موشک‌های ایران که سامانه‌های دفاع موشکی آمریکا را بی‌اثر کردند / «قیام»، «فاتح» و «ذوالفقار» ایرانی؛ قاتل «پاتریوت» و «تاد» آمریکایی

به دنبال حمله تروریستی ارتش ایالات متحده به خودروی سردار شهید قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس و همراهانشان در فرودگاه بغداد که به شهادت همه آن‌ها انجامید، ایران در بامداد چهارشنبه 18 دی‌ماه با حمله موشکی به پایگاه عین‌الاسد و برخی منافع دیگر آمریکا در عراق انتقام سخت وعده داده شده را از آمریکایی‌ها آغاز کرد.

بر اساس اعلام رسانه های عراقی علاوه بر پایگاه عین الاسد پایگاه‌های اربیل و التاجی آمریکا در عراق را نیز با موشک‌های بالستیک مورد هدف قرار گرفته اند.

این پایگاه از نظر جغرافیایی در 160 کیلومتری غرب بغداد، در استان الانبار، در شهرستانی به نام هیت و در 8 کیلومتری روستایی به نام خان‌البغدادی است.

حمله به این پایگاه در حالی انجام می شود که آمریکایی ها پس از ترور سپهبد قاسم سلیمانی در آماده باش کامل بودند و با علم بر اینکه احتمال حمله موشکی ایران وجود دارد سامانه های پدافندهوایی خود را در حالت آماده باش قرار دادند.

نیروهای نظامی آمریکا همان طور که پیش تر اعلام کرده بودند سامانه پدافندهوایی پاتریوت را در پایگاه های نظامی خود در عراق از جمله عین الاسد مستقر کرده‌اند.

«صفاء الاعسم» کارشناس مسائل امنیتی بهار امسال در گفت وگو با ایگاه خبری «المعلومه» از تدارک آمریکا برای استقرار سامانه تاد در عراق خبر داده و گفته بود: آمریکا در مرحله آتی برای استقرار سامانه موشکی «تاد» در عین الاسد برنامه‌ریزی می‌کند.

موشک های ایرانی که از غرب ایران به سمت پایگاه عین الاسد شلیک شده اند برای رسیدن به این پایگاه در قلب عراق باید از میان 2 پایگاه آمریکایی دیگر به نام های تاجی در شمال بغداد و بسمایه در نزدیکی مرزهای ایران عبور کنند که هر کدام از این پایگاه ها نیز به سامانه های پدافندهوایی مجهز هستند.

از این رو برخورد موفق موشک های ایران به پایگاه آمریکا در عراق نشان می دهد که موشک های ایرانی توانایی رادار گریزی دارند و می توانند به راحتی موشک های ضد هوایی تاد و پاتریوت را پشت سر بگذارند.

پاتریوت چیست؟

پاتریوت یک سیستم دفاع هوایی موشکی است که توانایی مقابله با موشک‌های بالستیک تاکتیکی، موشک‌های کروز، و هواگردهای دشمن را در تمامی شرایط آب و هوایی و در هر ارتفاعی داراست. ویژگی‌های کلیدی سیستم پاتریوت رادار مرکب چندکاره، هدایت تعقیب از طریق موشک و نرم‌افزار مدرن و همچنین عملکرد خودکار گسترده‌است.

پاتریوت موشک ضد بالستیک نیروی زمینی ارتش آمریکاست و مأموریت اصلی آن دفاع در مقابل موشک‌های بالستیک است.

سامانه موشکی پاتریوت، برای نخستین‌بار در سال1991 برای دفاع از عربستان‌سعودی و اسرائیل در جنگ خلیج‌فارس به‌کار گرفته شد.

طراحی این سیستم از سال 1969 و تولید آن از سال 1976 شروع شده و در سال 1981 وارد خدمت رسمی در ارتش آمریکا شد و جایگزین سیستم موشکی هاوک به عنوان سامانه دفاع هوایی تاکتیکی اصلی نیروی زمینی ایالات متحده شد.

پاتریوت توسط شرکت ریتیون در ماساچوست و شعبه موشک‌ها و کنترل آتش کمپانی لاکهید مارتین در فلوریدا ساخته شده‌است. علاوه بر ایالات متحده، کشورهای آلمان، یونان، اسراییل، ژاپن، کویت، هلند، عربستان سعودی، مصر، اردن، اسپانیا و تایوان نیز مجهز به این موشک هستند و قطر هم قراردادی هفت میلیارد دلاری برای خرید این سیستم در سال 2014 امضا کرد.

سیستم دفاع موشکی پاتریوت به‌طور گسترده در جنگ عراق شرکت داشته و با استقرار در کویت، موفق به از بین بردن تعدادی از موشک‌های عراقی شلیک شده به کویت شد.

در عملیات مذکور از نسل جدید این سیستم یعنی PAC-3 و موشک‌های با هدایت پیشرفته‌تر استفاده شده بود. سکوی پرتاب سامانه پاتریوت به یک رادار وابسته است.

