نقشه شوم دولت برای درآمدهای معدن مس
خبری که هفته گذشته برای معدنی‌ها به شدت واکنش‌برانگیز شد، بحث استقلال مس سونگون آذربایجان از جانب رییس‌جمهور بود. در بیانیه دولت گفته شد که این اقدام در پاسخ به مطالبات مردم آذربایجان و کارگران این شرکت بوده است؛ موضوعی که به باور کارشناسان و فعالان این حوزه به شدت غیرکارشناسی و به ضرر کل کشور است.
خبری که هفته گذشته برای معدنی‌ها به شدت واکنش‌برانگیز شد، بحث استقلال مس سونگون آذربایجان از جانب رییس‌جمهور بود. در بیانیه دولت گفته شد که این اقدام در پاسخ به مطالبات مردم آذربایجان و کارگران این شرکت بوده است؛ موضوعی که به باور کارشناسان و فعالان این حوزه به شدت غیرکارشناسی و به ضرر کل کشور است.
هرچند با انتقاد گسترده جامعه معدنی این خبر اصلاح شد و در قالب شفاف‌سازی یک کژتابی در خبرگزاری ایسنا مطرح شد که برداشت‌ها اشتباه بوده و منظور رییس‌جمهور این نبوده، اما مساله این است که گفتن چنین سخنانی برای جامعه معدنی و در کل کشور هزینه‌بر است.
کارشناسان باور دارند که ورود دولت به پروژه‌هایی همچون استقلال معادن یک استان، بازی کردن در زمینی است که بازنده آن نه فقط دولت بلکه تمامیت ارضی کشور است. اگر نگاه دولت به معدن مس سونگون درست است، پس با مطالبه همیشگی مردم در مناطق نفتخیز و گازخیز چه باید کرد که سال‌هاست حتی سهم 5/14 درصدی خود از درآمدهای نفتی را هم نتوانسته‌اند تمام و کمال دریافت کنند، در حالی که بهره‌مندی از درآمدهای نفتی را حق خود می‌دانند؟ با مطالبات مردم خوزستان، کرمان، کردستان و هرمزگان برای جدایی منابع درآمد عمومی از درآمد ملی دولت چه باید کرد؟! ضمن اینکه اعلام استقلال معدن باعث می‌شود که شکل دولت هم به تدریج تغییر کند به این معنی که گویی تمایل دارد از متمرکز به سمت فدرالیسم حرکت کند.
کارشناسان همچنین نگران آن بودند که دستاوردسازی دولت به جاهای نگران‌کننده رسیده به این صورت که استقلال مس سونگون بدعت ابراهیم رییسی علیه قانون اساسی است. در واقع کلیه دریافت‌های دولت در حساب خزانه‌داری کل متمرکز می‌شود و همه پرداخت‌ها در حدود اعتبارات مصوب به موجب قانون انجام می‌شود. اما این سخن رییس‌جمهور در تقابل با اصل 53 قانون اساسی بوده است. در ادامه تبعات نقض قانون اساسی توسط دولت می‌تواند برای مناطق مختلف خطرآفرین باشد، چراکه اجازه نقض قانون به استانداران و مردم را هم می‌دهد.
مساله مهم این است که اگر استقلال را این‌گونه معنا کنیم که از درآمد آذربایجان‌شرقی برای توسعه بخش معدن و زنجیره معدنی مس در این استان خرج شود، اتفاقی مثبت است، اما اینکه مجموعه مس سونگون را یک شرکت حقوقی مستقل اعلام کنیم به طور حتم تبعات زیادی ایجاد خواهد کرد. به این ترتیب بهتر است دولت در اعلام تصمیمات خود شفاف‌تر و بهتر سخن بگوید تا در شرایط فعلی، بحرانی ایجاد نکند.
مگر معدن مستعمره بوده!
