محدود نکردن تجارت خارجی به چند کشور نقطه قوت دولت است / میزان فروش نفت به قبل از تحریم‌ها برگشته است | گفتگو با رمضانعلی سنگدوینی

گروه پارلمانی خبرگزاری تسنیم- محمد مهدی احمدی و محمدعرفان همتی آذر: رمضانعلی سنگدوینی رئیس کمیته گاز و نفت کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگاران پارلمانی تسنیم به برخی موضوعات روز کشور در حوزه اقتصادی ازجمله برنامه دولت برای فروش نفت، عضویت ایران در پیمانه‌های بین المللی و واگذاری صنایع به بخش خصوصی و نتایج آن پرداخته است.

سنگدوینی معتقد است یکی از اقدامات مثبت دولت سیزدهم ارتباط با کشورهای همسایه بود؛ زیرا این کشورها دارای ظرفیت های عظیمی هستند که سالیان گذشته در اقتصاد کشور مغفول مانده بود.

متن گفتگو با نماینده گرگان و رئیس کمیته گاز و نفت کمیسیون انرژی مجلس را در ادامه می‌خوانید:

تسنیم: با توجه به مسئولیت شما در کمیسیون انژری و ماموریتی که آقای قالیباف رئیس مجلس به شما و این کمیسیون درخصوص معطل ماندن 16 ساله ساخت پتروشیمی واگذار کرده، سوال ما این است که الان این پرونده در چه وضعی است چون گویا قرار است این موضوع در سطح سران قوا نیز مطرح شود.

سنگدوینی: یکی از اقدامات دولت نهم و دهم در گذشته احداث پتروشیمی هایی در سطح کشور بود که حتی برای ساخت این پتروشیمی ها از ظرفیت مردمی نیز استفاده شد. یکی از همین موارد در استان گلستان رقم خورد و مردم با خرید سهام ساخت پتروشیمی، کلنگ احداث این پتروشیمی در این استان به زمین خورد که بیش از 95 هزار نفر سهام پتروشیمی خریداری کردند. زیرا اعتقاد این است که در همه زمینه‌ها از جمله اقتصاد، مردم باید پیشتاز باشند و بتوان از ظرفیت مردمی در همه عرصه ها استفاده کرد. عمده سهامداران پتروشیمی گلستان بخش خصوصی و مردم بودند و همچنین شرکت ان پی سی دولت حدود 20 درصد سهام دار این پتروشیمی بود.

ساخت این پتروشیمی در همان ابتدا 15 درصد پیشرفت داشت، اما متاسفانه تکمیل شدن پتروشیمی گلستان حدود 16 سال معطل ماند و دولت یازدهم و دوازدهم هم هیچ اقدامی جهت تکمیل شدن این پتروشیمی انجام نداد.

حتی در جلسه‌ای که با استاندار سابق گلستان و وزیر وقت نفت آقای زنگنه داشتیم در آنجا بر تکمیل شدن این پتروشیمی تاکید شد، اما اتفاقی رخ نداد.

پتروشیمی گلستان آنقدر مهم است که این بحث در سطح سران قوا نیز مطرح شد. ابتدا بنده یک نامه‌ای را به رئیس قوه قضاییه آقای اژه‌ای درباره این پتروشیمی ارسال کردم و در آنجا درخواست داشتم که تخلفات این پتروشیمی را به صورت جدی دستگاه قضایی پیگیری کند سپس آقای اژه ای یک دستور مبنی بر رسیدگی به تخلفات پتروشیمی داد و دادستانی استان گلستان مکلف به پیگیری تخلفات پتروشیمی شد. حتی رئیس قوه قضاییه سفری به استان گلستان داشتند و شخصاً پیگیر پتروشیمی بودند.

همچنین زمانی که آقای رئیسی سکان دولت را برعهده گرفت در هیئت دولت نیز این موضوع مطرح شد و نمایندگان استان از رئیس جمهور درخواست داشتند که این پروژه 16 ساله که بر روی زمین مانده هر چه زودتر تکمیل شود.

با سفر رئیس جمهور به استان گلستان شخص ایشان دستور ویژه‌ای دادند تا هر چه زودتر پروژه پتروشیمی تکمیل شود. همچنین آقای رئیسی دستوری به وزیر نفت داد که هلدینگ خلیج فارس نیز به این پتروشیمی ورود پیدا کند.

