فاصله زیاد حرف تا عمل دولت / جشنواره پر رونق همراه با عروسک‌ها
وعده‌های پوچ دولت به تولیدکنندگان و طراحان حوزه اسباب‌بازی کارساز نیست، وعده‌ها باید وارد مراحل اجرایی شود.
وعده‌های پوچ دولت به تولیدکنندگان و طراحان حوزه اسباب‌بازی کارساز نیست، وعده‌ها باید وارد مراحل اجرایی شود.
خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ؛ در مراسم افتتاحیه پنجمین جشنواره ملی اسباب‌بازی محمد نهاوندیان، معاون اقتصادی رئیس‌جمهوری از رکود 3 میلیاردی چین بابت صادرات اسباب‌بازی خبر داد که حتی از صادرات نفت در ایران هم پیشی گرفته است، او به ضرس قاطع بیان کرد که وزارت صمت باید یک واحد برای حوزه اسباب‌بازی اختصاص بدهد و حتی بانک‌ها هم در این زمینه کمک ثمربخشی را به صنعت اسباب‌بازی داشته باشند. حرف به نوعی در عمل و اجرایی شدن عقیم می‌ماند. بسیاری از تولیدکنندگان همچنان از بی‌مهری و بی‌توجهی مدیران دولتی می‌نالند و هیچ‌گونه بودجه دولتی برای تولید، توزیع، طراحی و ترویج در اختیار آنان قرار نمی‌دهد، همچنین در نشست خبری جشنواره ملی اسباب‌بازی مدیر تولید کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اذعان داشت دولت باز هم مشوق نیست.
بسیاری از تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران در زمینه طراحی هم نمی‌توانند هزینه گسترده انجام دهند. در حالیکه اسمی کوچک به نام طراحی اسباب‌بازی؛ اما مهره اصلی، مهم و ضروری است، مهره‌ای که می‌تواند در ارتقای صنعت اسباب‌بازی تأثیرات بزرگی بگذارد البته این امر هم مستلزم این است که بدانیم آیا ما صنعت تولید اسباب‌بازی در ایران داشته یا داریم؟ تاریخچه تولید اسباب‌بازی در ایران چیست؟ از چه زمانی تولید اسباب‌بازی در ایران شروع شده و این تولید چه سهمی از بازار مصرف را داشته و دارد؟ تولیدکنندگان اسباب‌بازی به مسائل گوناگونی در طراحی اسباب‌بازی اشاره می‌کنند که باید موضوعاتی همچون شخصیت‌پردازی در اسباب‌بازی، وجود باورهای ملی در اسباب‌بازی، آموزشی بودن، هویت قومی، افق زمانی بازی، فکری بودن، قابلیت برنامه‌ریزی، ایمنی داشتن، استاندارد بودن و چندرسانه‌ای بودن در طراحی رعایت شود. البته منتقدان زیادی به این موضوع اشاره دارند که محصولات اسباب‌بازی در ایران طراحی صرف نیست بلکه رونوشتی از طراحی اسباب‌بازی خارجی است. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و متولیان برگزاری جشنواره ملی اسباب‌بازی بعد از گذراندن 4 دوره از جشنواره تمام همت و تلاششان را بر روی این موضوع مهم یعنی «طراحی» گذاشتند و قصد دارند از «تولید» فاصله بگیرند و تمام تمرکزشان بر روی «طراحی» باشد.
با تمام این توصیفات، پنجمین جشنواره ملی اسباب‌بازی نسبت به دوره‌های پیشین، حرفه‌ای‌تر عمل کرده و به صورت تخصصی اسباب‌بازی‌ها، بازی‌فکری و سرگرمی و... را در جشنواره و نمایشگاه‌های جانبی به مخاطبان ارائه داده‌اند.
آموزش در لحظات شاد
علی تیموری، تولیدکننده اسباب‌بازی با حضور در جشنواره درباره محصول جدیدی که طراحی کرده و خرس‌های شگفت‌انگیز نام گرفته است، با توجه به اینکه در اسباب‌بازی‌ها خرس‌ها و تدی‌های زیادی وجود دارد اما محصول او با همین کاراکتر شکل گرفته است، به خبرنگار مهر می‌گوید: علاوه بر محبوبیت جهانی شخصیت و کاراکتر خرس، واقعیت این است که به لحاظ طراحی، مهندسی و ساخت، فیگوراتیو و سایر مواردی که به تولید و بخش فنی باز می‌گردد، ساخت خرس شگفت انگیز پیچیدگی‌هایی داشت که انگیزه ما را برای تولید این اسباب‌بازی دو چندان کرد. ما در بخش مدلینگ خرگوش، روباه و چند مورد دیگر را بررسی کردیم ولی در نهایت انتخاب ما خرس شگفت انگیز شد.
