مهاجرت سرمایه‌گذاران ایرانی به کشورهای همسایه / با فعال شدن مکانیسم ماشه چه سیاست‌هایی را باید دنبال کرد؟
عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران با اشاره به فعال شدن مکانیسم ماشه و سایه سنگین تحریم‌ها بر اقتصاد ایران، سیاست‌های مالی و پولی ناهماهنگ را تهدیدی برای منافع بخش خصوصی می داند و می‌گوید: بسیاری ترجیح داده‌اند در کشورهای همسایه با ثبات ارزی و سیاست‌های مالیاتی مشوق، فعالیت کنند.
فاطمه زارعی، خبرنگار اقتصادنیوز در گفت‌و‌گویی با حسن فروزانفر، عضو هیئت نمایندگان اتاق تهران به تاثیر بازگشت تحریم‌ها بر اقتصاد ایران پرداخته است که در ادامه می‌خوانید؛ تاثیرپذیری اقتصاد ایران از مکانیسم ماشه و تحریم چقدر است؟ دولت برای مدیریت تحریم‌هایی که پیشتر نیز اقتصاد کشور و زندگی مردم را تحت‌الشعاع قرار داده بود، چه مسیری را باید دنبال کند؟ این سوالاتی است که امروز مردم بیشتر به آن فکر می‌کنند و برای آن پاسخ روشنی ندارند.
حسن فروزانفر، عضو هیئت نمایندگان اتاق تهران در گفتگو با اقتصادنیوز به نقش مهم و کلیدی بخش خصوصی در شرایط تحریمی و پساماشه اشاره می‌کند.
او بر این باور است که «دولت نه‌تنها بخش خصوصی را به رسمیت نمی‌شناسد، بلکه با تردید و نگرانی به آن نگاه می‌کند. فعالان اقتصادی نیز از تحریم‌های داخلی مانند محدودیت‌های ارزی، نظام چندنرخی و پیچیدگی‌های اداری، بیشتر آسیب دیده‌اند.»
گفتگو با حسن فروزانفر در ادامه می‌خوانید.
*****
*آقای فروزانفر! بعد از فعال‌شدن مکانیسم ماشه، فضای اقتصادی کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ به عقیده شما کدام بخش از اقتصاد ایران همزمان با بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد، بیشترین تاثیر را می‌پذیرد؟
فعال‌سازی مکانیسم ماشه، ظرفیت‌های بین‌المللی را علیه ایران فعال می‌کند و کشورهای عضو سازمان ملل را ملزم به اجرای تحریم‌ها می‌کند. این سازوکار، مجوزهایی برای بازرسی، توقف در فرآیندهای حمل‌ونقل کالا و محدودسازی تعاملات ارزی صادر می‌دهد. بنابراین، اثرگذاری آن عمدتاً در دو حوزه لجستیک و تبادلات پولی و ارزی قابل مشاهده است.
اما میزان اثربخشی این مکانیسم، بستگی مستقیم به اراده قدرت‌های بزرگ، به‌ویژه آمریکا و تروئیکای اروپایی در اعمال فشار دارد. پرسش کلیدی این است که این کشورها تا چه اندازه تلاش خواهند کرد، چین و روسیه را نیز به پایبندی به این تحریم‌ها وادار کنند.
جنگ 12 روزه میان ایران و اسرائیل تابوی رویارویی مستقیم را شکست
در شرایطی که جنگ 12 روزه میان ایران و اسرائیل تابوی رویارویی مستقیم را شکست، منطقه وارد فاز جدیدی از تنش‌های امنیتی و اقتصادی شده است. حملات اسرائیل به زیرساخت‌های ایران و پاسخ موشکی تهران به اهداف نظامی اسرائیل، نشان داد که درگیری‌ها می‌توانند به سرعت از سطح نیابتی به سطح مستقیم ارتقا یابند. این تحولات، بر رفتار اقتصادی کشورها نیز اثرگذار خواهد بود.
شرط افزایش فشارهای تحریمی
در این شرایط اگر همراهی بین‌المللی با فشارهای تحریمی افزایش یابد، تهیه، حمل و تسویه کالا برای ایران دشوارتر خواهد شد. به‌ویژه در حوزه واردات کالاهای اساسیمانند مواد اولیه دام و طیور، روغن و گندمکه در 2 سال گذشته بخش عمده‌ای از واردات کشور را تشکیل داده‌اند. سخت‌گیری در تأمین این اقلام، می‌تواند به کمبود و افزایش قیمت کالاهای مصرفی روزمره منجر شود.