در این خصوص رییس انجمن مس ایران با انتقاد از بحث استقلال به «جهان‌صنعت» گفت: مگر این معدن مستعمره بوده که می‌گویند استقلال پیدا کرده است! همیشه دوستان در استان‌های مختلف از جمله آذربایجان‌شرقی گله‌مند بوده‌اند که چرا بخش عمده‌ای از سرمایه‌گذاری‌های کشور به سمت کرمان می‌رود، اما مساله این است که ضعف را می‌توان طور دیگری جبران کرد؛ به این صورت که در ترکیب هیات‌مدیره مس ایران استان آذربایجان هم سهم داشته باشد و در تصمیم‌گیری‌های آن تاثیرگذار باشد.
بهرام شکوری با اشاره به اهمیت سرمایه‌گذاری به دور از تعصبات قومی و استانی گفت: باید سرمایه‌گذاری‌ها در یک مجموعه بر مبنای آمایش سرزمینی و پتانسیل‌هایی که معادن مناطق مختلف دارند و بر مبنای کار کارشناسی انجام شود. حال اگر سرمایه‌گذاری بیشتر در کرمان یا آذربایجان اتفاق می‌افتد باید عاری از تعصبات قومی و استانی باشد. ما باید بتوانیم بر مبنای استعدادی که معادن مختلف کشور دارند سرمایه‌گذاری اساسی و متوازن انجام دهیم. در نتیجه در آذربایجان هم ممکن است تصمیم بگیرند کارخانه‌های کنسانتره بیشتری ایجاد کنند. اگر اقتصادی باشد که چه بهتر، اما اگر هم اقتصادی نیست باید کنسانتره را جای دیگر ببرند تا تبدیل به ذوب کنند.
او با بیان اینکه مهم این است که عقلانیت در تصمیم‌گیری‌های مس ایران وجود داشته باشد، ادامه داد: اینکه درآمدهای این مجموعه معادن در آذربایجان سرمایه‌گذاری شود، اگر استعداد داشته باشد حتما باید این اتفاق بیفتد. کمااینکه کارخانه ذوب در آنجا طراحی شده و لیچینگ در حال راه افتادن است. اگر قرار است مالیاتی از آن پروژه پرداخت شود بهتر است به اداره مالیات داده شود تا در آبادانی آنجا نقش داشته باشد. اگر استقلال را این‌گونه معنا کنیم که از درآمد آذربایجان‌شرقی خرج توسعه بخش معدن و زنجیره معدنی مس در استان شود، خوب است، اما اینکه مجموعه مس سونگون را یک شرکت حقوقی مستقل اعلام کنیم به طور حتم مشکلات زیادی ایجاد خواهد کرد.
تکلیف سهامداران چه می‌شود!
رییس انجمن مس با بیان اینکه برای بیان اعلام استقلال خیلی مسائل را باید در نظر گرفت، اظهار کرد: به دلیل اینکه ملی مس شرکتی با پروژه‌ها و مجتمع‌های مختلف است که درآمد و ارزش ملی مس را ایجاد می‌کند و در نتیجه مردمی که سهام فملی را در بورس خریداری کرده‌اند در واقع سهام مجموعه معادن و کارخانه‌های فرآوری مس را خریداری کرده‌اند، حال سوال این است که چطور می‌شود سونگون را از سهم ملی مس جدا کرد! تکلیف سهم افراد چه می‌شود! چگونه می‌خواهند جوابگوی سهامدار‌ها باشند؟!
او با بیان اینکه وجود ذخایر و منابع در قالب ملی مس بیشتر معنا پیدا می‌کند، خاطرنشان کرد: حال اگر تصور می‌کنند در اداره ملی مس سرمایه‌گذاری عادلانه و کارشناسی‌شده در پروژه‌های مختلف انجام نشده و نقیصه‌ای وجود دارد باید آن مشکل را جبران کنند. به طور مثال بهتر است همه مجتمع‌ها بتوانند یکی از اعضای هیات‌مدیره را تشکیل دهند یا به هر ترکیبی در تصمیم‌گیری‌های ملی مس در قالب پروژه‌های مختلف تاثیرگذار باشند. این‌گونه است که می‌توان هم آذربایجان را بخشی از صنایع مس ملی ایران دانست و هم این منطقه برای کشور درآمد ارزی ایجاد کرده و باعث اشتغال، تولید، آبادانی و توسعه استان شود.