او در ادامه اظهار کرد: ما متوجه شدیم که والدین، معلمان و مربیان برای آموزش مفاهیم اولیه به کودکان با فقر وسایل کمک آموزشی جذاب مواجه هستند، البته این به این معنی نیست که هیچ ابزاری وجود ندارد، بلکه اسباب‌بازی مناسب در این زمینه زیاد وجود دارد آن مقدار محصولی هم که وجود دارند به لحاظ رنگ و جذابیت در سطحی نیستند که توجه کودک را دو چندان جذب خود کند. بنابراین انگیزه ما برای ساخت و انتخاب یک اسباب‌بازی جذاب ایجاد شد و تصمیم گرفتیم اسباب‌بازی خلق کنیم تا کودکان به آن علاقه‌مند شوند.
این تولید کننده اسباب‌بازی روش طراحی بازی‌ها را مبتنی بر اصول اساسی روش ماریا منته سوری می‌داند و افزود: اصل سوم روش منته سوری به نقش راهنما (بازه‌های زمانی فعالیت بدون مداخله مستقیم و با حضور راهنما) برای آموزش است. در واقع در بازی خرس‌های شگفت‌انگیز راهنما در قالب والدین، مربی، معلم و... حضور دارند ولی مداخله مستقیم ندارند و همین موضوع پدیده بازی - آموزش را در بر دارد.
قطعا یک بخش مهم در این بازی استفاده از رنگ‌ها است. ما برای این شش رنگ حساسیت و دقت زیادی داشتیم و همواره معتقدیم که رنگ‌ها یکی از مهمترین عناصر برای دنیای کودکان است.
او در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه کارشناسی رنگ‌ها چگونه صورت گرفته که هر خرس رنگ‌های متفاوتی با یکدیگر دارند، ادامه می‌دهد: قطعا یک بخش مهم در این بازی استفاده از رنگ‌ها است. ما برای این شش رنگ حساسیت و دقت زیادی داشتیم و همواره معتقدیم که رنگ‌ها یکی از مهمترین عناصر برای دنیای کودکان است. علاوه بر این کیفیت مواد استفاده شده و صرف وقت بسیار برای کیفیت بالا در تمام مراحل طراحی، تولید، بسته‌بندی و... از جمله مواردی است که برای هر چه زیباتر کردن اسباب‌بازی خرس‌های شگفت‌انگیز مورد توجه‌مان بوده است.
از بازی‌های متنوع و گوناگون این محصول جدید اسباب‌بازی می‌توان به «خرسمون چه رنگیه؟»، «این ور اون ور»، «داخل لیوان بیرون لیوان»، «بچین بچین»، «چینه»، «زود تند سریع»، «زود تند سریع، رنگ رو بگو»، «منچ خرسی»، «شکل مال کیه؟» و... اشاره کرد از همین رو تیموری درباره مدت زمان طراحی این اسباب‌بازی بیان می‌کند: طراحی بازی‌ها حدود 2 ماه زمان برد و ما نزدیک به 40 بازی برای آن طراحی کردیم؛ اما در نهایت برای اینکه کودکان و حتی معلمان و مربی‌ها با حجم بسیار زیادی از بازی و آموزش مواجه نباشند آن را به 19 بازی تقلیل دادیم، البته هنوز تصمیم نگرفتیم ولی احتمالا بقیه بازی‌های طراحی شده را در قالب و شمایل دیگری از این بازی ارائه خواهیم داد.
این تولیدکننده درباره اهداف اصلی‌اش برای تولید محصولات اسباب‌بازی می‌گوید: هدف اصلی ما و آنچه بارها به آن اشاره کرده‌ایم در یک جمله خلاصه می‌شود؛ آموزش در لحظات شاد. در بحث اسباب‌بازی یک جمله طلایی وجود دارد: باید از بازی لذت برد و چه ارزش افزوده‌ای از این بالاتر که بازی کرد و با لذت از آن آموزش مفاهیم مهم هم منتقل کرد!