از سوی دیگر، محدودیت‌های ارزی و کاهش دسترسی ایران به منابع مالی خارجی، بستگی به میزان فشاری که آمریکا و اروپا به کشورهای واسط تبادل ارزیمانند امارات، عراق و افغانستانوارد می‌کنند، دارد. در صورت تشدید این فشارها، افزایش نرخ ارز و تورم‌های سنگین محتمل خواهد بود. به‌ویژه اگر تهدیدهای نظامی، سیاسی و اقتصادی نیز به فضای عمومی کشور تزریق شود، تقاضا برای ارز افزایش یافته و زمینه‌های تورمی تشدید می‌شود.
آسیب چندوجهی تحریم به اقتصاد ایران
در چنین شرایطی، آسیب‌های تحریم به اقتصاد ایران چندوجهی خواهد بود. از این‌رو، حاکمیت باید دیپلماسی را فعال‌تر از گذشته دنبال کند. وظیفه وزارت امور خارجه و شورای عالی امنیت ملی، استفاده حداکثری از ظرفیت‌های دیپلماتیک برای حفظ تعاملات اقتصادی و جلوگیری از انزوای منطقه‌ای است.
رفتار ایران در این مقطع، می‌تواند تعیین‌کننده موضع کشورهایی باشد که ممکن است تحت فشار غرب، به جمع تحریم‌کنندگان بپیوندند. حفظ روابط تجاری و ارزی با شرکای منطقه‌ای و بین‌المللی، به‌ویژه چین، ضروری است. نمی‌توان دیپلماسی را شکست‌خورده دانست و به‌سرعت به گزینه‌هایی چون خروج از NPT متوسل شد. اتفاقاً برای حفظ تاب‌آوری ملی و جلوگیری از بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت، به دیپلماسی بیش از گذشته نیاز داریم.
تجربه ایران در مواجهه با تحریم ها بیشتر شد
*از نگاه شما، فضای ایران در تحریم‌های سال‌های 90 با امروز قابل مقایسه است؟
در مقایسه با تحریم‌های سال‌های 1390، امروز ایران تجربه بیشتری در مواجهه با فشارهای بین‌المللی دارد. در آن دوران، تحریم‌ها بی‌سابقه بودند و دولت وقت با شعارها و رفتارهایی که داشت، موجب شکل‌گیری ائتلافی منطقه‌ای علیه ایران شد. امروز اما، برخی پیش‌بینی‌های ایران در حوزه منطقه‌ای محقق شده‌اند و رفتارهای اسرائیل واکنش منفی جهانی را برانگیخته است. ملت‌های همسایه نیز از پاسخ ایران به اقدامات غیرقانونی رژیم صهیونیستی احساس غرور کرده‌اند.
اگر فروش نفت به چین حفظ شود، دستاورد مهمی است
*آیا می‌توانیم به چین گزینه‌های بیشتری برای همکاری بدهیم؟
چین و روسیه به‌دلیل درگیری‌های خود با غرب، همراهی بیشتری با ایران نشان می‌دهند. روسیه امروز با روسیه پیش از برجام قابل مقایسه نیست و چین نیز در تعاملات خود با ایران، محتاط‌تر اما همدل‌تر عمل می‌کند. با این حال، نباید انتظار داشت شرکت‌های خصوصی چینی، که وابسته به بازارهای آمریکا و اروپا هستند، در شرایط فعلی سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در ایران انجام دهند. همین که روابط تجاری و فروش نفت به چین حفظ شود، دستاورد مهمی است.
سرمایه‌گذار با سرمایه‌اش مهاجرت می‌کند و کسب‌وکار را نیز با خود می‌برد
*در شرایط تحریم، بخش خصوصی به چه حمایت‌هایی نیاز دارد که بتواند به عنوان بازوی مدیریت تحریم‌ها، نقش ایفا کند؟
نقش بخش خصوصی در اقتصاد ایران همچنان مبهم و کم‌رنگ است. دولت نه‌تنها بخش خصوصی را به رسمیت نمی‌شناسد، بلکه با تردید و نگرانی به آن نگاه می‌کند. فعالان اقتصادی نیز از تحریم‌های داخلیمانند محدودیت‌های ارزی، نظام چندنرخی و پیچیدگی‌های اداریبیشتر آسیب دیده‌اند تا از تحریم‌های بین‌المللی. تحریم خارجی را می‌توان با هزینه‌ای دور زد، اما تحریم داخلی، غیرقابل عبور است.
در نتیجه، خروج سرمایه از کشور در سال‌های اخیر شدت گرفته است. سیاست‌های مالی و پولی ناهماهنگ، منافع بخش خصوصی را تهدید می‌کند و بسیاری ترجیح داده‌اند در کشورهای همسایه با ثبات ارزی و سیاست‌های مالیاتی مشوق، فعالیت کنند. برخلاف گذشته که سرمایه‌ها صرف خرید ویلا و ملک در خارج می‌شد، امروز سرمایه‌گذار با سرمایه‌اش مهاجرت می‌کند و کسب‌وکار را نیز با خود می‌برد.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.