نقض برجام به شیوه انگلیسی
لندن - ایرنا - هشدار مسافرتی دولت انگلیس درباره سفر اتباع این کشور به ایران، خلاف تعهدات لندن ذیل برجام است که در آن طرف‌های اروپایی توافق کردند تا از هرگونه اقدامی که بر عادی‌سازی روابط اقتصادی با ایران و اجرای موفقیت آمیز این توافق تاثیر منفی بگذارد اجتناب کنند.
به گزارش خبرنگار ایرنا در لندن، وزارت امور خارجه انگلیس هفته پیش با صدور بیانیه‌ای به اتباع انگلیسی و کسانی دارای تابعیت مضاعف هستند هشدار داد: این خطر بسیار زیاد است که خودسرانه در ایران دستگیر، بازجویی یا بازداشت شوید.
در این بیانیه که به فاصله کوتاهی پس از دیدار نازنین زاغری با بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس در لندن منتشر شد ادعا شده است؛ تعدادی از ایرانیان - بریتانیایی دوتابعیتی در ایران بازداشت شده‌اند که در حال گذراندن دوره‌های حبس طولانی هستند.
این درحالیست که بر اساس ادعای وزارت امور خارجه انگلیس، روند کیفری که در چنین مواردی دنبال می شود کمتر از استانداردهای بین المللی و توانایی وزارت خارجه انگلیس برای ارائه پشتیبانی کنسولی بسیار محدود است. همچنین ادعا شده است که داشتن ارتباطات با انگلیس می تواند دلیل کافی برای مشکوک شدن مقامات ایران به فعالیت های شما باشد.
این بیانیه مغرضانه همچنین طرح ایران برای میزبانی از هواداران جام جهانی فوتبال در جزیره کیش را نیز هدف قرار داده و توصیه کرده است: کیش یک جزیره ایرانی نزدیک به قطر است اما توسط مقامات ایرانی کنترل می شود و خطرات مشابهی برای اتباع بریتانیایی وجود دارد.
این درحالیست که روزنامه تایمز چاپ لندن که از نشریات تحت سلطه امپراتوری رسانه ای روپرت مرداک بشمار می رود نیز، ماه پیش در گزارشی ادعا کرد؛ بریتانیایی‌ها با خطرات امنیتی قابل توجهی از سوی ایران مواجه هستند. گزارش یاد شده با بیان اینکه ایران «بریتانیا را شیطان کوچک و طرفدار شیطان بزرگ (آمریکا) می‌نامد» مدعی شد: ایران به خاطر ربودن غربی‌ها به‌عنوان اهرمی در بازی‌های سیاسی خود شهرت پیدا کرده است.
همان موقع سفارت جمهوری اسلامی ایران در انگلیس با انتشار پیامی در توئیتر گزارش موهن تایمز را ایران هراسانه خواند و تصریح کرد: ایران و جزایر آن در خلیج فارس برای همه از جمله بریتانیایی ها و طرفداران جام جهانی از سراسر جهان امن است تا از زیبایی های این سرزمین لذت ببرند.
اما وزارت امور خارجه انگلیس در اقدامی به نظر هماهنگ با گزارش تایمز، در توصیه مسافرتی اخیر ادعا کرد که اتباع این کشور با خطر «دستگیری و بازداشت خودسرانه» در کیش مواجه هستند و «وزارت امور خارجه توصیه می کند از سفر به جزیره کیش خودداری کنید.»
تاکتیک انگلیس در سیاسی کردن سفر به ایران
وزارت خارجه انگلیس پس از امضاء برجام، هشدار مسافرتی به ایران را به‌طور کامل لغو کرد. این مساله با استقبال زیادی از سوی فعالان عرصه گردشگری مواجه شد تا حدی که ایران در نمایشگاه بازار سفرهای جهانی در سال 2015 میلادی جزو یکی از مهم‌ترین مقاصد جدید توریستی معرفی شد.
اما 4 ماه بعد از خروج آمریکا از برجام، وزارت امور خارجه انگلیس با صدور بیانیه‌ای شهروندان این کشور را به دو دسته انگلیسی اصیل و کسانی تقسیم کرد که دارای تابعیت مضاعف هستند. در بیانیه مهر ماه 1397 وزارت امور خارجه انگلیس به شهروندان دو تابعیتی هشدار داد که در سفر به ایران با خطر بازداشت مواجه هستند. این بیانیه ادعا کرد که اگر یک شهروند دارای تابعیت دوگانه دستگیر شود توان دولت انگلیس برای حمایت بسیار محدود است. وزارت امور خارجه انگلیس بر همین اساس به اتباع دو تابعیتی توصیه کرد که از سفر به ایران اجتناب کنند.
همان زمان سفیر وقت جمهوری اسلامی ایران از سیاسی کردن سفر به ایران توسط دولت انگلیس ابراز تاسف و تصریح کرد: مقامات ایران مکرر اطمینان داده‌اند که تابعیت مضاعف به‌خودی‌خود جرم یا نقض قانون محسوب نمی‌شود و کسی به این دلیل مورد پیگرد قرار نمی‌گیرد.
