مؤدب: شهادت سردار سلیمانی مبدأ جدیدی در تاریخ است

به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس؛ علی‌محمد مؤدب مدیر مؤسسه شهرستان ادب در دومین روز از نخستین اردوی هشتمین دوره آموزشی شعر آفتابگردان‌ها، در جمع شاعران جوانی که از شهرهای مختلف در این دوره حضور داشتند، درباره راه و رسم شاعری گفت: وقتی می‌خواهیم کار ادبی را جدی‌تر بگیریم، بعد از مباحثی مانند قافیه، وزن، ردیف و دیگر مسائل فنی شعر پرسش‌های تازه‌ای برای شاعر ایجاد می‌شود؛ اصولا این‌که ما کجا قرار داریم؟ و چه افقی پیش روی ماست؟ شاعر با چه کسی حرف می‌زند؟ در لحظه‌ای که بدانیم که در کجای زمان و مکان ایستاده‌ایم می‌توانیم متوجه شویم که چه باید بگوییم.

وی با بیان اینکه اولین مخاطب شعر، خود شاعر است عنوان کرد: آنچه مسلم است و یقین داریم حرف زدن شاعر است و هر حرفی مخاطبی دارد. شناخت مخاطب کلیدی‌ترین جایی است که امکان تأثیر به حرف می‌دهد. شعر یک گفت‌وگو است و گفت‌وگو جز با شناخت ممکن نیست؛ حتی وقتی با خود حرف می‌زنیم.

مدیر مؤسسه شهرستان ادب درباره عناصر تأثیرگذاری شعر در مخاطب اظهار کرد: هر شعری سیاسی، عاشقانه، اجتماعی، انتقادی و یا اعتراضی وقتی تاثیر دارد که اول به گوش خود شاعر خوانده شود.

مؤدب اضافه کرد: قدم اول برای شاعر شدن سکوت و شنیدن صداهای خود است. سکوت شرط تأثیر سخن است؛ خود اصیل در سکوت شناخته می‌شود. حرف زدن به معنای شعر گفتن آسان است ولی برخی حرف‌ها خودشان حجاب شاعر هستند؛ وهم است و نمی‌گذارد شاعر پیش برود و رشد کند. بین وهم و فهم یک حرف فاصله است. شروع شاعری با سخن گفتن نیست باسکوت است.

وی با اشاره به اینکه شاعر باید اول صدای خودش را بشنود و سپس به این مطلب فکر کند که با چه کسی می‌خواهد صحبت کند؛ ابراز کرد: اگر شاعری متوجه نباشد که فقط در کشتی نوح می‌تواند زنده باشد و همین الان هم در کشتی نوح مثالی باید قرار بگیرد تا ایمن باشد تا صدا و کلماتش شایسته ماندگاری پیدا کند. در طول تاریخ صداها و حرف‌های زیادی زده شده است اما هیچ اثری از آن‌ها نمانده است اما می‌بینیم پیامبری که یتیم بود و در شرایط سختی قرار داشت صدایش ماندگار شده است.

این شاعر برجسته با اشاره به پیشرفت تکنولوژی و فضای مجازی که تنهایی انسان را تهدید کرده است؛ خاطرنشان کرد: در زمانه بلواهای وهم قرار داریم، این آشوب در دنیا برای شاعر ترسناک هم هست؛ اما اگر موج‌های خطرناک وجود نداشته باشند کشتی نوح بر چه بستری حرکت کند؛ با خودشناسی می‌توانیم از این بلوای وهم عبور کنیم.

مؤدب ضمن بیان این نکته شاعر باید بداند مسافر است و نباید خود را مصون از حرف و ذکر بداند؛ گفت: شاعر کلمه تولید می‌کند و از این بایت که کلمه رهبری و امامت می کند پس شاعر امام است. در روایات هم داریم هر کس هر حرفی که گوش می‌دهد بندگی او را می‌کند چون محتوا انسان را تسخیر می‌کند.

وی با بیان اینکه کسی که می‌خواهد شعر بسراید باید به افق خودش و امام خودش نگاه کند؛ افزود: بنده امام خمینی (ره) را درک کردم ایشان غیب را به عرصه زندگی انسان ایرانی آورد ما مدیون امام هستیم که ما را از شرک و ظلمات بیرون آورد. صداها اگر در کشتی امن نباشند غرق خواهند شد پس ضرورت دارد کشتی، نوح و امام خودمان را بشناسیم.

