مناظره نخست، روحانی و جهانگیری را از لاک سکوت بیرون می‌آورد؟

عصر ایران؛ مهرداد خدیر - اولین مناظره انتخابات ریاست جمهوری میان 7 کاندیدای تأیید شده را می‌توان صریح‌تر و چالشی‌تر از آنچه تصور می‌شد، توصیف کرد. هر چند حضور 7 نامزد انتخابات ریاست جمهوری در نگاه اول یادآور غیبت کاندیداهایی چون علی لاریجانی و اسحاق جهانگیری بود که حذف آنها ناباورانه‌تر از دیگران بود و در گستره‌ای وسیع‌تر غیبت محمود احمدی‌نژاد، علی مطهری، عباس آخوندی، مصطفی تاج‌زاده، سعید محمد و شماری دیگر را نیز می‌توان متذکر شد و از نام‌هایی چون زهرا شجاعی و عزت‌الله ضرغامی هم نمی‌توان غفلت کرد اما مناظره بین 7 نامزد برگزار شد: «محسن رضایی، عبدالناصر همتی ابراهیم رییسی، محسن مهرعلیزاده، امیر حسین قاضی زاده هاشمی، علیرضا زاکانی و سعید جلیلی». اوج اصطکاک و برخورد را در مواجهه مهرعلیزاده و ابراهیم رییسی از یک طرف و عبدالناصر همتی و محسن رضایی از سوی دیگر می‌توان جست. آنجا که مهرعلیزاده تحصیلات رییسی را زیر سؤال برد و با اشاره به ترک تولیت آستان قدس رضوی برای انتخابات ریاست جمهوری و ریاست قوه قضاییه و کاندیداتوری انتخابات ریاست جمهوری در عین ریاست قوه قضاییه گفت: «مردم می‌گویند شما سندروم پست بی‌قرار دارید و گویا برنامه‌های دیگری هم دارید» و ابراهیم رییسی در مقام پاسخ مورد اول به سایت آموزش عالی ارجاع داد و دومی را ناشی از خواست مردم دانست. محسن رضایی هم گفت اگر رییس جمهور شود عبدالناصر همتی و برخی دیگر از مدیران ارشد دولت روحانی را ممنوع‌الخروج و به دادگاه معرفی خواهد کرد و همتی متقابلا پاسخ داد: «‌بنده هم شما را به عنوان مخل اقتصاد کشور به قوه قضاییه آقای رییسی معرفی می‌کنم چون سال‌هاست در مجمع تشخیص مصلحت نظام، اف. ای تی. اف را گروگان گرفته‌اید.» وی در عین حال از ابراهیم رییسی خواست به او امان نامه بدهد چون به عنوان شهروند عادی و استاد دانشگاه کاندیدا شده و دیگر رییس کل بانک مرکزی نیست اما رقیب او همچنان رییس قوه قضاییه است. درباره مناظره اول به این نکات هم می‌توان اشاره کرد: 1. محسن رضایی پرسابقه‌ترین کاندیدا به حساب می‌آید و خود نیز با ارجاع به قبل و تکرار نمایش اسکناس هزار تومانی این نکته را یادآور می‌شد. او اول بار در سال 84 کاندیدا شد اما 42 ساعت قبل از انتخابات کنار رفت و در سال‌های 88 و 92 نیز برای دومین وسومین بار نامزد شد و به این اعتبار چهارمین مرتبه است هر چند که خود سه نوبت می‌داند. هر قدر او گفتار و رفتار سال 92 را تکرار کرد اما سعید جلیلی از آن فضا فاصله گرفته بود و به جای بیان ایدیولوژیک، سیمای یک نامزد عمل‌گرا به خود گرفته بود. شاید تنها در یک مورد آقای رضایی تغییر کرده باشد: این بار خود را نه «پاسدار اسلام» که «سرباز وطن» معرفی می‌کرد. 2. تندترین ادبیات را علیرضا زاکانی داشت و جز این نیز انتظار نمی‌رفت. او دوست داشت عبدالرضا همتی را در هیأت حسن روحانی ببیند و به او بتازد. نکته شگفت‌آور در سخنان او و برخی دیگر از نامزدهای اصول‌گرا که همواره به آمریکا می‌تازند این بود که تمام مشکلات سه سال اخیر را متوجه عملکرد دولت روحانی می دانستند بی کمترین اشاره به دونالد ترامپ و تحریم های فلج کننده آمریکا. تا جایی که نویسنده این سطور تصور می‌کرد یک‌جا که زاکانی به همتی طعنه زد به شما باید جایزه نوبل شیمی می‌دادند به خاطر بلایی که بر سر اقتصاد آوردید همتی هم به