مهار تورم و احیای زنجیره‌های ارزش مولد در گرو مقابله با خلق پول بانک‌ها
یادداشت: واقعیت، کتمان‌ناپذیر است، نظام جمهوری اسلامی ایران، سرسخت‌ترین دشمنان خود در حوزه‌های نظامی و امنیتی را با اقتدار و درایت، به زانو درآورده است. با این حال، در عرصه حیاتی «اقتصاد» همچنان دشمن خود و دشمن مردم را به حال خود رها کرده است، این دشمن بزرگ، که کمر به نابودی کامل سرمایه اجتماعی نظام اسلامی بسته است و به دنبال از بین بردن زندگی توده‌های مردم، این ولی‌نعمتان انقلاب، است چیست و راهکار مشخص مقابله با آن کدام است؟ در دیدار نخبگان با رهبر معظم انقلاب (مهر 1401)، طرحی با عنوان ابتکار شبکه یکپارچه فرآوری و ترابری (شیفت)، به عنوان کلان‌راهبرد شکوفایی اقتصادی پایدار و عدالت‌محور کشور ارائه شد که ارتقای مشارکت کشور در زنجیره‌های ارزش منطقه‌ای و جهانی و تبدیل ایران به هاب قدرتمند صنعت، لجستیک و فرآوری منطقه‌ای را دنبال می‌کند. این ابتکار، با دستور رهبر انقلاب در حال طراحی است و در برنامه‌ی هفتم پیشرفت نیز دولت (ذیل ماده 57) مکلف به اجرای آن شده است.
«شیفت»، مقابله با خام‌فروشی از طریق احیای حکیمانه زنجیره‌های ارزش و یکپارچه‌سازی منابع مختلف خلق ارزش را رسالت مهم و اولویت‌دار کشور می‌داند. سؤالی اساسی پیش روی این ابتکار است: بزرگترین مانع احیای زنجیره‌های ارزش در کشوری برخوردار از 8 درصد منابع عظیم انرژی و معادن جهان و موقعیت ژئوپلتیک عالی، که «از نظر ظرفیت‌های استفاده‌نشده طبیعی و انسانی در رتبه‌ی اول جهان است» چیست؟ چرا خام‌فروشی در ایران همچنان با قوت در جریان است و مردم و بخش خصوصی، در بسیاری موارد، پای کار توسعه و تکمیل زنجیره‌های ارزش پایین‌دستی نمی‌آیند؟ پاسخ، نه ارتباطی با فرهنگ سازی دارد، نه به توصیه مسئولان و خلوص نیت صاحبان سرمایه و نه به بود و نبود عِرق ملی و روحیه‌ی جهادی، پاسخ را باید در عدم صرفه‌مندی فعالیت‌های تولیدی و خدماتی، در مقایسه با فعالیت‌های غیرمولد، سوداگری و سفته‌بازی جستجو کرد. آیا عاقلانه است سرمایه‌ای را که می‌توان، در مدت زمانی اندک، از طریق کنز طلا، خرید و فروش زمین و املاک، مبادله‌ی دلار، بورس بازی در بازار سهام و غیره بدون محدودیت جدی، رشد تصاعدی داد، درگیر سودهای پایین‌تر و ریسک‌های بالاتر در زنجیره‌های ارزش تولید و خدمات کرد؟ آن‌چه دوام سوددهی و صرفه‌مندی اقتصادی فعالیت‌های غیرمولد و سوداگری را تضمین می‌کند عبارت است از خلق پول از هیچ، ریشه عمده معضلات اقتصادی کشور، به خلق پول بازمی‌گردد. بزرگترین دشمن نظام جمهوری اسلامی و بزرگترین دشمن اقتصاد و معیشت مردم، بلاشک، خلق پول است. با استمرار خلق پول، تأکید بر مهار تورم و رشد تولید و هدایت نقدینگی به تولید، بی‌فایده است؛ سخن از احیای زنجیره‌های ارزش و اصلاح روند خام‌فروشی، سخنی گزاف است؛ تلاش برای انعقاد پیمان‌های پولی دوجانبه، کم‌توفیق است؛ کاهش فاصله طبقاتی، دست‌نایافتنی است و تلاش برای بازگرداندن سرمایه اجتماعی و عبور از بحران‌های فرهنگی، آب در هاون کوبیدن است، این ادعا، قابل اثبات است: ریشه و علت‌العلل تورم، رکود، بی‌کاری، کسری بودجه، ناترازی انرژی، ناترازی بانک‌ها، افزایش نرخ ارز، خام‌فروشی، بحران‌های اقتصادی و زیست‌محیطی، آشوب‌های اجتماعی و بسیاری معضلات فرهنگی، در خلق پول بانک‌هاست و صد البته هستند افرادی که همچنان با ارسال آدرس‌های غلط، دانسته یا نادانسته بر خطای راهبردی در دفاع از خلق پول، اصرار دارند و حتی آن را ضروری و لازم می‌شمارند. خلق پول از هیچ، ریشه اصلی بی‌عدالتی در ایران نیز هست. خلق پول، موجب اکل مال مردم به باطل است، روزانه حدود 6000 میلیارد تومان نقدینگی در کشور خلق می‌شود و هفتاد درصد از نقدینگی خلق‌شده، در اختیار هشت دهم درصد از سپرده‌ها قرار می‌گیرد.
