مصائب کارگران پتروشیمی‌ها در جنوب؛ از کم‌شنوایی و بیماری کلیوی تا حقوق 20 میلیون تومانی!
اقتصادنیوز: یکی از کارگران پتروشیمی می‌گوید: یکی از اثرات کار در اینجا کم شنوایی است که همه کارگران و سرکارگرانی که برای بازدید به محوطه می‌آیند، بعد از چند سالی می‌گیرند. اما غیر از آن آلودگی‌هایی شیمیایی هست که ما را آزار می‌دهد. بیماری‌های شایع میان کارگران بعد از انسداد گوش، بیماری‌های کلیوی است.
به گزارش اقتصادنیوز، روزنامه اعتماد در گزارشی نوشت؛
وقتی از پله‌های پرواز پایین می‌آییم و وارد ماهشهر می‌شویم، هنوز صبح زود است و هُرم گرما اذیتمان نمی‌کند. فکر می‌کنیم در نیمه شهریور، گرما از ماهشهر خداحافظی کرده است. اما هرچه ساعت از شش صبح می‌گذرد، هُرم گرما رفته‌رفته شدیدتر می‌شود و می‌فهمیم که هنوز تابستان در ماهشهر برخلاف تهران جا خوش کرده است.
حوالی ساعت 10 گرما بسیار آزاده‌دهنده شده؛ ولی کارگران پتروشیمی‌ها مثل روزهای قبل برای سرکشی در اطراف محوطه در حال انجام کار هستند. از دید آنها شرایط نسبت به ماه مرداد بسیار بهتر است. ولی درجه هوا در آن ساعات نزدیک 50 سانتی گراد است. برای همین زیاد نمی‌توانیم در فضای باز پتروشیمی در کنار تاسیسات فنی قدم بزنیم و با مهندسان و کارگران گفت‌وگو کنیم. آنها نیز ترجیح می‌دهند؛ زیاد در گرما نگه‌مان ندارند تا گرما زده نشویم.
بعد از بازدید تاسیسات یکی از پتروشیمی‌های زیرمجموعه شستا در فاصله‌ای که به سمت ساختمان اصلی می‌رویم با صدایی بلند با یکی از کارگران درباره اثرات آلودگی صوتی صحبت می‌کنم. او که می‌خواست اسمش محفوظ بماند به «اعتماد» می‌گوید: یکی از اثرات کار در اینجا کم شنوایی است که همه کارگران و سرکارگرانی که برای بازدید به محوطه می‌آیند، بعد از چند سالی می‌گیرند. اما غیر از آن آلودگی‌هایی شیمیایی هست که ما را آزار می‌دهد. وقتی هوا شرجی می‌شود، بوی اوره، آمونیات و ازت از سمت مجتمع شیمیایی رازی و سایر مجتمع‌های شیمیایی به سمت محوطه ما می‌آید و شرایط کار را طاقت‌فرسا می‌کند. او می‌گوید: این بوها معمولا از ظهر شدت می‌گیرند و باعث آزار شدید کارگران می‌شود.
به گفته او بیماری‌های شایع میان کارگران بعد از انسداد گوش، بیماری‌های کلیوی است. این موضوع را یکی از مدیران ناظر پتروشیمی‌ها نیز در گفت‌وگو با «اعتماد» تایید کرد. باتوجه به سختی کار در پتروشیمی در مورد میزان حقوق کار کارگران نیز پرسیدم. کارگر محوطه می‌گوید: حقوق کارگران رسمی حدود هفتاد میلیون تومان است. اما نیروی‌های قراردادی حدود بیست میلیون تومان کمتر می‌گیرند. مبالغی که در برابر سختی کار و تحمل گرمای 50 تا 60 درجه ماهشهر هیچ ارزشی ندارد.