اما وزارت امور خارجه انگلیس در گامی دیگر، پس از شهادت سردار حاج قاسم سلیمانی فرمانده فقید نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توسط رژیم جنایتکار آمریکا، بخش‌هایی از شرق و غرب ایران را در فهرست مناطق ممنوعه مسافرتی قرار داد و پارسال هم به اتباع انگلیسی توصیه کرد که تنها در شرایط اضطراری به ایران سفر کنند. اما 23 اردیبهشت امسال، وزارت امور خارجه انگلیس در اقدامی مغرضانه و با جو سازی رسانه‌های این کشور پرونده ارفاق سفر به ایران را بست و با انتشار یک نقشه قرمز رنگ از ایران، تمام کشور را در فهرست مناطق ممنوعه مسافرتی قرار داد.
در همان روز نازنین زاغری که به جرائم امنیتی در ایران محکوم و اسفند گذشته بنا به دلایل بشردوستانه و انسانی آزاد شد به همراه تولیپ صدیق نمانده مجلس عوام به دیدار نخست وزیری رفته بود. خانم صدیق پس از جلسه با نخست وزیر انگلیس به رسانه‌ها گفت: دیگر هرگز دولت نباید اجازه دهد که شهروندان بریتانیایی با این همه کم کاری برای آزادی آنها گروگان گرفته شوند.
گفتنی است که واژه تحریک آمیز و موهن «گروگان» اولین بار توسط جرمی هانت وزیر امور خارجه اسبق انگلیس در ادبیات سیاسی روابط دوکشور استفاده شد. هرچند مقام‌های انگلیس بعدا به ظاهر از این ادبیات فاصله گرفتند اما شواهد حاکیست که شیطنت آقای هانت برای ثبت این واژه در روابط با ایران، در فضای رسانه‌ای انگلیس بی تاثیر نبود.
تاثیر منفی هشدار مسافرتی انگلیس
واقعیت این است که توصیه مسافرتی انگلیس، سرمایه‌گذاران این کشور را از سفر به ایران منصرف می‌کند و این امر برخلاف تعهدات انگلیس در برجام است که به عنوان یکی از اعضای اروپایی این توافق، متعهد است که از سیاست‌گذاری‌هایی که بر عادی سازی روابط اقتصادی با ایران تاثیر منفی می‌گذارد اجتناب کند.
طبق بند 29 برجام طرف‌های اروپایی باید «منطبق با قوانین خود، از هرگونه سیاست با هدف خاص تاثیرگذاری خصمانه و مستقیم بر عادی سازی تجارت و روابط اقتصادی با ایران، در تعارض با تعهدات شان مبنی بر عدم اخلال در اجرای موفقیت آمیز این برجام خودداری کنند.»
از این منظر، نخستین تاثیر منفی تصمیم وزارت امور خارجه انگلیس این است که شرکت‌های بیمه به تدریج از ارائه خدمات به مسافران ایران، انصراف داده و بدیهی است که سرمایه‌گذار بالقوه انگلیسی چندان تمایلی برای انجام سفر به ایران نشان ندهد.
البته بسیاری از شرکت‌های انگلیسی پس از ماجرای خروج آمریکا از برجام و با وجود سازوکار نمایشی مالی اروپا و ایران (اینستکس) از ترس تحریم‌ها و فشار حداکثری ایالات متحده، چندان رغبتی به تجارت با ایران نداشتند. دولت انگلیس شرکت‌ها در این کشور را به تجارت با ایران تشویق می‌کند با این شرط اساسی و مهم که منافع خود در آمریکا را مد نظر قرار دهند.
سفارت انگلیس در ایران هفته پیش در توئیتر نوشت: ما این هفته از نمایشگاه نفت ایران در تهران بازدید کردیم و تحت تاثیر نبوغ مهندسی ایران در این بخش قرار گرفتیم. در ادامه این پیام توئیتری آمده است: پتانسیل بسیار خوبی برای پروژه های ایران و بریتانیا برای بهبود کارایی انتشار گازهای گلخانه ای، محیط زیست و بهداشت و ایمنی در این بخش وجود دارد.
از این منظر بیانیه‌ای وزارت امور خارجه انگلیس حتی با این پیش‌فرض که روابط تجاری دو کشور چندان تعریفی ندارد، خلاف نص صریح برجام بشمار می‌رود.
یک سخنگوی نخست وزیر انگلیس در این باره ادعا کرد که توصیه‌های مسافرتی بر اساس حراست و دفاع از امنیت شهروندان انگلیس صادر می‌شود. وی بر همین اساس مدعی شد که توصیه اخیر وزارت امور خارجه انگلیس در مورد ایران بر همین اساس به روز رسانی شده است.
این سخنگو که بر اساس رویه دفتر نخست وزیر انگلیس خواست نامش فاش نشود اضافه کرد که توصیه‌های مسافرتی انگلیس به طور مدام مورد بازبینی قرار می‌گیرد و اگر اوضاع تغییر کند به روز رسانی خواهد شد.
هرچند منافع ملی ادعایی دولت انگلیس در توصیه مسافرتی مستتر شده اما «واضح است که پیامد چنین تصمیمی بر اجرای موفقیت آمیز برجام تأثیر منفی داشته و نقض توافق تلقی می شود.
دفتر ایرنا در لندن برای پیگیری این موضوع، با ارسال سوال مکتوب خود به وزارت امور خارجه انگلیس درمورخ 28 اردیبهشت 1401، از وزارت امور خارجه انگلیس خواسته تا توضیحات خود را در این خصوص ارائه کند؛ اما به رغم پیگیری‌های به عمل آمده، تاکنون پاسخی دریافت نشده است.