او پاسخ دهد: و شما هم از ترامپ جایزه بگیرید که هیچ تقصیری را متوجه او ندانستید و شاید به این خاطر نگفت چون ترامپ همواره به تحریم‌های فلج کننده افتخار می‌کرد و دوست ندارد نقش او نادیده گرفته شود. 3. در حالی که 15 ماه است کشور درگیر کروناست و بیش از 70 هزار ایرانی قربانی ویروس کووید 19 شده اند دریغ از یک یاد از این خیل هم‌میهنان و یک پرسش از زبان مجری درباره واکسیناسیون گسترده‌تر و جبران خسارات کرونا و تنها نشانه کرونا ماسک دست‌یار مرتضی حیدری بود. درست است که محور برنامه موضوعات اقتصادی بود اما مگر 1.5 میلیون نفر به خاطر کرونا بیکار نشده‌اند؟ 4. بخت با عبدالناصر همتی، یار بود که به عنوان آخرین نفر سخن گفت و به صراحت یادآور شد می‌داند که اکثریت فعلا تصمیم ندارند رأی بدهند اما از آنان خواست «نه» اعتراضی را نه با شرکت نکردن که با رأی به او ابراز کنند. 5. گاف بزرگ را امیر‌حسین قاضی زاده هاشمی مرتکب شد. آنجا که اصلاحات ارضی را به اصل 4 ترومن نسبت داد و هر دو را به برنامه های «الوین تافلر» نویسنده کتاب «جابه جایی در قدرت»! حال آن که ترومن به اصلاحات ارضی ربطی ندارد و اگر کتاب‌های تاریخ مدارس را هم خوانده باشد باید بداند فشار «جان. اف. کندی» و نخست وزیری علی امینی منجر به اصلاحات ارضی شد و اصل 4 داستان دیگری دارد: نکته چهارم سخنرانی هری ترومن رییس جمهوری آمریکا که گفت «کشورهای غنی، یک مسؤولیت اخلاقی برای کمک به کشورهای فقیر دارند. برنامه امنیت مشترک آمریکا برای کمک به کشورهای ضعیف، به منظور جلوگیری از گرایش آنان به سوی اردوگاه شوروی‌.» از گفتار و رفتار محسن رضایی هم برمی‌آمد که به دنبال آرای سهام‌داران بورس است و سعید جلیلی نیروهای ارزشی را مخاطب قرار داده بود اما با ادبیاتی نرم‌تر و به جای اکتفا به انتقاد، برنامه ارایه دهد و تنها به برجام طعنه می‌زد و این که تحریم‌ها را برنداشت. قاضی زاده هاشمی جدی به نظر نرسید و بیشتر می‌کوشید خود را به جامعه بشناساند. عبدالناصر همتی کاملا جدی نشان داد و در پایان از مخاطبان خواست هر یک 10 نفر را پای صندوق بیاورد چون چهار سال دیگر فرصت های کنونی هم از دست می‌رود. مهر علیزاده نام سید محمد خاتمی را آورد و به درستی گفت که مناسب‌ترین عملکرد اقتصادی دولت‌های پس از انقلاب در دولت او بوده است. همان دولت که مهرعلیزاده در آن معاون رییس جمهوری بوده و البته هنوز هیچ تشکل اصلاح طلبی از او حمایت نکرده و جبهه اصلاحات هم تصریح کرده نامزدی ندارد. سید ابراهیم رییسی از دور پیش با اعتماد به نفس‌تر به نظر رسید و این هم می‌تواند به خاطر حذف رقبای اصلی و هموار شدن مسیر باشد و هم احساس نارضایتی های اقتصادی هر چند که رنجش خود را از حملات مهر علیزاده پنهان نمی‌کرد. علیرضا زاکانی هم متهم شد نامزد پوششی است و اگر کنار برود مدعای همتی را تأیید کرده و اگر بماند آرا را خرد می‌کند و شاید کار به مرحله دوم بکشد. سعید جلیلی را اما می‌توان راضی‌تر از دیگران دانست و با این وصف بعید است به خواست کسانی چون حسین الله‌کرم برای انصراف به نفع ابراهیم رییسی تن دهد. مناظره اول تمام شد و باید دید آیا حسن روحانی رییس جمهوری و اسحاق جهانگیری سخن خواهند گفت تا عبدالناصر همتی آماج حملات قرار نگیرد؟ شاید یادآوری رفتارعزت‌الله سحابی برای حسن روحانی مناسب باشد که حتی وقتی او را حذف می‌کردند در دفاع از گفتمان مورد نظر خود به سود دیگران به میدان می‌آمد.