مدیر مؤسسه شهرستان ادب با اشاره به اینکه خودشناسی و سلوک در این زمانه خیلی سخت شده است، بیان کرد: به دوستان خودتان به کتاب‌هایی که به آن‌ها علاقه دارید و رجوع می‌کنید به کلمات و تکه کلام‌هایی که به کار می‌برید نگاه کنید این‌ها خود ما هستیم؛ تمام آن‌ها را به قرآن عرضه کنید تا خودتان را بشناسید.

مؤدب روز شهادت سردار قاسم سلیمانی را یک عید دانست و گفت: ایشان به معنای واقعی کلمه فرمانده جنگ نرم بودند شهادت او مبدأ جدیدی در تاریخ محبت است و شاعران باید این عید را زنده نگه دارند. سردار سلیمانی از شهید بودن به شهید شدن حرکت کردند و با شهادت خود محبت را ترویج کردند و باعث یکدلی در بین مردم شدند. همین یکدلی آن جمعیت عظیم را برای تشییع به میدان آورد.

این شاعر پیشکسوت ادامه داد: شاعر باید متوجه خطر غرق شدن باشد. هوش شاعر می‌تواند کشنده و قاتل او باشد. باید بدانید که نمی‌دانید و عهد خودمان را بیاد بیاوریم. آدم عاقل اهل مرگ است این به معنای نداشتن نشاط نیست؛ نشاط یکی از جنود عقل و صفت عقلی است. مرگ‌اندیشی به معنای افسردگی نیست شاعر باید یک پای خود را در گور بگذارد و سپس زندگی کند؛ این کار گیرنده شاعر را تنظیم می‌کند تا حرف درست بزند.

وی با بیان این نکته که شاعر باید مرتبا برگردد و در آیینه کلام ائمه، رفتار و کردار خود نگاه کند؛ گفت: وقتی شعری سرودی و خرفی زدی باید ببینی نوح هستی یا پسر نوح، فرعون هستی یا موسی، اگر حرف باطل زدی خدا آن را از بین می‌برد.

در ادامه این برنامه میلاد عرفان‌پور مدیر دفتر شعر موسسه شهرستان ادب درباره مقدمات شاعری گفت: شعر مانند یک موجود زنده است. این موجود زنده روح و کالبدی دارد. مهم‌ترین ویژگی یک موجود تاثیرگذاری اوست و روحی که موجب حیات او می‌گردد منبع تأثیرگذاری است. کالبد و جسم شعر لفظ، آرایه‌ها و ساختار شعر است و در کالبد شعر تعریف می‌شود اما روح شعر چیزی است که باعث تاثیرگذاری و ماندگاری آن می‌شود.

وی با بیان اینکه در ابتدای راه سرودن شعر چند سوال جدی برای شاعر مطرح می‌شود که باید پاسخ مناسب به آن‌ها داده شود، اظهار کرد: شروط ماندگاری یک شعر چیست؟ ما در زمان سرایش یک شعر چگونه متوجه شویم که شعر چقدر می‌تواند ماندگار و تاثیرگذار باشد؟ چرا برخی شعرها با اینکه از حیث فنی و کالبدی قدرتمنداند اما ماندگار نشدند؟ چرا شعرهایی داریم که از حیث مهندسی شکل و قالب و ظاهر مشکل دارد اما مردم با آن‌ها ارتباط برقرار کردند؟ تلاش داریم به این سؤالات در ادامه پاسخ بدهیم.

این شاعر برجسته با ذکر مثالی ابراز کرد: شعر معروف «بر مشامم می‌رسد هر لحظه بوی کربلا...» کاملا مشخص است که از نظر قافیه مشکل دارد اما روح متعالی این شعر دست جسم و کالبد ناقص و ضعیف آن را گرفته و بالا کشیده است.

عرفان‌پور عنوان کرد: شاعر هنگام سرایش شعر از روح خود در شعر می‌دمد؛ شعر واجد قسمتی از روح شاعر می‌شود. حال اگر شاعر تهذیب نفس و خودسازی کرده باشد و روح خودش را متعالی کرده باشد روح شعر هم متعالی می‌شود.

وی با اشاره به اینکه شعرهایی وجود دارند که چندسالی برجسته می‌شود اما پس از چند سال و در طولانی‌مدت در جریان ادبی و حافظه شعری کشور از بین می‌روند؛ تصریح کرد: اگر شعر در زمان سرایش خود شاعر را متأثر کند و دل او را تکان داد مخاطب را نیز تکان خواهد داد. اگر شاعر احساس کرد که من شاعر با شخص قبل از این شعر تغییر کردم حتما تأثیرگذار خواهد بود. شاعری که به فکر افزایش فالووردر اینستاگرام، شهرت یا سردمداری یک نحله ادبی و جریان ادبی باشد در همان جا می‌ماند و رشد نمی‌کند.