از یکی از مدیران ناظر حقوق آنها را هم پرسیدم او نیز می‌گوید: حقوق ما 80 میلیون تومان است. البته دریافتی نیروهای من نیز همین عدد است. تفاوت حقوق من با آنها در پاداش و سایر پرداختی‌های جانبی است.
اکنون نگاهی گذرا کنیم به برخی پتروشیمی‌ها و واحدهای تولیدی ماهشهر از زبان مدیران آنها که چه بر سر آنها آمده در این سال‌های اخیر.
فن‌آوران خاموش نشد
در حالی که کشور در بهار و تابستان با خاموشی‌های گسترده مواجه بود، پتروشیمی‌های مستقر در ماهشهر، از جمله پتروشیمی فن‌آوران، عملا با قطعی برق مواجه نشدند. برق این مجتمع‌ها عمدتا از پتروشیمی فجر تامین می‌شود و در مواقع ضروری ژنراتورها فعال می‌شد. این پایداری انرژی باعث شد تولید بدون وقفه ادامه یابد و سهم شرکت در صادرات و ارزآوری حفظ شود. طبق آمارهای رسمی درحال حاضر پتروشیمی‌ها سالانه بین 14 تا 15 میلیارد دلار ارزآوری برای کشور ایجاد می‌کنند و استمرار تولید در ماهشهر، از جمله فن‌آوران، بخشی از این جریان را تضمین می‌کند. سهمی که فن‌آوران و پتروشیمی‌های دیگر در این سال‌ها به سختی تامین کردند.
در تمام سال‌های اخیر نرخ گاز پتروشیمی و نرخ خوراک آنها با رشد قابل توجهی مواجه بوده است. حسین رفیق‌دوست، مدیرعامل پتروشیمی فن‌آوران با اشاره به سهم 9درصدی پتروشیمی‌ها از میزان مصرف گاز می‌گوید: این عادلانه نیست که دولت‌ها به دلیل کسری بودجه پیوسته نرخ گاز را برای صنایع تغییر بدهند. پیامد این تغییر نرخ و افزایش آن باعث زیان شرکت‌های متانول‌ساز شده و در واقع این سیاست به نوعی دست در جیب سهامدار بردن است. او در جمع خبرنگارانی که به ماهشهر آمده بودند؛ تعیین نرخ خوراک پتروشیمی‌ها را نیز نقد می‌کند و می‌افزاید: از چند سال پیش دولت‌های مختلف سیاست تعیین نرخ خوراک پتروشیمی‌ها را بر مبنای متوسط جهانی در دستور کار قرار دادند. برهمین اساس هم‌اکنون نرخی که مبنای خوراک پتروشیمی‌ها شده متوسط هاب اروپا، کانادا و روتردام هلند است.
این نرخ‌ها هم تحولات منطقه‌ای روی آنها اثر می‌گذارد، در حالی که قاعدتا نباید اتفاق بیفتد. پس با این شیوه نرخ‌گذاری، پتروشیمی‌های داخلی در رقابت با همتایان خود در کشورهایی مثل کویت، عمان و عربستان که دولت‌هایشان گاز را بین 3 تا 5 سنت به پتروشیمی‌های خود می‌فروشند، عقب می‌مانند. فن‌آوران یکی از زیرمجموعه‌های شستاست با ظرفیت تولید یک میلیون تن متانول و 150 هزار تن اسید استیک در سال. متانول فن‌آوران در سال‌های اخیر به چین و هند و اسید استیک به بازارهای آذربایجان، عراق، ازبکستان، ترکیه و سوریه ارسال می‌شد. این شرکت سال گذشته 23درصد حاشیه سود داشته و برای امسال هم رفیق‌دوست امیدوار است که افت تولید 18درصدی تیرماه ناشی از اورهال انجام و تا پایان سال جبران شود.