این سامانه از راداری زمینی برای جستجو، شناسایی و رهگیری هدف استفاده می‌کند. در زمانی که رادار پاتریوت روی هدف قفل می‌کند، موشک روی هدف در 50 مایلی قفل می‌شود.

در این فاصله، موشک حتی برای انسان قابل رویت نیست. سامانه پاتریوت حتی قادر است بدون مداخله انسان به‌طور کاملا اتوماتیک کار کند. موشک‌های پاتریوت از یک سکوی زمینی پرتاب می‌شوند.

سامانه تاد 

تاد یا پدافند هوایی مرحله پایانی ارتفاع بالا یک سامانه موشکی ضد بالیستیک است که توسط شرکت لاکهید مارتین ساخته شده‌است.

موشک این سامانه کلاهک حمل نمی‌کند بلکه با انرژی جنبشی خود، موشک دشمن را نابود می‌کند. برد رادار آن هزار کیلومتر، برد عملیاتی موشک 200 کیلومتر و سقف پرواز آن 150 کیلومتر است.

بر خلاف تصور عده ای این سامانه از لحاظ کاربری کاملا با سامانه های روسی اس چهارصد و اس پانصد متفاوت است و به هیچ عنوان باهم قابل مقایسه نیست این سامانه می‌تواند ماهواره‌ها و دیگر سنسورهای خارجی را مورد رهگیری قرار دهد.

بر این اساس سامانه موشکی تاد در صورت فعال بودن در پایگاه های آمریکا در عراق می توانست موشک های عادی را حتی در داخل خاک عراق ره گیری کند و پس از نزدیک شدن موشک ها به پایگاه عین الاسد آنها را منهدم کند.

موشک های ایرانی

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تاکنون نامی از جزیات حمله خود به پایگاه آمریکا را منتشر نکرده است اما به نظر می رسد که در این حمله انتقام جویانه از موشک های میان بردی همچون فاتح، زلزال، قیام و ذوالفقار استفاده کرده باشد.

زلزال نام مجموعه موشک‌های تولیدی صنایع دفاعی ایران هستند که دارای بردی کوتاه در حدود 150 کیلومتر و نمونه‌های پیشرفته شده آن دارای بردی میانی در حدود 350 کیلومتر هستند که کلاهک بارشی فوق پیشرفته حمل می‌کنند.

فاتح

بر اساس فیلم هایی که در فضای مجازی منتشر شده است یکی از محل های احتمالی پرتاب موشک به سمت پایگاه آمریکا در عراق استان کرمانشاه است از این رو با توجه به فاصله محل شلیک موشک‌های سپاه تا پایگاه عین الاسد که 322 کیلومتر احتمالا سپاه در این حمله موشکی از موشک‌های بالستیک فاتح استفاده کرده است.

در این حمله احتمالا از موشک‌های فاتح 313 یکی از اعضای خانواده موشک‌های فاتح است که برد آن 500 کیلومتر بوده و از سوخت جامد مرکب بهره می‌برد.

در طراحی موشک فاتح 313 علاوه بر سبک سازی بدنه آن، نسل پیشرفته ای از پیشرانه‌های "سوخت جامد مرکب" و سنسور که با دانش بومی طراحی شده، در آن به کار گرفته شده است.

قیام

موشک قیام همچنین از سرجنگی هدایت شونده با قابلیت هدایت پایانی تا لحظه اصابت به هدف استفاده می‌کند.

این موشک همزمان با راه اندازی نیروگاه بوشهر آزمایش شد"قیام -1" موشکی با سوخت مایع است که از قابلیت جابجایی و متحرک بودن بهره مند است.

موشک بالستیک قیام قابلیت پرتاب از انواع لانچرهای خاص را دارا بوده و سرعت آماده سازی آن به حداقل رسیده است.

علاوه بر ویژگی‌های متنوع رادارگریزی در "قیام"، ویژگی‌های دیگری مثل جنس و مواد این موشک را با سایرموشک ها متفاوت کرده است.

از ویژگی‌های بارز موشک"قیام" این است که احتمال ردیابی، شناسایی و مورد اصابت قرار گرفتن آن توسط سیستم های ضد موشک (مانند پاتریوت، ارو و...) به علت سرعت بالا هنگام پرتاب، چرخشی شدن، استفاده از آلیاژ خاص و جذاب امواج رادار و به احتمال زیاد استفاده از کلاهک 3 تکه MIRV به شدت کاهش یافته است.

یکی از مهمترین ویژگی‌های این موشک زمین به زمین، عدم وجود بالک است که از لحاظ فنی، نداشتن بالک برای یک موشک بلند برد بسیار قابل توجه و حائز اهمیت است به طوری که در دنیا کشوری که توانایی طراحی و ساخت موشکی بدون بالک با برد بالای هزار کیلومتر را دارا باشد، در زمره کشورهای دارای تکنولوژی بسیار بالا قرار می گیرد. این ویژگی همچنین علاوه بر افزایش سرعت، قابلیت پرتاب موشک از انواع لانچرهای خاص (پرتابگرها) را به آن می‌دهد.