مدیر دفتر شعر موسسه شهرستان ادب گفت: شاعر اگر در مسیری که خدا می‌خواهد باشد در سرایش شعر نیز به وسیله خدا امداد می‌شود و خدا هدایتش می‌کند مانند وقتی که شاعری شعری گفته است که این شعر بزرگ‌تر از خود شاعر است و اصطلاحا بزرگ‌تر از دهان شاعر است در اینجا مشخص است که این شعر از به او الهام شده است.

عرفان‌پور با اشاره به آیاتی از سوره شعرا بیان کرد: درباره سیره شاعری و اهداف یک شاعر می توان از ادبا و اساتید پرس‌وجو کرد اما نکات و حرفی که هیچ شکی در آن نیست و تماما یقین است نکاتی است که در آیات قرآن کریم درباره راه‌ورسم شاعری آمده است. در عالم شعر الهام رحمانی و الهام شیطانی داریم. طبق آیات قرآن شیطان بر برخی شاعران وارد می‌شود و الهاماتی بود به آن‌ها می‌کند و شاعر پس از این الهامات رهبر گمراهان می‌شود. شاعر اهل تخیل است و اگر این تخیل بر پایه ایمان و حق نباشد سبب می‌شود با این تخیل در هر وادی سرگردان باشد و ثبات ایمان و عقیده نداشته باشد.

وی در تشریح صفات شاعر مطلوب طبق آیات قرآن گفت: شاعری که اهل ذکر کثیر ایمان و عمل صالح است و خدا را مرتب برای خود احضار می‌کند و وقتی ظلم می‌بیند سکوت نکند در هر موضوعی که شعر بگوید شعرش الهی است. شاعر مسلمان باید صدق کامل داشته باشد؛ آنچه شخص بر زبان می‌آورد در دل همان را داشته باشد این صدق است اما صدق کامل یعنی رسیدن به حق و حقیقت در دل و بر زبان جاری کردن آن.

شاعر مجموعه شعر «تماشایی» در تشریح شعر انقلاب اسلامی اظهار کرد: برخی بر این باورند شعر انقلاب اسلامی یعنی شعری که مستقیما مربوط به وقایع و حوادث انقلاب اسلامی پرداخته باشد و برخی نیز تمام شعرهای سروده شده پس از انقلاب را شعر انقلاب اسلامی می‌دانند؛ اما به نظرم هر دو مورد اشتباه است، چون پسوند انقلاب اسلامی یک مبحث گفتمانی را در اینجا مطرح می‌کند. شعر انقلاب اسلامی در چارچوب گفتمان انقلاب اسلامی قابل‌قبول است و شعر لنقلاب اسلامی از خطوط قرمز عبور نمی‌کند و دغدغه انقلاب اسلامی دارد.

عرفان‌پور ضمن بیان اینکه شاعر قبل از این‌که شاعر باشد انسان است و وجود انسان ابعاد مختلفی دارد، عنوان کرد: انسان یک قدرت دریافت الهام دارند و یک قدرت بیان آن الهامات که جمع این دو در یک شخص شاعر می‌سازد. طبیعی است که شاعر باید از این دو نعمت در همه ساحت‌ها استفاده کند و در روزی که مواجهه عاشقانه با عالم دارد شعر عاشقانه بگوید؛ در روزی که یک مشکل و مسئله اجتماعی می‌بیند شعر اجتماعی و یا اعتراضی بگوید و یا شعر سیاسی و آئینی بگوید.

وی شاعر انقلاب اسلامی مترادف با شاعر زندگی معرفی کرد و افزود: شاعر مطلوب و الگو باید در همه حالات شاعر باشد و خودش را بایکوت نکند. برخی می‌گویند من فقط شعر عاشقانه می‌گویم یا فقط شعر برای اهل‌بیت می‌گویم. این کار شاعر را تک‌بعدی می‌کند و این شاعر، شاعر مطلوب نیست چون شاعر در جنگ حق و باطل نباید بی‌تفاوت و بی‌طرف باشد.

در بخش دیگری از این برنامه اسماعیل امینی درباره ضرورت نقد علمی شعر گفت: اگر کسی درباره اظهارات یک استاد بزرگ و پیشکسوت گفت؛ این غیرمنطقی است یا من نمی‌پذیرم این به معنی بی‌احترامی به استاد نیست. شعر باید در دانشگاه ها نقد علمی شود. متاسفانه رابطه مرید و مرادی در دانشگاه‌ها وجود دارد و برخی اساتید هر حرفی می‌زنند از طرف دانشجویان پذیرفته می‌شود. در حوزه متن نیز چیزهایی نوشته یا ترجمه می‌شود که هیچ معنایی ندارند اینها باید در دانشگاه‌ها نقد شده و به چالش کشیده شوند