شکوری با بیان اینکه باید ملی فکر کرد، تصریح کرد: مستقل کردن به معنای از زیر بار ملی مس خارج شدن زیبنده کشور نیست. اگر این‌گونه باشد ممکن است در جنوب کشور هم بگویند درآمد نفت را می‌خواهیم مستقل کنیم و خودمان برداریم. یا اصفهانی‌ها هم بگویند فولادی که در اصفهان تولید می‌شود نباید در آذربایجان مورد استفاده قرار بگیرد. او با اشاره به اینکه چنین نگاهی خاص دولت سیزدهم نیست، گفت: متاسفانه در دوره‌های مختلف شاهد بوده‌ایم که روسا، وزرا و استاندارها تاکید داشته‌اند که امکانات استان خاص متعلق به همانجاست و در نتیجه اجازه رفتن به استان دیگر را نمی‌دهند، اما این‌گونه نمی‌توان کاری را پیش برد.
ورود دولت به یک پروژه خطرناک
به باور کارشناسان سخنان ابراهیم رییسی در تبریز مبنی بر اعلام استقلال معدن مس سونگون، همان‌قدر که شگفت انگیز بود، خطرناک هم هست. در واقع دولت با اعلام استقلال مس سونگون و تخصیص درآمدهای آن به توسعه استان آذربایجان‌شرقی، گام در مسیر گذاشته که نهایتی برای آن نمی‌توان متصور بود. ابراهیم رییسی گفته که استقلال مس سونگون پاسخی به مطالبه اصلی مردم دیار آذربایجان بوده، اما اینکه درآمدهای یک معدن در کشور که اتفاقا یک درصد ذخایر مس جهان و 52 درصد ذخایر مس ایران را در خود جای داده، تنها صرف توسعه یک استان شود، می‌تواند به معنای تشویق سایر استان‌ها به مطالبات مشابه باشد.
اگر قرار باشد درآمد مس سونگون صرف توسعه استان آذربایجان‌شرقی شود، پس چرا نباید درآمد نفت صرف توسعه استان خوزستان و درآمد گاز صرف توسعه استان بوشهر و درآمد ذوب‌آهن صرف توسعه اصفهان و درآمد معادن سنگ‌آهن صرف توسعه استان یزد و... شود؟! آیا تضمینی وجود دارد که پس از این اعلام توسط رییس‌جمهور، چنین مطالبه‌ای در سایر استان‌ها هم توسط مردم تکرار نشود؟ آیا از نظر دولتمردانی که این موضوع را بررسی و تصویب کرده‌اند، امکان‌پذیر است که از هر استان، یک معدن را مستقل اعلام کرده و بگویند که درآمد آن صرفا به همان استان اختصاص یابد؟! در این صورت، برای پایتختی که دولت و مجلس و سایر ارگان‌های حاکمیتی در آن مستقر هستند چه چیزی باقی خواهد ماند؟
ماجرا چه بود؟
هفته گذشته بود که رییس‌جمهور در سفر به استان آذربایجان‌شرقی در جمع تعدادی از مردم این استان، استقلال مس سونگون و ورزقان و تخصیص درآمد آن برای توسعه آذربایجان را به طور رسمی اعلام کرد و در خبرها آمد که شرکت مس سونگون آذربایجان رسما تشکیل شد.
محسن منصوری معاون اجرایی رییس‌جمهور در صفحه مجازی خود از تشکیل رسمی شرکت مستقل مس سونگون آذربایجان خبر داد. منصوری در صفحه مجازی خود اعلام کرد: با دستور رییس‌جمهور، در پاسخ به مطالبات مردم عزیز آذربایجان‌شرقی و در راستای اجرای مصوبات دور اول سفر هیات دولت به استان، شرکت مس سونگون آذربایجان به صورت مستقل تشکیل شد و فعالیت خود را آغاز کرد. مبارک مردم عزیز آذربایجان قهرمان باشد.
