فرونشست یا زلزله خاموش

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از سفیرافلاک، با افزایش جمعیت و گسترش شهرنشینی و رشد صنعتی، پدیده نشست زمین اهمیت بیشتری یافته است؛ این پدیده ممکن است نواحی مختلف با ابعادی از چند متر تا چند هزار کیلومتر را در بر بگیرد.

فرونشست یا زلزله خاموش پدیده ایست خزنده و خاموش که معمولا ناگهانی و به دلایل طبیعی و انسانی رخ می‌دهد؛ این پدیده با خسارات جانی و مالی همراه است؛ فرونشست عمدتا در نواحی آهکی و کارستی و یا در نواحی که برداشت از آب زیرزمینی زیاد است و سطح آب در آن مناطق کاهش چشم‌گیری داشته است اتفاق می‌افتد.

فرونشست و پیامدهای ناشی از آن بازگشت‌ناپذیر بوده و به‌سختی می‌توان آن را مهار کرد که البته با مدیریت درست منابع آب و کاهش بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی می‌توان نقش کلیدی در جلوگیری از رخ دادن این پدیده ایفا کرد.

فرونشست با پدیده‌ای همراه است که آن را به‌اصطلاح رشد چاه می‌نامند؛ در این پدیده به نظر می‌رسد که لوله چاه‌ها از سطح زمین بالاآمده، درحالی‌که لوله جدار چاه ثابت بوده و این سطح زمین است که پایین رفته است.

این پدیده مخرب در ایران سابقه سی‌وچندساله دارد که همه فرونشست‌هایی که در ایران رخ‌داده براثر استخراج بی‌رویه از آب زیرزمینی بوده است.

برای مثال مناطقی که در کشورمان دچار این پدیده شده‌اند می‌توان به نشست منطقه‌ای بزرگ اختیارآباد در استان کرمان، دشت کبودرآهنگ در استان همدان، دشت معین‌آباد ورامین، دشت فسا و استهبان در استان فارس اشاره کرد.

متأسفانه در شهرستان کوهدشت نیز با گسترش بی‌رویه بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی و افزایش عمق چاه‌های بهره‌برداری و افت شدید سطح آب در منطقه دیر یا زود باید در انتظار وقوع نشست زمین در این منطقه بود. ازجمله مناطقی که در معرض این فاجعه قرار دارد بخش جنوبی دشت آبرفتی کوهدشت است که آبدهی اکثر چاه‌های کشاورزی همراه با گاز و مواد گوگردی و هیدروکربنی است.

مطالعات و بررسی‌ها نشان می‌دهند که مواد گوگردی از تصفیه گاز طبیعی و در کانسارهای مرتبط با فرآیندهای ولکانیکی و یا در گنبدهای نمکی یافت می‌شوند. عنصر گوگرد به‌صورت سنگ پوشش روی گنبدهای نمکی قرار می‌گیرد و این گنبدها به‌صورت هرمی شکل از تبخیر آب در جریان تشکیل یک نهشته رسوبی به وجود می‌آیند.

برداشت بی‌رویه از منابع آب در منطقه و خروج گازهای فوق‌الذکر باعث ایجاد فضاهای خالی و حفراتی در عمق زمین می‌شود که براثر فشار و وزن لایه‌های فوقانی پدیده نشست دور از انتظار نخواهد بود.

بنا به مطالب و موارد ذکرشده و برای دستیابی به عوامل ایجاد نشست‌های زمین در هر منطقه باید بررسی‌های همه‌جانبه با عوارض سطحی، زیرزمینی و ساختمانی آن منطقه همراه باشد و با روند رو به افزایش استفاده از آب‌های زیرزمینی، لزوم مطالعات بیشتر برای پیش‌بینی و پیشگیری وقوع این پدیده در آینده، بیش‌ازپیش احساس می‌شود.

حمزه آزادبخت، کارشناس ارشد زمین‌شناسی

انتهای پیام /