به گفته محمدرضا سعیدی، مدیرعامل شستا، زیرمجموعه‌های تحت مدیریتش، علاوه بر تولید و سودآوری خود را متعهد به توسعه آموزش و مهارت‌آموزی می‌دانند و بخش قابل‌توجهی از سرمایه‌گذاری‌های مسوولیت اجتماعی را در این حوزه متمرکز کرده‌اند. مدیرعامل فن‌آوران با تایید این موضوع به یک نکته مهم دیگر اشاره می‌کند و می‌گوید: نباید پول‌های استان و شهرستان خارج از آن خرج شود؛ بلکه باید در درون آن هزینه شود تا رشد اتفاق بیفتد.
چرا غدیر بازیگر جهانی نشد؟
محدودیت‌های صادراتی و عوارض 10 درصدی، بسیاری از تولیدکنندگان پتروشیمی مانند غدیر را مجبور کرد؛ بازار صادراتی خود را کنار بگذارند و تمرکز را به تامین نیاز صنایع داخلی معطوف کنند. این تصمیم، به معنای از دست رفتن درآمد بالقوه است. طبق داده‌های رسمی، غدیر با ظرفیت سالانه 120 هزار تن، حدود 16 درصد از تولید PVC کشور را تامین می‌کند و پس از پتروشیمی بندر امام در رتبه سوم بازار قرار دارد.
این جایگاه باعث شده، این مجتمع به یک ستون اصلی در تامین محصولات پایین‌دستی تبدیل شود. ماهانه بین 10 تا 11 هزار تن محصول این شرکت در بورس کالا عرضه می‌شود و عمده خریداران آن، شرکت‌های فعال در تولید پنجره، لوله‌های پلیکا، صنایع پزشکی و بسته‌بندی هستند. غدیر در سال 1381 پایه‌گذاری و از سال 1388 وارد فاز تولید شد. این پتروشیمی برای تولید pvc، سالانه حدود 90 هزار تن کلر از پتروشیمی اروند و نزدیک به 70 هزار تن اتیلن از خط اتیلن غرب می‌خرد. این پتروشیمی آب صنعتی‌اش را هم از پتروشیمی فجر تامین می‌کند.
طبق داده‌های موجود، غدیر سه گرید مختلف PVC تولید می‌کند؛ گریدی برای پنجره‌ها و لوله‌های پلیکا، گریدی دیگر برای مصارف پزشکی و بسته‌بندی دارویی و گرید سوم برای روکش کابل‌های برق. این تنوع باعث شده شرکت بتواند بخش‌های مختلف بازار داخلی را پوشش دهد و نقش استراتژیک خود را تثبیت کند. غدیر بخشی از هلدینگ تاپیکو است و درحال حاضر ماموریت اصلی آن تامین مواد اولیه با کیفیت برای بازار داخلی، پایداری زنجیره تولید و ارزش‌آفرینی برای صنایع پایین‌دستی است؛ ماموریتی که غدیر را به یکی از ارکان مهم تولید PVC در ایران تبدیل کرده است. هرچند مدیران آن از وضع موجود چندان راضی نیستند و نگران از دست دادن بازارهای صادراتی هستند که مدت‌ها برای به دست آوردن آن تلاش کرده بودند. البته فقط از دست دادن بازار صادراتی تنها نگرانی آنها نیست؛ نگرانی دیگر آنها تامین مواد اولیه در صورت اعمال مکانیزم ماشه است.
مهدی گودرزی، مدیر مجتمع پتروشیمی غدیر در حاشیه بازدید خبرنگاران از این مجتمع درباره اثرات اسنپ بک به «اعتماد» می‌گوید: اثر ماشه برای غدیر با توجه به اینکه در بخش صادرات از قبل با محدودیت‌های شدید مواجه بودیم؛ تغییر محسوسی ایجاد نمی‌کند. اما در بخش تامین تجهیزات، تاثیر این موضوع به مراتب جدی است. بسیاری از قطعات و تجهیزات موردنیاز با ارز خریداری می‌شود و با فعال شدن مکانیزم ماشه، دسترسی به این اقلام دشوار و پرهزینه خواهد بود. این مساله می‌تواند روند فعالیت واحدهای پتروشیمی از جمله پتروشیمی غدیر را با چالش‌هایی مواجه کند. به گفته این فعال صنعت پتروشیمی، یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌ها افزایش مشکلات در واردات تجهیزات کلیدی است که مستقیم بر بهره‌برداری و استمرار تولید اثرگذار خواهد بود.
