«معجزه آبخیزداری»| فرصت‌ها و ظرفیت‌های بخش کشاورزی برای تحول اقتصادی در گام دوم انقلاب

به گزارش خبرگزاری تسنیم «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ رهبر معظم انقلاب بیانیه گام دوم انقلاب را به مثابه منشوری برای «دومین مرحله خودسازی، جامعه پردازی و تمدن سازی» معرفی کردند که فصل جدید زندگی جمهوری اسلام را رقم خواهد زد. بدون تردید همه حوزه های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و زیرساختی در تحقق این مهم نقش آفرین خواهند بود. یکی از مهمترین این بخش ها، بخش کشاورزی است که ظرفیت ها و قابلیت های فراوانی در رشد و پیشرفت اقتصادی توام با گسترش عدالت اجتماعی به عنوان ارکان اصلی توسعه کشور مبتنی بر الگوی اسلامی ایرانی پیشرف و عدالت دارد؛ کما اینکه در شرایط بحرانی مثل تحریم ها و کاهش درآمدهای ارزی در سایر بخش های اقتصادی، بخش کشاورزی پیشران اقتصاد کشور بوده و در جهت نیل به اهداف و آرمان های انقلاب اسلامی اثرگذار بوده است. در این باره بررسی ها نشان می دهد بخش کشاورزی کمترین تکانه ها را در تحریم های ظالمانه داشته است و در شرایط تحریم و در حالی که سایر بخش های اقتصادی رشد منفی داشته، بخش کشاورزی دارای رشد مثبت در اقتصاد بوده است که این حاکی از اهمیت فوق العاده بخش کشاورزی در نجات اقتصاد مملکت در شرایط بحرانی و فوق بحرانی دارد.

از همین پرونده بیشتر بخوانید:

با توجه به اهمیت فوق العاده بخش کشاورزی در اقتصاد و علیرغم وجود چالش های زیاد در بخش کشاورزی، این بخش از ظرفیت ها و قابلیت های بسیار فراوانی برخوردار است که استفاده از این ظرفیت ها و فرصت ها می تواند در آبادانی، تحول و پیشرفت بخش کشاورزی و اقتصاد کشور راهگشا باشد. برخی از این ظرفیت ها و فرصت ها به شرح زیر است:

1- تنوع اقلیمی و زیستی

تنوع اقلیمی و زیستی ظرفیت بالایی را در تنوع محصولات مختلف و سطح و حجم آنها ایجاد کرده است؛ به طوری که امروزه انواع محصولات گرمسیری تا سردسیری در کشور در مقادیر مختلف تولید می شود یا قابل تولید است. پارامترهای هواشناسی کشور چون دما، بارندگی، تبخیر و رطوبت دارای دامنه تغییرات بسیار وسیعی است. کمترین بارندگی سالیانه 25 میلیمتر و بیشتر بارندگی حدود 2000 میلیمتر می باشد. تبخیر سالیانه از حدود 1000 میلیمتر تا 4000 میلیمتر در نوسان است. همچنین طبق گفته مسئولان دولتی، در ایران هشت‌هزار گونه گیاهی وجود دارد و از نظر تنوع زیستی به‌اندازه کل قاره اروپا گونه گیاهی در کشور وجود دارد. این ویژگی ها سبب شده که در حال حاضر ایران از نظر تنوع تولید محصولات زراعی مقام هیجدهم و از نظر تنوع تولیدات محصولات باغی مقام سوم را در سطح جهان در اختیار داشته باشد. در کنار این ویژگی ها، برخورداری از 2700 کیلومتر سواحل آبی و رودخانه های داخلی و دریاچه های سدها از جمله مزیت های کشور در تولید آبزیان است.

2- نیروی انسانی حرفه ای

یکی از شاخص های مورد نیاز برای گسترش تولیدات دارای کیفیت و بازارپسند وجود نیروهای متخصص است که قادر باشند با در نظر گرفتن تقاضای مصرف کنندگان، ضمن تولید محصولات متنوع کشاورزی در داخل کشور، با بهره گیری از علوم و تکنولوژی جدید بر تولیدات منطبق با نیاز بازار افزوده و دورنمای صادرات کشور را بهبود بخشند. در این زمینه وجود تعداد زیاد فارغ التحصیلان رشته های مختلف کشاورزی و منابع طبیعی در صورتی که به درستی مدیریت شده و مورد استفاده قرار گیرد، فرصت مناسبی برای کشور محسوب می شود.