باور افسانه‌ها با عروسک‌ها
تاریخچه قدیمی از عروسک‌ها در دست نیست ولی می‌توان به یکی از قدیمی‌ترین داستان‌ها درباره «عروسک» در شاهنامه فردوسی اشاره کرد، که اشعارش درباره متولد شدن رستم با این ابیات «یکی دوختند از حریر / به بالای آن شیر ناخورده شیر / درون آن آگنده موی سمور / برخ بر نگاریده ناهید و مور» آمده است که عروسکی قبل از به دنیا آمدن رستم ساخته می‌شود و آن عروسک را برای زال می‌فرستند، عروسکی که شاید شباهتی به رستم داشته و درونش را از موی سمور پر کرده بودند، با توجه به این شعر می‌توانیم پیشینه عروسک را برای هزاران سال قلمداد کنیم. حالا بماند که در اشعار سنایی غزنوی و خاقانی از لعبتک و افسانه‌های چوبی یاد شده است. شاید برخی از افسانه، قصه‌ها و داستان‌ها برگرفته از عروسک‌هایی است که ساخته می‌شدند و سال‌ها زمان نیاز دارد تا بفهمیم هر کدام از عروسک‌های بومی و سنتی که در اقوام مختلف ساخته می‌شوند چه معنا، مفهوم، نماد و سمبلی دارند زیرا برخاسته از هزاران فرهنگ، اندیشه، باور و اعتقاد هستند. از اتفاقات مهم و مثبت پنجمین جشنواره ملی اسباب‌بازی، اهمیت و توجه به عروسک‌های بومی و سنتی است.
عروسک‌هایی که توسط زنان در زندان ساخته می‌شود
فرشته افتخاری طراح عروسک درباره عروسک‌هایی که با قلاب بافته و حتی لوازم جانبی، لباس اضافه، کیف و کفش دارد، می‌گوید: عروسک‌های «پریا» قلاب‌بافی هستند که سعی داشتم از بهترین کیفیت‌ها استفاده کنم اما حتما اجناس ایرانی به کار ببرم، حتی می‌توان به عنوان شست‌وشو داخل ماشین لباسشویی انداخت تا تمیز شوند.
او درباره ساخت و طراحی عروسک‌ها، ادامه می‌دهد: برای ساخت عروسک در درجه اول از زنانی که در خانه کار می‌کردند، بهره بردم و بعد تصمیم گرفتم به زنان در زندان آموزش دهم تا آنها عروسک‌ها را بسازند، زمانی که به زندان‌ها رجوع کردم و دیدم که نیازمند هستند تصمیم گرفتم راه‌ام را در این زمینه ادامه بدهم.
برای ساخت عروسک در درجه اول از زنانی که در خانه کار می‌کردند، بهره بردم و بعد تصمیم گرفتم به زنان در زندان آموزش دهم تا آنها عروسک‌ها را بسازند
او می‌گوید: این عروسک‌ها در زندان ساخته می‌شود و لباس‌هایش هم معمولا زنانی که در خانه فعالیت دارند، می‌دوزند و کیف و کفش عروسک‌ها هم کاملا چرم است که در روستاهای اطراف کردستان و همدان ساخته می‌شود. این عروسک کاملا ایرانی است و زمانی که به فکر طراحی و ساخت عروسک بودم تصمیم داشت عروسکی طراحی کنم که جایگزین عروسک‌های خارجی و غربی شود تا کودکان با فرهنگ اصیل و تمدن ایرانی آشنا شود. زیرا عروسک‌های ایرانی که قبلا ساخته و تولید شده بود جذابیت چندانی برای بچه‌ها نداشت. امیدواریم این عروسک‌ها با تنوع لباس‌ها، کیف و کفش جایگزین عروسک‌های خارجی شود.
به این عروسک‌ساز می‌گویم این عروسک‌ها که هر کدام به عنوان مشاغل مختلف شناخته می‌شوند هر کدام اسمی دارند، چگونه برای هر کدام روایت متفاوت و شخصیت ساختی، افتخاری ادامه می‌دهد: شش شخصیت متفاوت از دختران سرزمینمان معرفی می‌کنم با نام‌های ایرانی که علاقه‌مند به مشاغل مختلف هستند به این امید که انگیزه‌ای برای هدفدار کردن بازی کودکان باشد. مثلا عروسک با نام «پریا» موهای قهوه‌ای تیره، پوست گندمی و چشم‌های قهوه‌ای دارد که عاشق نقاشی و طراحی است و تصمیم دارد در آینده معمار شود. دیگر عروسک به نام «سارا» موهای خرمایی بلند و وست روشن و چشم‌های آبی دارد او عاشق حیوانات است و آرزو دارد روزی دامپزشک شود. همچنین عروسک دریا موهای بلوند، پوست روشن و چشم‌های آبی دارد، دریا عاشق گل‌ها است کاشتن و مراقبت کردن از گیاهان از فعالیت‌های مورد علاقه او است دریا تلاش می‌کند روزی مهندس کشاورزی شود. عروسک لیلی که نام یکی از شخصیت‌های مشهور ادبیات فارسی است موهای قرمز، پوست گندمی و چشم‌های سبز دارد، لیلی از کمک کردن به دیگران به خصوص افراد بیمار لذت می‌برد او در آینده دوست دارد جراح بزرگی شود.
