عقب‌نشینی وزارت ارشاد و چتر ساترا بر روی فیلم‌های نمایش خانگی
وزارت ارشاد با عقب‌نشینی از موضع خود ساترا را برای نظارت بر محتوای نمایش خانگی مسئول می‌داند.
حالا که معاونت حقوقی وزارت ارشاد آب پاکی را روی دست اهالی سینما و مخاطبان نمایش خانگی ریخته است و علناً و برخلاف موضع قبلی‌اش مسئولیت نظارت و صدور مجوز فیلم‌های نمایش خانگی را فعلاً به عهده صداوسیما می‌داند، دوباره صدای انتقادات و نظرات موافقان و مخالفان بر سرِ نظارت فیلم‌های نمایش خانگی بلند شده است.
27 خرداد بود که سید محمد هاشمی، معاون حقوقی، امور مجلس و استان‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پاسخ به حواشی سریال‌های خانگی گفته بود، تولید و نمایش سریال‌های خانگی جزو مسئولیت ساتراست و هرگونه پاسخگویی و شفاف‌سازی هم باید از طریق آن‌ها صورت گیرد.
ساترا هم که پیش از این خود را متولی نظارت بر فیلم‌های نمایش خانگی می‌دانست و پا‌به‌پای سازمان سینمایی وزارت ارشاد برای فیلم‌های نمایش خانگی مجوز صادر می‌کرد، اینک یک تنه زمام تولید و نظارت بر فیلم‌های نمایش خانگی را عهده‌دار شده است.
ساترا یا همان سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی که زیر مجموعه صداوسیماست با استناد به اصل 44 و 175 قانون اساسی و ابلاغیه مقام معظم رهبری خود را متولی قانونی نظارت بر محتوای نمایش خانگی می‌داند.
در نظریه تفسیری از اصل 44 قانون اساسی آمده است که تاسیس شبکه‌های خصوصی رادیویی و تلویزیونی به هر نحو مغایر با اصل 44 قانون اساسی است و پخش برنامه‌های صوتی و تصویری از طریق سیستم‌های فنی فراگیر (همانند ماهواره، فرستنده، فیبرنوری و غیره) در قالب امواج رادیویی و کابلی غیر از سازمان صدا‌و‌سیمای جمهوری اسلامی ایران خلاف این اصل است.
در بند دوم ابلاغیه رهبر انقلاب هم آمده است که «مسئولیت صدور مجوز و تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی و نظارت بر آن منحصراً بر عهده سازمان صداوسیماست».
اما وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی معتقد است که قبل از اینکه سروکله‌ی ساترا پیدا شود، او مسئول صدور ویدئو‌های نمایش خانگی بوده است. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با استناد به بند 22 ماده 2 قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صدور اجازه تاسیس، نظارت یا انحلال مراکز، موسسات و مجامع فرهنگی، مطبوعاتی، خبری، هنری، سینمایی، سمعی و بصری و... در کشور وظیفه خود می‌داند.
از طرفی، طبق آیین‌نامه نظارت بر نمایش فیلم و صدور پروانه، باید برای دریافت پروانه نمایش ویدئویی شبکه خانگی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مراجعه کرد.
باوجود اینکه هم وزارت ارشاد و هم ساترا سنگ خود را بر سینه می‌زدند و با استناد به بند‌های قانونی خود را ناظر برحق فیلم‌های نمایش خانگی معرفی می‌کردند، ولی حالا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با عقب‌نشینی از موضع خود ساترا را برای نظارت بر محتوای نمایش خانگی جلو انداخته است و مسئولیت محتوای فیلم‌هایی مانند «شهرک کلیله و دمنه» را با ساترا می‌داند.
یزدان عشیری، مشاور رئیس سازمان سینمایی و مدیرکل روابط عمومی سازمان سینمایی و امور سمعی و بصری گفت: طی دو سال اخیر، اختیار تولید و نظارت بر فیلم‌های نمایش خانگی به ساترا واگذار شده است و فعلاً هرگونه تصمیم‌گیری، نظارت و صدور مجوز بر فیلم‌های نمایش خانگی توسط ساترا انجام می‌شود و مسئولیت کیفی و محتوایی آن هم فعلا متوجه این سازمان است.
به گفته عشیری، در دولت سیزدهم اهالی سینما و هنرمندان تلاش کرده‌اند که مسئولیت نمایش خانگی همچون گذشته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگردد، ولی هنوز جمع‌بندی جدیدی اتفاق نیفتاده است.
از ابتدای اردیبهشت جمعی از هنرمندان و اهالی سینما در نامه‌ای به ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور خواستار بازگشت مدیریت شبکه نمایش خانگی از صداوسیما به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شدند.
با این حال، سینا تفنگچی، کارشناس فضای مجازی معتقد است که با ورود ساترا برای نظارت نمایش خانگی شاهد ریزش مخاطب در وی او دی‌ها خواهیم بود که در نتیجه مخاطب از سمت وی او دی‌ها به ماهواره‌ها و شبکه‌های فارسی‌زبان کشیده می‌شود.
به گفته این کارشناس فضای مجازی، هنوز نهاد‌های نظارتی نمی‌پذیرند که نباید در سال 1401 محدودیت‌ها و سانسور‌ها در فیلم اعمال شود. محتوا فقط نیاز به مجوز ندارد، بلکه به نهاد نظارتی نیاز دارد که در مسیر مطلوب حرکت کند.
در مقابل، مراد حسینی، مدیر رسانه روستا تی‌وی گفت: مگر می‌شود که محتوایی بدون نظارت در رسانه‌های جمعی منتشر شود؟ فروش اشتراک و جذب مخاطب به هر روشی در محتوا مطلوب نخواهد بود.
به گفته مدیر رسانه روستا تی‌وی، در چند سال اخیر، اگر نظارت ساترا نبود، پلتفرم‌ها از هر روشی برای تولید محتوا استفاده می‌کردند. به اعتقاد ما ساترا در محتوای نمایش خانگی همانند نهاد‌های نظارتی سایر کشور‌ها و براساس سیاست‌گذاری‌های هدفمند عمل می‌کند. بنابراین، اگر محتوای نمایش خانگی، محتوای پاک نباشند، سیاست‌های کلان فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی به سمت مسیر مطلوب حرکت نمی‌کند.
30 خرداد بود که سعید مقیسه، رییس ساترا درباره توقیف «شهرک کلیله و دمنه» گفته بود، برای توقف سریال یا فیلتر رسانه فیلم‌نت، نیاز به طی مراحل قانونی است که از طریق مقامات قضایی و مسئولین در حال پیگیری هستیم.
بنابراین، کسانی که موافق واگذاری مسئولیت نظارت از وزارت ارشاد به صداوسیما هستند، معتقدند که صداوسیما جنس وی او دی‌ها را می‌شناسد و می‌تواند این نظارت را به سمت کیفی شدن محتوا‌های نمایش خانگی ببرد، ولی مخالفان این واگذاری بر این باورند که صداوسیما نمی‌تواند نظارت این‌گونه رسانه را به عهده بگیرد و با ورود او به این عرصه شاهد ریزش مخاطب خواهیم بود.
گزارش از نفیسه خلیلی
باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری رادیو تلویزیون