مانعی که بر سر این پروژه قرار دارد، تخلفات آن و پرونده باز در دستگاه قضایی است که باید این موارد حل و فصل شود و کسانی که در تخلفات پتروشیمی چه آشکارا و چه پنهان دخیل هستند باید در دستگاه قضایی پاسخگو باشند؛ زیرا حقوق مردم در این 16 سال تضییع شده است.

همچنین آقای قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی دستور ویژه به کمیسیون انرژی مجلس درباره پتروشیمی گلستان داد تا کمیسیون با ورود دقیق گزارشی از تخلفات و پیشرفت کار تهیه و آماده کند تا هم در صحن علنی مجلس قرائت شود و هم در سطح سران قوا مطرح و پیگیری شود.

در جلساتی که با وزیر نفت آقای اوجی داشتیم، مقرر شد شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز مجدداً سهامدار پتروشیمی گلستان شود. وزیر نفت این صورتجلسه را به شرکت ملی نفت و صنایع پتروشیمی ابلاغ کرد که مطلع شدم مسائل تطبیقی آن تکمیل شده و به زودی به شرکت ملی صنایع پتروشیمی ابلاغ خواهد شد تا هر چه زودتر این موضوع انجام شود. زمانی که پروژه به سرانجام برسد قوه قضاییه با قدرت در مقابل فساد رخ داده یا کوتاهی در تکمیل این پروژه ورود خواهد کرد و با متخلفان برخورد قاطع انجام خواهد شد.

تسنیم: در روزهای اخیر انتقاداتی درباره نحوه واگذاری بخشی از سهام دولت در هلدینگ پتروشیمی خلیج فارس از سوی صاحبنظران مطرح می‌شود و معتقدند که در جریان این واگذاری دقت نظر کارشناسی صورت نگرفته است. شما جزئیاتی از این واگذاری دارید؟

سنگدوینی: یکی از مهمترین اقدامات دولت احیای اصل 44 قانون اساسی است؛ زیرا این اصل معتقد است که باید اقتصاد مردمی باشد موضوعی که وجود دارد این است که باید این واگذاری اصولی و دقیق انجام شود. یعنی باید با یک کار کارشناسی شده واگذاری ها انجام گیرد، اما متاسفانه سالیان اخیر واگذاری‌های در سطح کشور انجام شد که دارای چندین اشکال و ابهام بود. هدف از واگذاری پیشرفت آن صنایع است است نه اینکه آن صنعت را به ورطه ورشکستگی بکشانیم.

یک نکته‌ای که این دولت با دولت گذشته تفاوت دارد این است که آقای رئیس جمهور در زمان تصدی قوه قضاییه به تمام این واگذاری‌ها احاطه و اشراف داشته‌اند و همچنین علل شکست آن را ملموس دیده‌اند از این رو در دولت سیزدهم در جنبه واگذاری ها مراعات تمام موضوعات و گذشته را خواهند کرد تا این واگذاری‌ها به طوری انجام شود که مشکلات گذشته مجدداً پیش نیاید.

در رابطه با واگذاری هلدینگ خلیج فارس هنوز این موضوع در کمیسیون انرژی یا مجلس بحث و بررسی نشده است اما اگر در واگذاری این هلدینگ و پتروشیمی حرف حدیثی وجود داشته باشد به قدرت مجلس ورود پیدا خواهد کرد، اما نکته مهمی که وجود دارد در واگذاری پتروشیمی باید دقت لازم صورت بگیرد زیرا آورده مالی پتروشیمی در سال حدود 12 تا 13 میلیارد دلار است که این عدد یک عدد بزرگ به حساب می‌آید. یعنی در زمان تحریم چنین آورده ای برای کشور حکم اساسی را دارد و اگر این آورده کم بشود آن زمان تجارت و اقتصاد کشور به مشکل بر خواهد خورد ولی با شناختی که از آقای اوجی وزیر نفت دارم مطمئنم اقدامی انجام نمی‌دهند که به ضرر کشور و مردم تمام شود.

تسنیم: در دولت فعلی فروش نفت به چه میزان رسیده است و چقدر تحریم‌ها توانسته جلوی این فروش را بگیرد؟

سنگدوینی: در دولت جدید فروش نفت به اندازه قبل از تحریم ها رسیده است و نکته مثبت این ماجرا آنجاست که ما توانسته ایم پول تمام این فروش ها را وصول کنیم و شرایط کشور در فروش نفت بسیار بهتر شده است یکی از عللی که توانستیم فروش نفت را به قبل از تحریم برسانیم احیای روابط با کشورهای منطقه و جهان بود.