خواب طولانی ماشین‌سازی پارس
دوازده سال ماشین‌سازی پارس محکوم به خواب بود. خواب اجباری که خروج کارگران زیادی را از آنجا رقم زد. امروز ماشین‌سازی پارس از خواب بیدار شده است. وقتی دلیل این خواب طولانی را متوجه می‌شوید؛ غم بزرگ‌تری شما را فرا می‌گیرد که اخراج کارگران را فراموش می‌کنید. پارس فقط به خاطر مدیریت غلط خاموش شده بود. در بیش از یک دهه گذشته سالانه فقط با 10 درصد ظرفیت فعالیت کرده است. این موضوع را مدیرعامل جدید آن می‌گوید. حمیدرضا نوری اما می‌خواهد دیگر چراغ‌های پارس خاموش نشود به همین دلیل به دنبال گسترش بازارهای داخلی است؛ چه بازارهایی که در دل شستا و چه بازارهایی که خارج از آن است. مدیرعامل جدید ماشین‌سازی پارس به خبرنگارانی که درحال بازدید از این مجموعه در دل ماهشهر هستند، می‌گوید: ظرفیت تولید اسمی اینجا سالانه بالغ بر 10 تا 15 هزار تن است. در حال حاضر حدود 60 نفر در مجموعه مشغول به کار هستند، اما این ظرفیت وجود دارد که با افزایش پروژه‌ها، شمار نیروها به چند صد نفر برسد. در مقاطعی این کارخانه تا 500 نفر نیرو داشته است. او از قراردادهای جدید نیز خبر می‌دهد و می‌افزاید: در ماه‌های اخیر با هدایت تاپیکو توانستیم، قراردادهایی بالغ بر دو میلیون یورو با فن‌آوران و همچنین پروژه‌هایی با شرکت مارون منعقد کنیم. تنها در دو ماه اخیر حدود 1300 میلیارد تومان پتانسیل کاری ایجاد شده است. درضمن ما توانسته‌ایم با شرکت‌هایی مانند پتروپارس قراردادهای 240 میلیارد تومانی منعقد کنیم و همزمان با مشتریان بیرونی و درونی همکاری داشته باشیم. مدیرعامل ماشین‌سازی پارس معتقد است، برای روشن ماندن هر روزه چراغ ماشین‌سازی فقط نیاز به این است که کمی هنرمندی در حوزه تبلیغات، بازاریابی و مطالعات بازار رخ دهد تا بتوان به اهداف کلان دست پیدا کرد. به گفته او این مجموعه صد درصد سهام واقعی دارد و عملا تمام سود آن به صندوق بازنشستگی و شستا و در نهایت سازمان تامین اجتماعی بازمی‌گردد.
صادرات با کارت اجاره‌ای
اگرچه مجتمع‌های پتروشیمی در ماهشهر به دلیل تامین برق از نیروگاه فجر از خاموشی‌ها در امان مانده‌اند، اما واحدهای تکمیل‌کننده زنجیره که از برق شهری استفاده می‌کنند، همچنان به‌طور مداوم با قطعی برق روبه‌رو هستند. این وضعیت باعث شده فعالیت تولیدی این واحدها با چالش جدی مواجه شود و بخش بزرگی از ظرفیت عملیاتی آنها بلااستفاده بماند.