بانک‌ها، با هزاران میلیارد تومان خلق پول از هیچ، به صدها شرکت ذیل خود، که در ساختاری پیچیده و تو در تو ایجاد شده‌اند، وام‌های کلان می‌دهند. این وام‌ها مستقیماً سر از بازارهای غیرمولد درمی‌آورند؛ سفته‌بازی بر املاک و طلا و ارز و افزایش شدید قیمت‌ها. ثروت‌های بادآورده به کام چند هزار نفر، با اثرات تورمی خانمان‌سوز بر گُرده‌ی ده‌ها میلیون نفر؛ در جامعه‌ای که بانک خلق پول می‌کند و بهره (ربا) بر سپرده می‌پردازد، ارزش پول به محاق می‌رود.
با حذف خلق پول، تمایل به اخذ وام از بانک برای سوداگری و سفته‌بازی به شدت کاهش می‌یابد و ابزار فشار بر معیشت مردم از دست بانک گرفته خواهد شد. پیش‌نیاز جلوگیری از بنگاه‌داری بانک‌ها، حذف ابزار خلق پول آن‌هاست.
* بانک‌ها غلط می‌کنند بنگاه‌داری کنند از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون نقدینگی 25 هزار برابر شده است درحالی که تولید اندکی بیش از 2 برابر شده است. این یعنی ظرف آب اقتصاد کج است؛ افزودن آب بیشتر بی‌فایده است. حتی گرفتن آب از پایین و افزودن به بالای ظرف نیز بی فایده است. باید ظرف آب را صاف کرد و مهم‌ترین گام آن، مبارزه با خلق پول است.
فاز پیش‌نیاز ابتکار «شیفت»، احیای زنجیره‌های ارزش مولد و بهره‌مندی آحاد جامعه از منابع عظیم خدادادی و فرصت‌های بی‌نظیر ژئوپلتیک کشور، تشخیص و حذف فوری مانع اصلی یعنی خلق پول است، در سال رشد تولید و مهار تورم، تمرکز بر حذف خلق پول، که علت‌العلل تورم است، راهکاری دقیق و هوشمندانه است. راهکار مبارزه با بزرگترین دشمن اقتصاد کشور، یعنی خلق پول، شامل دو جزء است که باید به صورت هم‌زمان اجرا شود، اول محدودیت تدریجی بر فعالیت‌های غیرمولد و سوداگری و سفته‌بازی و دوم کاهش تدریجی بهره (ربا) ی بانکی به صفر.
بسترهای لازم برای اجرای بند اول تا حد زیادی در کشور مهیا شده و اجرای این دو جزء در یک بازه زمانی یک‌ساله، امکان‌پذیر است؛ اگر اراده‌ای بر آن باشد. البته نرخ بهره صفر با مقاومت شدید بانک‌ها روبرو خواهد شد زیرا سود هنگفت و بی‌زحمت بانک را با چالش جدی مواجه خواهد کرد.
بانک به کمک ابزار رسانه‌ای قوی خود، ادعا می‌کند کاهش بهره بانکی به صفر، نشدنی، به زیان مردم و همراه با تبعات منفی زیاد برای کشور است؛ در حالی‌که این ادعا کاملاً مردود است. آمادگی مناظره‌ی علمی آزاد در این زمینه وجود دارد؛ قضاوت با مردم شریف ایران. اِعمال جریمه و محدودیت‌های اساسی بر این فعالیت‌های غیرمولد (هم‌چون سوداگری و سفته‌بازی روی طلا، ارز، املاک، اتومبیل، انواع کالاهای منقول و غیرمنقول، نوسان‌گیری در بورس، رمزارزها و غیره) امری است که در ایران مورد غفلت قرار گرفته‌است و در بسیاری نقاط دنیا و حتی کشورهای سرمایه‌داری، در قالب اخذ مالیات‌های سنگین سوداگری، متداول است، از غربِ مدعیِ اقتصاد آزاد، هم‌چون آمریکا و انگلیس و فرانسه، تا شرقِ مدعی رقابت با آن، هم‌چون روسیه و چین، دولت‌ها با مداخله در بازار و وضع مالیات‌های سنگین، مانع سفته‌بازی و سوداگری در بازارهای غیرمولد می‌شوند. نابودی بزرگترین دشمن نظام و مردم، راهکار دارد؛ راهکار علمی، قطعی و قابل اجرا در کوتاه‌ترین زمان. مهم آن است که نسخه‌های موقتی و بعضاً تقلبی را رها کنیم و بر نسخه شفابخش متمرکز شویم. جمهوری اسلامی، پیروز تقابل نظامی و امنیتی با مستکبران عالم و دشمنان خارجی، بزرگترین دشمن اقتصادی خود، که به سادگی قابل حذف است، را به حال خود رها کرده است.
یادداشت از: رسول بخشی، دانشیار اقتصاد کلان دانشگاه اصفهان و مسئول کارگروه پیش‌نیازهای کلان اقتصادی «شیفت» محمد تمنایی، دانشیار مهندسی حمل‌ونقل دانشگاه صنعتی اصفهان و راهبر هسته‌ی نخبگانی «شیفت»
پایان پیام /