نمی‌خواهیم به برنامه‌ای روتین و محافظه‌کار تبدیل شویم
تهران - ایرنا - سید مرتضی عمادی، مدیرگروه تهران و شهروندی شبکه پنج سیما از چالش‌های تولید برنامه‌های انتقادی در صداوسیما می‌گوید و تصریح می‌کند که برای صدای مردم ماندن و کمک به حل مشکلات شهروندان باید از بازی‌های سیاسی دور ماند. او با انتقاد از برخی مسئولان شهری و استانی می‌گوید «کاش اثرگذاری ما خیلی بیشتر از این‌ها می‌بود».
شبکه پنج سیما در کنار چهار شبکه سراسری دیگر به عنوان قرارگاه اقتصادی و کارآفرینی فعالیت می‌کند. از زمانی که شبکه استانی تهران جای خود را به شبکه تماشا داد و برنامه‌های این شبکه به شبکه پنج سیما بازگشت، برنامه‌های شبکه پنج، هم مربوط به تهران شد و هم مربوط به اقتصاد.
گروه تهران و شهروندی این شبکه نیز وارد چهارمین سال فعالیت خود می‌شود. گروهی که برنامه‌هایی پرمخاطب و نام‌آشنای «تهران20»، «در شهر»، «در استان»، «تهرانگرد» و «برخط شو» برنامه‌های شاخص آن هستند و سیدمرتضی عمادی که خود از چهره‌های رسانه‌ای خوش‌سابقه است، مدیریت آن را برعهده دارد.
مدیری که سال گذشته توانست با نوآوری‌هایی که در تولید برنامه‌های مختلف داشت، جایزه رسانه برتر شهری موسوم به «جایزه تهران» را کسب کند، در گفت‌وگویی تفصیلی با خبرنگار ایرنا از رویکرد تیم خود در آستانه فصل جدید برنامه «تهران 20» می‌گوید؛ برنامه‌ای که از شنبه، 10 خردادماه با اجرای محمد دلاوری و علی مروی، هر شب مهمان خانه‌های پایتخت‌نشینان است.
آقای عمادی! شبکه «تهران اچ‌دی» اواخر سال 1394 به شبکه‌های سیما اضافه شد. اما پس از مدتی این شبکه تعطیل و برخی برنامه‌های آن در قالب گروه تهران و شهروندی به شبکه پنج سیما منتقل شد. سرانجام این تغییرات به کجا رسید و بالاخره شبکه پنج شبکه سراسری است یا شبکه استانی؟
گروه تهران و شهروندی جزو جوان‌ترین گروه‌های به وجود آمده در شبکه های نسل اول است. شبکه پنج نیز در آغاز شکل‌گیری وظیفه پرداختن به مسائل شهر تهران را به عهده داشت اما پس از اینکه این شبکه وسعت پخش ملی و فراملی گرفت شباهت بیشتری به شبکه‌های سراسری پیدا کرد و همچنان که هر یک از شبکه‌های سراسری شعار مختص خود را داشتند شبکه پنج نیز با رویکرد اقتصادی، قرارگاه شعار کارآفرینی شد.
طی این فرایند که رنگ و بوی استانی این شبکه کمرنگ‌تر شد، تصمیم بر آن شد که رسالت استانی شبکه با تشکیل گروه تهران و شهروندی دوباره احیا شود که به شکل انحصاری به رویدادها و مسائل شهری و استانی پایتخت بپردازد.
رویکرد و محوریت گروه تهران و شهروندی با تمرکز بر کدام نوع چالش‌ها تعریف شده است؟
محتوای برنامه‌های شبکه پنج معمولا با رویکرد حمایت از تولیدات ملی، فرایند کارآفرینی، مسائل اقتصادی و پرداخت به حقوق شهروندی به خصوص در جغرافیای استان تهران است. برنامه‌های گروه تهران و شهروندی هم متناسب با چالش‌های روز شهری و استانی تهیه می‌شوند. در این راستا، برخی از چالش‌ها متوجه شهروندان و برخی دیگر متوجه مسئولان است. یعنی نگاه برنامه‌سازی ما ناشی از دغدغه‌های مردم و عملکردهای مسئولان است.