یکی از اقدامات مثبت دولت سیزدهم ارتباط با 16 کشور همسایه بود؛ زیرا این 16 کشور همسایه دارای ظرفیت های عظیمی هستند که سالیان گذشته در اقتصاد کشور مغفول مانده بود.

اگر یادتان باشد در دولت قبل ارتباط ما با ترکمنستان به صفر رسیده بود تا جایی که برای تامین گاز قسمت شمال کشور با مشکل روبرو بودیم، اما با روی کار آمدن دولت سیزدهم این ارتباط مجدداً فعال شد و ما توانستیم امروز به سوآپ گازی منطقه بین ترکمنستان و آذربایجان تبدیل شویم و حتی این مورد به همسایگان ما ختم نشد و این اقدامات تا آمریکای لاتین و ونزوئلا پیشرفت داشت. نمونه آن ساخت یک پالایشگاه فراسرزمینی 100 هزار بشکه‌ای در ونزوئلا بود که با احداث این پالایشگاه می‌توانیم از ظرفیت‌های موجود آمریکای لاتین نیز استفاده کنیم.

این مورد را اکنون به جرأت می‌گویم که ما در نفت و صنعت نفت نیروهای متخصص و نخبه و با تجربه ای در کشور داریم که فارغ از فروش نفت و منابع پتروشیمی می توانیم خدمات فنی مهندسی را به سایر کشورها صادر کنیم مثلاً در سایر کشورها از جمله جمهوری آذربایجان درخواست احداث پالایشگاه داده ایم.

در سفری که وزیر نفت به جمهوری آذربایجان داشت پیشنهاد داد که در شمال ایران یک پالایشگاه تولید بنزین احداث شود علت احداث این پالایشگاه تولید بنزین برای شمال کشور باشد که این اقدام باعث می شود که هزینه ها کاهش یابد و اکنون این موضوع در حال مذاکره بین دو کشور است.

همچنین خطوط لوله گازی در کشور از ظرفیت خوبی برخوردار است و ما اگر بتوانیم خطوط لوله گازی که به ترکیه می‌رود را ادامه دهیم حتی می‌توانیم گاز خود را به اروپا صادر کنیم یا اگر بتوانیم خط لوله گازی سیستان و بلوچستان به پاکستان را تکمیل کنیم می توانیم به شرق آسیا نیز گاز صادر کنیم.

تسنیم: در طرح این سوال اصلاً به دنبال ایجاد دوگانه سیاسی نیستیم. به هر حال آقای زنگنه به دلیل سابقه حدود 26 ساله وزارت، معروف به شیخ الوزرا بود، سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است که چطور می‌شود شخصی که چنین سابقه مدیریتی منحصر بفردی در 40 سال گذشته دارد، این فرصت طلایی را از دست بدهد؟ آیا عدم انعقاد قراداد گازی با پاکستان از نظر فنی توجیه اقتصادی خاصی داشت؟

سنگدوینی: در دولت دهم و در زمان صدارت آقای رستم قاسمی ما روزانه از ترکمنستان 45 تا 50 میلیون متر مکعب گاز دریافت می‌کردیم، اما متاسفانه در دولت یازدهم و دوازدهم این موارد معطل ماند و یا استفاده نشد زیرا آقای زنگنه یک دیدگاهی داشت که ما نیازی به گاز ترکمنستان یا سایر کشورها نداریم و خود می توانیم منابع خود را تامین کنیم متاسفانه این اقدام هزینه‌بر برای کشور بود و همچنین در زمان اوج و پیک سرما نیز با مشکل مواجه شدیم.

باید این را بدانیم که کشورهای همسایه اکنون به گاز ایران نیازمند هستند ما امروز حدود 50 تا 60 میلیون متر مکعب به عراق گاز صادر می‌کنیم یا همچنین به ترکیه نیز همینطور. در بحث پاکستان رئیس جمهور و دولت یازدهم و دوازدهم اعتقادی به تکمیل کردن خطوط گازی ایران به پاکستان نداشت اگر می توانستیم در این مدت از ظرفیت همسایگان استفاده کنیم شرایط کشور در حوزه اقتصادی اکنون یک شرایط مطلوبی بود.