یکی از مدیران شرکت شیمیایی فرآورده قشم می‌گوید: از ابتدای سال جاری تاکنون حدود 1800 ساعت خاموشی ثبت کرده‌ایم؛ عددی که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 75 درصد افزایش داشته است. به گفته او شرکت برای جبران خسارت خاموشی شیفت‌های کاری را تغییر داده است. اما خاموشی تنها چالش زنجیره‌های تولید در ماهشهر نیست؛ آنها در حوزه صادرات نیز با موانع متعددی مواجه هستند. یکی از این مشکلات، صدور دیرهنگام کارت‌های بازرگانی برای مدیران است؛ موضوعی که البته صرفا به ماهشهر محدود نمی‌شود و فعالان اقتصادی سراسر کشور با آن روبه‌رو هستند. با این حال، همین چالش باعث شده در ماهشهر و به‌ویژه در شرکت شیمی فرآورده قشم، مدیران آن برای صادرات محصولات خود ناچار به استفاده از کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای شوند. یکی از مدیران این شرکت در گفت‌وگو با «اعتماد» توضیح می‌دهد که سال گذشته به دلیل اینکه کارت بازرگانی برای مدیرعامل شرکت صادر نشد، مجبور شدیم از کارت بازرگانی اجاره‌ای استفاده کنیم. از نگاه فعالان اقتصادی روند طولانی و پیچیده صدور کارت بازرگانی یکی از موانع توسعه صادرات است.
به باور آنها وقتی فرآیند صدور یک مجوز حیاتی در مسیر طولانی بروکراسی گرفتار می‌شود، فرصت‌های تجاری از دست می‌رود و واحدهای تولیدی توان رقابت خود را در بازارهای بین‌المللی از دست می‌دهند. در میان چالش‌های مختلف، نقطه امیدواری اینکه به گفته مدیران شیمی فرآورده قشم، ظرفیت بالای تقاضا برای محصولات بسته‌بندی پتروشیمی وجود دارد و آنها تولیدات خود را در بازار پر کشش داخلی عرضه می‌کنند.
مهارت کنترل نشتی
در تمام فضاهای صنعتی از جمله پتروشیمی‌ها یکی از نگرانی‌های عمده موضوع چالش‌های زیست‌محیطی است. نگرانی که در ماهشهر هم صدق می‌کند. یکی از نگرانی‌ها در ماهشهر نگرانی از نشت «کلر» است. در این مورد «اعتماد» با یکی از مدیران پتروشیمی‌های ماهشهر صحبت می‌کند و او می‌گوید: کوچک‌ترین نشتی کلر در واحدهای تولیدی می‌تواند شرایطی ایجاد کند که کل ماهشهر نیاز به تخلیه پیدا کند. به گفته او در منطقه تاکنون حدود 10 درصد موارد نشتی در سطح جزیی رخ داده و هیچ‌گاه به مرحله تخلیه کامل منطقه نرسیده، چون این موارد با تمهیدات ایمنی در همان سطح پتروشیمی کنترل شده‌اند.
البته طبق اظهارات او تولید کلر در این واحدها به گونه‌ای طراحی شده که هیچ‌گونه ذخیره‌سازی وسیع انجام نمی‌شود تا تولیدات بلافاصله به مصرف برسد تا از ایجاد خطرات احتمالی جلوگیری شود. او می‌گوید: ما اقدامات زیست‌محیطی را نیز به‌طور جدی دنبال می‌کنیم. درضمن فناوری‌های به‌کاررفته در این مجتمع‌ها با هدف کاهش اثرات منفی بر محیط زیست رشد کرده است. او تاکید می‌کند: شرکت‌ها در کنار رعایت استانداردهای زیست‌محیطی موظف به اجرای برنامه‌های جبرانی هستند. برای نمونه برخی صنایع سالانه هزاران اصله نهال در مناطق مختلف می‌کارند تا اثرات فعالیت‌های صنعتی بر محیط زیست کاهش یابد.
همچنین بخوانید ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید