مکرون واقعا برجام می‌خواهد؟
امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه در آخرین اظهارنظرش درخصوص برنامه جامع اقدام مشترک گفت که «ما نیاز به نظارت روشن و شفاف بر فعالیت های هسته ای در ایران داریم؛ تا زمانی که آژانس نظارت لازم را انجام دهد، این (برجام) امر بسیار خوبی است. ما واقعا نیاز به نظارت بر این فعالیت ها داریم که برای کل منطقه کاملا کلیدی است.» فرانس 24 سخنان مکرون در جمع سفرای فرانسه را منتشر کرد.
مکرون 23 آبان سال گذشته نیز گفته بود که «هیچ پیشنهاد جدیدی» نمی‌تواند به «احیای توافق هسته ای با ایران در آینده نزدیک کمک کند.» به گزارش خبرگزاری تسنیم رئیس جمهور فرانسه در مورد احیای این توافق ابراز تردید کرده بود. امانوئل مکرون در گفت وگو با رادیو فرانسه مدعی شد که به احتمال زیاد چارچوب جدیدی در مورد توافق هسته ای با ایران موردنیاز خواهد بود.
البته امروز نیز مکرون نسبت به احیای برجام خوش‌بین نیست بلکه از نظر وی برجام شاید بتواند الگویی برای توافق جامع تر یعنی بیشتر در برابر بیشتر یا یک برجام به‌روز شده باشد. این در حالی است که در اوایل مرداد سال گذشته و پیش از ارائه پیش نویس 35صفحه ای جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به ایران و اروپا، فرانسه نیز به احیای برجام هنوز امیدهایی داشت و مکرون رئیس‌جمهوری فرانسه گفته بود که «توافق هسته ای با ایران همچنان ممکن است، اما تهران باید به تعهداتش بازگردد.» همچنین بیانیه رهبران گروه هفت در هیروشیما که اواخراردیبهشت ماه منتشر شد نیز نشان دهنده چرخش دیدگاه این گروه درباره برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) است.
در این بیانیه تاکید شده است که راه حل دیپلماتیک بهترین راه برای رفع نگرانی های بین‌المللی درباره برنامه هسته ای ایران است؛ اما برنامه جامع اقدام مشترک صرفا یک مرجع یا منبع مفید برای این راه حل دیپلماتیک خواهد بود. در حالی که در بیانیه 2022 تاکید وزرای گروه 7 بر احیای کامل برجام به معنی این بود که این گروه در آن مقطع برجام را به عنوان یک گزینه یا یک هدف در نظر می گرفت، اما وقتی این گروه در بیانیه جدید تاکید می کند که برجام یک مرجع است، یعنی گزینه ای برای الگوهای دیگر است. به این معنی که برجام از حالت آپشن بودن خارج می‌شود و حالتی الهام‌بخش پیدا می کند.
با بررسی صحبت های اخیر مکرون و بیانیه اردیبهشت ماه گروه هفت، می‌توان دریافت که امروز برجام تقریبا برای غربی ها به‌ویژه فرانسه غیرقابل احیا به نظر می‌رسد و به آن تنها به عنوان مرجعی برای توافق های دیگر می نگرند. باید در نظر داشت که دو متغیر جنگ روسیه علیه اوکراین و ادعای غرب درباره کمک های پهپادی به روسیه و همچنین ناآرامی های سال گذشته در ایران باعث شد که رویکرد تروئیکای اروپا (فرانسه، انگلیس و آلمان) در قبال مذاکرات احیای برجام دچار تغییر و تحول شود. زیرا روابط آنها با ایران بعد از این رویدادها بسیار متشنج شد. پیش‌تر تروئیکای اروپا نقش موثری در حفظ برجام داشت و تمایل داشت که این توافق از بین نرود و آمریکا دوباره به برجام بازگردد. در این بین فرانسه هم نقش محوری داشت.