اصلا این طور نیست. مگر می‌شود انعقاد قرارداد برای صادارت گاز به یک کشور همسایه به نفع ایران نباشد؟ مگر صادرات گاز ما به ترکیه و عراق منفعت اقتصادی برای کشور نداشته است؟ ضمن اینکه صادرات گاز به کشورهای همسایه علاوه بر درآمد‌های ارزی موجب تحکیم روابط فرهنگی و امنیتی بین دو کشور خواهد شد.

تسنیم: چرا با وجود اینکه حجم صادرات گاز روسیه به کشورهای خارجی قابل مقایسه با ایران نیست، همانند ایران دچار مشکل تامین انرژی در داخل کشور نمی‌شود.

سنگدوینی: کشور به دلیل ناترازی گاز برای تامین انرژی در زمستان ممکن است دچار مشکل شود. متاسفانه مصرف گاز و بنزین در ایران بسیار بالا است. ما در تعطیلات نوروز 125 تا 130 میلیون لیتر بنزین در روز مصرف می‌کنیم که رقم بسیار بالایی است و باید با راهکارهایی کنترل شود. در بخش گاز نیز بین 850 تا 900 میلیون متر مکعب نیز تولید داریم در حالی که 700 میلیون متر مکعب آن را در بخش خانگی و تجاری مصرف می‌کنیم.

ما 26 میلیون خانوار مصرف کننده گاز طبیعی داریم که 20 میلیون آن با بخاری خانه خود را گرم می‌کنند. اگر بازدهی دستگاه‌های گرم‌کننده بخش خانگی را اصلاح کنیم، بخش قابل توجهی از هدر رفت انرژی در کشور کنترل می‌شود. البته این مسئله در نشست اخیر کمیسیون انرژی مورد بررسی قرار گرفت و مقرر شد که یک معاونت راهبردی صرفه‌جویی و بهینه سازی مصرف سوخت در کشور زیر نظر نهاد رئیس‌جمهوری تشکیل شود.

به اعتقاد بنده نباید مسیر به این سمت می‌رفت که ما اینقدر در کشور مردم را وابسته به مصرف گاز طبیعی کنیم. ما می‌توانستیم گاز را به نیروگاه‌های سیکل ترکیبی ببریم و آن را به برق تبدیل کنیم تا مردم به جای مصرف گاز از برق برای گرمایش و پخت و پز استفاده کنند.

از سال 89 در حالی هدفمندی یارانه‌ها را کلید زدیم که برای بحث صرفه‌جویی تنها مبحث ملی نوزدهم را اجرایی کردیم آن هم گفتیم پنجره‌ها دو جداره شود و هیچ اتفاقی دیگری برای صرفه‌جویی مصرف انرژی صورت نگرفت. متاسفانه همچنان بسیاری از خانوارها در کشور از بخاری برای گرم کردن خانه‌ها استفاده می‌کنند که بازدهی آنها در خوشبینانه‌ترین حالت به 25 درصد می‌رسد. حالا ما اگر این 25 درصد را به 50 درصد برسانیم حداقل به اندازه دو فاز پارس جنوبی می‌توانیم صرفه‌جویی مصرف گاز داشته باشیم.

سال 86 که به دلیل مشکلات در تولید گاز دچار قطعی گاز در استان گلستان شده بودیم بنده مدیرعامل گاز استان بودم و ناچار به واردات گاز از ترکمنستان شده بودیم. زمانی که مردم استان اطلاع پیدا کردند که چه رقم قابل توجهی برای واردات گاز از ترکمنستان می‌دهیم، به ما می‌گفتند ما حاضریم با پتو و لباس بیشتر خودمان گرم نگه داریم ولی در عوض شما پول خرید گاز از ترکمنستان را بین مردم توزیع کنید. این مسئله نشان می‌دهد که اگر مردم از اهمیت صرفه‌جویی در مصرف انرژی به خوبی آگاه شوند، برای این مهم با مسئولان همکاری خواهند کرد.

در صورت بتوانیم در حوزه مصرف انرژی صرفه‌جویی کنیم، ظرفیت‌های بی‌نظیری برای صادرات گاز برای ما وجود دارد. به طور مثال در جریان سفری که به کشور آذربایجان داشتیم، وزیر نفت رومانی تقاضای خود مبنی بر صادرات روزانه 6 میلیون مترمکعب گاز از ایران را مطرح کرد.