در فناوری موشک، بالک به عنوان عامل اصلی تعادل در هدایت مسیر است و معمولا پرتاب موفقیت آمیز موشک بدون بالک به سختی صورت می گیرد بنابراین نداشتن بالک در موشک قیام پیشرفت شگرف جمهوری اسلامی ایران در زمینه سیستم های هدایتی موشک را نوید می دهد.

بارزترین ویژگی موشک قیام که بیشتر مورد توجه قرار گرفته است نداشتن بالک است که قابلیت پرتاب از سیلو های مخصوص، پرتاب از پرتابگر و پرتاب از زیر دریایی را به این موشک می بخشد.

برد قیام 800 کیلومتر بوده و کلاهکی به جرم 746 کیلوگرم را حمل می کند در حالیکه نکته قابل توجه در این موشک این است که با توجه به فناوری در موشک برای تامین 300 کیلومتر برد اضافه نسبت به شهاب2 لازم است که حدود یک هزار و 500 کیلوگرم از جرم ساختار موشک کاسته شده و همین میزان سوخت به آن تزریق شود.

ذوالفقار

موشک بالستیک ذوالفقار یک موشک میان برد بالستیک زمین به زمین با سوخت جامد، تاکتیکی و نقطه زن با برد متوسط و دارای قابلیت ضد جمینگ است، یعنی با استفاده از سیگنال‌های الکترونیکی از مسیر خود منحرف نمی‌شود.

از جمله ویژگی‌های برجسته این موشک می‌توان به سکوی پرتاب متحرک، رادار گریزی، قابلیت نقطه زنی و سبک بودن آن اشاره کرد که با حالت پرتاب مایل، اهداف خود را تا فاصله 700 کیلومتری منهدم می‌سازد. این موشک مجهز به کلاهک 450 کیلوگرمی معرفی شد.

بنظر موشک ذوالفقار، نسخه ارتقا یافته موشک فاتح که طول و قطر و برد و وزن سرجنگی آن افزایش یافته‌است.

از مقایسه طول موشک‌های فاتح با ذوالفقار بر روی سکوی آزمایش و دقت به محل قرارگیری بالک‌های هدایت موشک نسبت به سکوی پرتاب، می‌توان به افزایش طول موشک جدید در ناحیه پیشران و قبل از بلوک هدایت و کنترل نیز اطمینان حاصل کرد.

به علاوه تفاوتی نیز در چیدمان اجزای هدایتی در راستای طولی موشک دیده می‌شود. در واقع در موشک ذوالفقار، بالک‌های کنترلی به بخش عقب بلوک هدایت و کنترل و ناوبری منتقل شده‌اند. همچنین بالک‌های این موشک تفاوت جزئی نیز در طراحی خود با بالک‌های موشک‌های فاتح دارند به طوری که ناحیه نوک بالک بریده شده و طرح ذوزنقه ای را به جای طرح مثلثی ایجاد نموده‌است.

شکل دماغه موشک ذوالفقار نیز از حالت نوک تیز موشک‌های قبلی فاتح به حالت منحنی تغییر یافته‌است. همین رویه در ناحیه بالک کنترلی موشک ذوالفقار نیز دیده می‌شود که در مقایسه با فاتح -110، ناحیه لبه جلویی به صورت مدور در ذوالفقار نسبت به تیز و گوه ای در فاتح -110 درآمده است. نکته دیگر اینکه بالک‌های پایدارساز موشک ذوالفقار در عقب بدنه دارای لبه‌های تیز هستند که نشان می‌دهد این بخش از موشک قرار نیست تا انتها، بخش جلویی یا سرجنگی را همراهی کند.

قابلیت متفاوت موشک ذوالفقار نسبت به سایر سامانه‌های برد کوتاه تا متوسط، امکان جداشدن سرجنگی این موشک است. در واقع ذوالفقار از این نظر مشابه موشک‌های بالستیک برد متوسط و بلند عمل می‌کند.

این امر ضمن کاستن از اثرات منفی اتصال بدنه به سرجنگی در فاز نهایی حمله بر روی برد موشک، سبب کاهش امکان ردیابی و کاهش احتمال اصابت موشک‌های پدافندی دشمن به سرجنگی ذوالفقار می‌شود.

سرعت موشک ذوالفقار نیز از نسل‌های قبلی فاتح -110 که 1.5 کیلومتر بر ثانیه (نزدیک 5 برابر سرعت صوت) سرعت داشتند بیشتر شده‌است که البته برای گرفتن فرصت واکنش از دشمن و طی مسیر طولانی‌تر برد موشک ذوالفقار در زمان مناسب و نه خیلی بیشتر از فاتح -110 امری مهم است.

در کنار ویژگی نقطه زنی و سامانه هدایتی که در برابر هر گونه جنگ الکترونیک مقاوم است توانایی موشکی نیروهای مسلح را در برابر هرگونه تهدید منطقه‌ای بسیار افزایش می‌دهد. ذوالفقار به دلیل ابعاد کوچکش می‌تواند بروی پرتابگرهای 2 فروندی هم قرار گیرد و این یعنی یک سامانه موشکی چالاک که در زمان بسیار کمی آمده شلیک می‌شود.

25217217