی از انزوای جهانی خارج می سازد بلکه موجب توسعه قدرت و نفوذ ایران در منطقه خاورمیانه نیز می شود.

در این راستا، در ماه آگوست سال جاری میلادی، هم امارات متحده عربی و هم کویت به طور رسمی اعلام کردند که سفرای خود را به تهران بازخواهند گرداند. این دو کشور سفرای خود را از سال 2016 و در پی وخامت و اوج‌گیری تنش ها در چهارچوب روابط تهران و ریاض، از ایران فراخوانده بودند. در ادامه این روند انتظار می رود که عربستان سعودی نیز رویه مشابهی را در روزها و ماه های آتی دنبال کند.

پیش بینی ها مبنی بر شکستنِ یخ مناسبات و روابط ایران و عربستان سعودی، پس از آنکه برخی منابع خبری از درخواست محمد بم سلمان ولیعهد سعودی مبنی بر انجام گرفتنِ دیدار میان وزرای خارجه ایران و عربستان خبر داده اند، تا حد زیاد قوت گرفته است. ایران و عربستان که دو رقیب جدی در منطقه خاورمیانه هستند، از سال 2020، درگیرِ گفتگوهای تنش زدایی هستند و تاکنون چندین دور ملاقات میان مقام های دو کشور برگزار شده است. در این راستا، در تاریخ 22 آگوست سال جاری میلادی، وزیر خارجه ایران اعلام کرد که "گفتگوها با عربستان سعودی جهت احیای روابط سیاسی و دیپلماتیک، در مسیرِ درست و مثبتی قرار دارد".

در عین حال در ماه آگوست، وزیر خارجه امارات متحده عربی نیز اعلام کرد که بازگشتِ سفیر خود به ایران را به مثابه بخشی از تلاش های دو کشور جهت عادی سازی روابط و در عین حال تامین منافع کلان منطقه ای، در دستورکار دارد (این مهم اکنون محقق شده است). کویت نیز از انتصاب سفیر جدید خود در ایران خبر داده است.

در این چهارچوب، مجموعه ای از تحولات نظیرِ امضای توافق مشارکت راهبردی 25 ساله ایران و چین که ارزشی بالغ بر 400 میلیارد دلار دارد، بازگشایی رسمی سفارتخانه های امارات و کویت در تهران در ماه گذشته، و البته عضویت کامل ایران در سازمان همکاریهای شانگهای که به طور رسمی و به تازگی اعلام شده، به این واقعیت اشاره دارند که حتی اگر مذاکرات احیای برجام فرو بپاشد و تحریم های غرب علیه ایران همچنان سرِ جای خود باشند، شانس فروپاشیِ سازوکارهای تحمیلیِ غرب جهت انزوای ایران، بسیار بالا است و این گزاره (منزوی سازیِ ایران) عملا به نقطه پایان خود رسیده است.»

https://responsiblestatecraft.org/2022/09/15/with-sco-membership-is-iran-coming-out-of-deep-freeze/?_ga=2.61680812.1088449478.1663190743-772069651.1656581858