تسنیم: حدود دو سه هفته پیش گزارش سالانه FATF منتشر شد و مجددا ایران در لیست سیاه این کارگروه قرار گرفت. با این وجود برخلاف دولت سابق هیچ یک از مسئولان اجرایی کشور توجهی به این مسئله نداشتند و تلاش نکردند مشکلات کشور به ویژه در حوزه تبادلات بانکی و فروش نفت را به حضور ایران در لیست سیاه FATF گروه بزنند. 

سنگدوینی: مقام معظم رهبری در یکی از اولین دیدارهایی که با کارگزاران دولت یازدهم داشتند نکته‌ای را مطرح کردند. ایشان در واکنش به حجم سنگین انتقادات از دولت دهم که به شکل پرتکرار از سوی مسئولان دولت وقت بیان می‌شد، تاکید کردند که به جای ایراد گرفتن به عملکرد دولت‌های قبل تمرکز دولت باید به پیاده‌سازی برنامه‌های مدنظر خود باشد.

اگر دولت سیزدهم هم می‌خواست همانند دولت آقای روحانی به دنبال این باشد که همه مشکلات کشور را به FATF وابسته کند، امکان نداشت که آن حجم وسیع واکسن وارد کشور شود.

امروز با وجود مشکلاتی که در حوزه تبادلات مالی داریم ولی علاوه بر در جریان بودن صادرات نفت، در حوزه صادرات فرآورده‌های پتروشیمی نیز اقدامات بسیار خوبی صورت گرفته که ناشی از تغییر دیدگاه دولت به ارتباط با کشورهای همسایه و محدود نکردن تجارت خارجی کشور به چند کشور معدود است.

 تسنیم: ایران در ماه‌های اخیر به شکل رسمی به پیمان شانگهای پیوست و در تلاش است تا در سازمان بین‌المللی بریکس که از نظر جمعیتی یکی از بزرگترین اتحادیه‌ها محسوب می‌شود نیز عضو شود. با در نظر گرفتن این شرایط سوالی که مطرح می‌شود این است که ایران چطور می‌تواند از ظرفیت عضویت در این پیمان‌های بین‌المللی به ویژه در حوزه صادرات و تبادلات انرژی نقش‌آفرین باشد؟ 

سنگدوینی: عضویت ایران در سازمان‌های بین‌المللی قطعا از اهمیت بالایی برخوردار است ولی این مسئله منوط به این است که این عضویت تامین کننده منافع اقتصادی ایران باشد. در همین راستا نیز یکی از اهداف دولت سیزدهم از عضویت در این سازمان‌ها منتفع شدن ایران در حوزه‌های خدمات فنی مهندسی در مقابل صادرات انرژی به کشورهایی مثل چین است. ضمن اینکه ایران به عنوان یکی از اصلی‌ترین کریدورهای تجاری می‌تواند نقش مهمی در تجارت بین‌المللی در آسیا ایفا کند.

وقتی تفاهم نامه بین ایران و چین به امضا می‌رسد این بدان معناست که چینی که دارای تکنولوژی است قصد دارد در همه زمینه‌ها از جمله انرژی با ایران مراوده داشته باشد؛ زیرا اکنون چین نیازمند یک منبع انرژی پایدار است چون امروزه تکنولوژی های روز دنیا نیازمند یک منبع انرژی هستند که چین جزو بزرگترین دارندگان تکنولوژی در جهان است.

نکته ای که وجود دارد این است که یکی از اهداف دولت سیزدهم در رابطه با احیای روابط سیاسی و اقتصادی با کشورها این است که بتواند ظرفیت‌های موجود این کشورها را فعال کند که نتیجه آن باعث دور زدن تحریم ها خواهد شد.

همانطور که می دانید ایران بزرگترین منابع ذخیره گازی و نفتی جهان را داراست از این رو برای کشورهای صاحب تکنولوژی ایران جذاب است. همچنین ایران در منطقه ای قرار دارد که کریدور شرق به غرب و شمال و جنوب جهان را می تواند به هم متصل کند و اگر این کریدور را در حوزه‌های انرژی، اقتصادی و موضوعات دیگر فعال کنیم اتفاقات خوب برای کشور خواهد افتاد. اخیرا نیز روسیه و چین پیشنهاد دادند تا بتوانند در حوزه های صنایع نفتی و گازی ایران سرمایه‌گذاری لازم را انجام دهند این اتفاقات باعث می‌شود که ما تحریم ها را بیشتر دور بزنیم.