ظرفیت های فوق العاده نیروی انسانی تحصیل کرده در بخش کشاورزی در حالی است که طبق آخرین سرشماری در سال 1395، نزدیک به 24 درصد از شاغلان بخش کشاورزی افراد 55 ساله به بالا هستند. همچنین سهم پایین فارغ التحصیلان کشاورزی در جمعیت شاغل در بخش کشاورزی و به عبارتی ناتوانی این بخش در جذب نیروهای تحصیل کرده از چالش های مهم بخش کشاورزی در بخش نیروی انسانی محسوب می شود. به عبارت دیگر با وجود افراد تحصیلکرده کشاورزی که عمدتا بیکار هستند، جمعیت بخش سالخورده بوده و این نیروهای جوان جذب نمی شوند و باید برای این مساله، راهکار موثری توسط دولت اندیشیده شود.

3- موقعیت جغرافیایی

موقعیت جغرافیایی کشور ایران و دسترس آسان به بازارهای بین المللی از طریق مسیرهای زمینی و دریایی از فرصت های فوق العاده ایران محسوب می شود. همسایگی با 15 کشور به عنوان بازار مصرف بالقوه و همچنین قرار گیری در شاهراه بین المللی شرق به غرب می تواند امتیاز ویژه ای را در راستای سیاستگذاری تولید کشاورزی و تبادل محصولات و نهاده های کشاورزی در اختیار کشور قرار دهد. حضور ایران در خاور میانه و همسایگی با کشورهای حوزه خلیج فارس که شرایط مساعدی برای تولید انبوه محصولات کشاورزی در آنها وجود ندارد، مزیت جغرافیایی منحصر بفردی را برای حضور صادرات کشاورزی ایران در منطقه فراهم آورده است. جهت بکارگیری این قابلیت ها در جهت تقویت صادرات اموری مثل: تقویت تشکل های صنفی مناسب تولید و تجارت، تاکید جدی بر رعایت استانداردها و کیفیت تولیدات، افزایش هماهنگی با نظام بانکی، تعریف نظام بیمه ای مناسب برای صادرات و ثبات در سیاست های تعرفه ای و ارزی در حفظ بازارهای جهانی کسب شده یا قابل کسب ضروری است.

4- ظرفیت های فوق العاده قانونی و حقوقی

یکی از ظرفیت های فوق العاده تحول و پیشرفت در بخش کشاورزی و تحقق امنیت غذایی در کشور، اسناد و قوانین بالادستی و قوانین موضوعه بسیار خوبی است که سبب شده پس از گذشت 4 دهه از پیروزی انقلاب اسلامی، کشور در برخی محصولات راهبردی کشاورزی مثل در برخی سال ها خودکفا شود؛ به طوری که در پایان سال زراعی 1397 و 1398 میزان تولید گندم به بالای 14 میلیون تن رسید که با وجود 2.3 برابر شدن جمعیت ایران و افزایش مصرف سرانه، بیشتر از نیاز و مصرف سالیانه (حدود 11.5 میلیون تن) در کشور است. از جمله قوانینی که بستر امنیت غذایی و خودکفایی در کشور را فراهم می کند می توان به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (اصل 43 قانون اساسی)، سند چشم انداز 20 ساله نظام، قوانین برنامه های پنج ساله توسعه، قانون افزایش بهره وری کشاورزی و منابع طبیعی، سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، سیاست های کلی بخش کشاورزی، و غیره اشاره نمود.

کلام آخر اینکه با توجه به این فرصت ها و ظرفیت های متعدد بخش کشاورزی، برای گام دوم انقلاب اسلامی 2 راهبرد اساسی خودکفایی و امنیت غذایی پایدار با تاکید بر ظرفیت های داخلی و همچنین صیانت از منابع پایه تولید و تامین معیشت پایدار با آبخیزداری و آبخوانداری به منظور بهره برداری پایدار جامعه روستایی و عشایری و کشاورزان توصیه می شود.