وی درباره ضرورت مطالعه زبان شعر و آگاهی به آن بیان کرد: پس از مراحل اولیه آزمون و خطا که شاعر می‌گذراند و تسلط به تکنیک‌های شاعری پیدا می‌کند؛ یادگیری این فنون لازم و ضروری است. شعر حاصل کشف جهان درون و بیرون است شعری که فقط دارای تکنیک است مخاطب معمولی را شاید متحیر کند اما در بین کسانی که شعر را عمیق‌تر مطالعه و دنبال می‌کنند ارزش ادبی چندانی ندارد برای همین شاعر باید برای تقویت شعر خود زبان شعر را بیاموزد.

این استاد دانشگاه درباره تفاوت زبان و شعر با زبان روزمره بیان کرد: زبان روزمره تکراری و اتوماتیک است اما زبان شعر دارای خلاقیت و نوآوری است زبان شعر برجسته‌تر و متمایزتر از زبان روزمره است. اما باید دقت داشت که هر خلاقیتی در زبان به معنای نوآوری نیست.

امینی افزود: وظیفه زبان روزمره صرفا انتقال پیام است. در این زبان زیبایی و موسیقی زبان معنایی ندارد چون قصدمان انتقال پیام است اما در شعر رسایی در زبان پشت زیبایی قرار دارد و زیبایی اولویت برتر را دارد.

وی با بیان این نکته که دلالت کلمات در زبان شعر دلالت ضمنی است، اضافه کرد: کلمات در شعر علاوه بر دلالت بر معنای خودشان، نقش اساطیری، بینا‌متنی و استعاری دارند و اساسا فرق میان شعر خوب و شعر بعد رعایت این نکات است.

این شاعر گفت: نوع روایت در شعر با روایت در داستان نیز متفاوت است. در زبان شعر، تداعی آزاد قصه را پیش می‌برد و زبانش مثل داستان علت و معلولی نیست. اساسا تفاوت بین شعر و غیره شعر همین است. اشعار زیادی داریم که نظم و ظاهر خوبی دارند و ظاهرا ایرادی ندارند اما منطق شاعری را ندارند و این‌ها شعر محسوب نمی‌شود.

امینی اضافه کرد: آنچه به عنوان نامتناسب غریب و ناشناخته به نظر می‌آید اتفاقا در شعر پسندیده است. شعر به متن روزمره از عالم درون انسان اضافه می‌کند.

وی با تاکید بر اینکه کلمات در شعر بسیار دقیق انتخاب می‌شوند، ابراز کرد: برخی به تقلید از شاعرانی مثل فروغ فرخزاد و سهراب سپهری و... شروع به سرایش شعر کردند اما متوجه نیستند در زبان شعری کنار هم که قرار گرفتن کلمات دلایلی دارد. زبان شعر زبان ارجاع‌دهنده است مثلا وقتی فروغ می‌گوید «من سردم است» باید مخاطب بداند با شعر سروکار دارد و معنای سردی در این شعر معنای محسوس را نمی‌دهد و معنای تنهایی، بی‌پناهی و... را تداعی می کند.

این شاعر پیشکسوت با بیان این مطلب که زبان شعر غالبا زبان استعاری یا مجازی است، گفت: در شرایط اجتماعی که نگاه علمی، منطقی و استدلالی در جامعه غالب باشد زبان شاعر در آن دوره زبان مجاز است و شاعرانی که تمایل به زبان مجاز دارند نگاه استدلالی دارند و شاعرانی که تمایل به زبان استعاری در شعر دارند شاعران احساساتی‌تر هستند.

امینی خاطرنشان کرد: شعر بی‌معنی در روزگار ما به عنوان شعر پیشرو معرفی می‌شود و هیچ‌کس هم نمی‌گوید این شعر بی‌معنی است.

در ادامه روز برنامه‌های روز دوم اردو، دو کارگاه نقد شعر شاعران جوان حاضر در هشتمین دوره آموزشی آفتابگردان‌ها برگزار شد. این کارگاه‌ها با حضور اسماعیال امینی، میلاد عرفان‌پور، سید وحید سمنانی، حسین هدایتی، رضا شیبانی و محمدحسن نجفی برگزار شد و در آن کارشناسان حاضر، به نقد و بررسی آثار تعدادی از اعضای آفتابگردان‌ها پرداختند.

گفتنی است اردوی آموزشی هشتمین دوره آفتابگردان‌ها با حضور تعدادی از شاعران جوان کشور از 22 تا 25 بهمن‌ماه با حضور شاعران و اساتید برجسته در کرج برگزار می‌شود.

انتهای پیام /