گفته شد که استقلال شرکت مس سونگون ورزقان یکی از خواسته‌های بحق مردم خطه آذربایجان و به خصوص ورزقان طی سال‌های گذشته بوده است. در واقع دستور استقلال شرکت مس سونگون در سفر سال گذشته رییس‌جمهور به آذربایجان‌شرقی و حضور در جمع کارگران این شرکت در ورزقان رسما صادر شد و حالا بعد از گذشت یک سال از صدور آن و در سفر دوم رییسی به استان، رسما استقلال این شرکت اعلام شد. با استقلال شرکت مس سونگون آذربایجان، عواید فروش محصولات مس در استان مانده و به مردم این خطه تخصیص داده می‌شود.
سیدمهدی نیازی سرپرست وزارت صنعت، معدن و تجارت در مراسم افتتاح و بهره‌برداری پروژه هیپ لیچینگ و تولید اولین کاتد مس آذربایجان، ضمن تاکید بر اینکه در این مجتمع تلاش شده موضوعات زیست‌محیطی با حساسیت‌های لازم انجام و برنامه توسعه با شتاب بیشتری پیگیری شود، اظهار کرد: با اجرای این طرح با هزینه 1300 میلیارد تومان، در مرحله نخست سالانه 4000 تن مس کاتد در مجتمع مس سونگون تولید می‌شود. هدف این طرح تبدیل سنگ‌های کم‌عیار معدن با استفاده از روش‌های اقتصادی به مس کاتد 99/99 درصد است و تکنولوژی مورد نظر در این طرح استفاده از روش اسیدشویی و ظرفیت خوراک طرح، سالانه دو میلیون تن سنگ معدنی با عیار31/0 درصد است.
معبود عباس‌زاده مدیر مجتمع مس سونگون نیز اعلام کرده است: هیپ لیچینگ پروژه‌ای است که در شش بخش اجرا شده و از بخش‌هایی همچون هیپ (آب)، 6 استخر، محلول و... تشکیل شده است. اکنون یک میلیون تن ماده معدنی بارگذاری شده و زیرپوشش رفته که برای تولید 150 هزار تن کاتد آماده است. 9500 مترمکعب محلول حاوی مس به آن ریخته شده و برای 20 تن خوراک مس آماده شده است. برای نخستین بار پس از 41 سال در تاریخ سونگون و بعد از 17 سال از استخراج کنسانتره از طریق این پروژه، کاتد مس در مجتمع مس سونگون تولید می‌شود که موجب انقلاب در صنعت آذربایجان و درآمدزایی و اشتغالزایی بزرگی در آذربایجان‌شرقی خواهد شد.
تمام درآمد مس سونگون صرف یک استان نمی‌شود
چند روز بعد در خبرگزاری ایسنا آمد که برخی از این اقدام مهم دولت سیزدهم برداشت اشتباه کرده و استقلال مس سونگون را بدعت دولت از قانون اساس عنوان کرده‌اند و تصور کردند که این اقدام با هدف جدا کردن منابع درآمد عمومی معدن از درآمدهای ملی دولت صورت گرفته است، اما حقیقت این است که طبق بیانات رییس‌جمهور که استقلال مس سونگون ورزقان و تخصیص درآمد آن برای توسعه آذربایجان را به طور رسمی اعلام کرد، در حقیقت اصل موضوع این است که قرار نیست تمام درآمد مجتمع مس سونگون صرف امور استان آذربایجان شود.
شفاف‌سازی شد که پیش از این، عایدات مجتمع مس سونگون همچون مالیات و... به حساب استان کرمان واریز می‌شد و صرفه‌ای برای استان آذربایجان نداشت. اکنون قرار است عایدات این مجتمع صرف استان شود و قرار نیست تمام درآمد مجتمع مس سونگون به استان برسد و صرفه ملی نداشته باشد.