مکرون در صحبت های اخیرش خواستار نظارت های آژانس بر برنامه هسته ای ایران و بازگشت ایران به تعهدات برجامی شده است. در این شرایط آیا اگر نظارت های آژانس کاملا اجرا شود، امکان احیای برجام و پذیرش آن توسط اروپا به‌خصوص فرانسه وجود دارد؟ یا اینکه باید صحبت های مکرون را نشان‌دهنده آن دانست که فرانسه نیز به دنبال فرمت جدیدی از برجام است؛ یعنی برجام به‌روز شده یا توافق بیشتر در برابر بیشتر. در هر دو مدل نیز پاریس خواستار افزایش نظارت ها بر برنامه هسته ای ایران است. حال در شرایطی که کمتر از دو ماه تا 18 اکتبر (26 مهر) زمان انتقالی برجام باقی مانده است، آیا امکان دارد که اروپا نیز فرصت دوباره ای به برجام بدهد؟
فرانسه به دنبال برجام به‌روز شده
مرتضی مکی، کارشناس مسائل اروپا در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» در خصوص فعل و انفعالات و اظهارنظرهای اخیر پیرامون مساله هسته ای ایران گفت: «با نزدیک شدن به نشست فصلی شورای حکام و نزدیک شدن به موعد لغو تحریم های موشکی ایران در 26 مهر، گمانه زنی ها درباره ازسرگیری مذاکرات هسته ای ایران افزایش یافته است. اولین اظهارنظر در این زمینه سخنان محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی بود که نسبت به مذاکرات ایران و آژانس ابزار خوش‌بینی کرد.» وی افزود: «پس از آن اظهارنظر رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را داشتیم که خواستار نظارت و شفافیت بیشتری از سوی ایران در خصوص بازرسی های سایت های مشکوک شده بود. ضمن اینکه اعلام کرد که ایران توانایی ساخت سلاح هسته ای را دارد. البته باید توجه داشت که مقامات ایران بارها اعلام کرده اند که قصد ساخت سلاح هسته ای را ندارند.»
به گفته این کارشناس، پس از آن اظهارات ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه در خصوص مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل طی چند هفته آینده رسانه ای شد. مکی تاکید کرد: آخرین موضع در این زمینه، صحبت های امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه است که ضمن هشدار به ایران درباره همکاری های نظامی با روسیه از نظارت و همکاری های بیشتر در برنامه هسته ای ایران سخن گفته است. هرچند مکرون خیلی کوتاه از موضوع مذاکرات احیای برجام نیز صحبت کرده اما اشاره ای به اینکه چگونه می‌توان برجام را احیا کرد، نداشته است. این کارشناس مسائل اروپا با اشاره به اجلاس پیش روی فصلی شورای حکام توضیح داد: «این اجلاس از این جهت دارای اهمیت است که اگر گفت‌وگوهای ایران و آمریکا پیشرفتی داشته باشد، احتمال اینکه قطعنامه جدیدی علیه ایران در شورای حکام مطرح شود خیلی اندک است.
ولی دولت های اروپایی و آمریکا همچنان به یک محفل برای جلوگیری از اجرای لغو تحریم های موشکی ایران در چارچوب قطعنامه 2231 نیاز دارند و به احتمال زیاد تلاش خواهند کرد در قطعنامه یا بیانیه ای که در اجلاس فصلی شورای حکام آژانس صادر خواهد شد، به گونه ای همچنان توپ را در زمین ایران انداخته و ایران را متهم به عدم همکاری در جهت احیای برجام و روند بازرسی های هسته ای از ایران کنند.» مکی ادامه داد: «این مساله که واکنش ایران نسبت به این تحرکات و رایزنی های دولت‌های غربی چیست، بستگی به آن دارد که دولت های اروپایی چگونه می خواهند همچنان برجام به کما رفته را حفظ کنند تا زمینه را برای گفت‌وگو با ایران باز بگذارند.» وی در نهایت درباره نگاه فرانسه به برجام گفت: «از نگاه فرانسه نیز قطعا برجام به کما رفته قابل احیا نیست ولی آمریکا و دولت های اروپایی به دنبال به برجام به روز شده ای هستند که می‌تواند یکی از بندهای آن به تاخیر انداختن لغو تحریم های موشکی ایران باشد.»
--> اخبار مرتبط