به عنوان مثال، برنامه «در شهر» برنامه مردم‌محوری است که سراغ دغدغه‌های شهروندان در پهنه زیستی آنها می‌رود و مشکلات آنها را پیگیری می‌کند و برنامه «تهران 20» برنامه مسئول‌محوری است که با دعوت از مسئولان و تمرکز بر تصمیمات و برنامه‌ریزی‌هایی که در حیطه فعالیتشان گرفته‌اند، مطالبه‌گری کرده و آنها را به پاسخ وامی‌دارد.
به این ترتیب از منظر شما مهم‌ترین مسائل شهری پایتخت حول چه موضوعاتی است؟
مسائل شهری پایتخت، بیشتر حول حقوق و وظایف شهروندی قرار دارد؛ شهروندانی که شاید برخی حقوق و وظایف خود را ندانند. اولین رسالت گروه تهران و شهروندی نیز آگاهی‌بخشی و آموزش حقوق و تکالیف شهروندی در مسیر مطالبه‌گری است. غالب تنش‌ها و مشکلات شهری هم ناشی از عدم خدمات صحیح ارگان‌ها و سازمان‌های شهری است که اگر به مسائل و دغدغه‌های شهروندان توجه نکنند چه بسا چالش‌های جدید هم خلق می‌کنند، لذا رسالت برنامه‌های ما پیگیری و مطالبه‌گری از مسئولان دستگاه‌های ریز و درشت محلی تا ملی است تا با دقت در تصمیمات به کاهش آسیب‌های مدیریت شهری کمک کنیم.
این اواخر برنامه «تهران 20» با چالش‌هایی همراه بود که در فضای مجازی نیز بازخوردهای متفاوتی داشت. برای چنین واکنش‌هایی آیا مسئولیت حقوقی متوجه برنامه است. با تذکراتی که ممکن است دریافت کنید چه می‌کنید؟
تولید برنامه‌هایی مثل «در شهر»، «در استان» و «تهران 20» یک فرایند استانداردی دارد. به این شکل که برنامه یک مدیریت محتوایی زیر نظر سردبیر دارد و یک بخش مدیریت شکلی که به عهده تهیه‌کننده است.
این دو مدیریت در تولید چنین برنامه‌هایی باید منطبق با قواعد و اخلاق رسانه‌ای باشند. در این فرایند اگر رسانه به درستی عکس‌العمل نشان داد و این عکس‌العمل تبدیل به چالش، و چالش تبدیل به پیگیری و پیگیری منجر به حل موضوع شد یعنی رسانه کار خود را درست انجام داده است. اگر فکر کنیم که یک چالشی از سوی رسانه، نقد غیرمنصفانه برای تخریب و مچ‌گیری است راه را اشتباه رفته‌ایم چرا که نباید در این موضوع سلیقه‌ای برخورد کرد.
از این رو، خط مشی برنامه هم‌افزایی عوامل تولید برای ارائه محصولی جذاب و موثر است و قطعا در این راه چالش‌هایی متوجه محتوای برنامه می‌شود که همه تلاش ما پیش‌بینی چنین چالش‌هایی و مدیریت آنها است اما گاهی هم چالش از سوی مهمان برنامه است که ممکن است در پاسخ به یک پرسش عکس‌العملی نشان دهد، نقدی غیرمنصفانه یا حرفی بزند که نمی‌توان برای آن به دنبال مقصر در عوامل برنامه یا رویکرد شبکه و سازمان گشت.
اگر مهمانی حرفی غیرکارشناسانه یا دور از اخلاق رسانه‌ای بزند مسئولیت آن با شما نیست؟
عکس‌العمل مهمانان «تهران 20» در پاسخ به سوالاتی است که آن سوالات از سوی تیمی حرفهای پژوهش شده، استاندارد، مطالبه‌گرانه و منطبق با تحلیل رسانه‌ای و اخلاق حرفهای است. لذا اشتباهات غیرحرفه‌ای یا اظهارنظرهای نادرست مهمانان را نباید به پای عوامل تولید نوشت. بنابراین، اگر در شبکه‌ای ببینیم مجری یک برنامه در نقدی غیرمنصفانه خطاب به شخص ثالث، گروه یا حزبی که امکان پاسخگویی ندارد، با مهمان برنامه همسویی کند، دور از استانداردهای حرفهای عمل کرده است.
آیا این پیش‌داوری درست است که صدا و سیما در انتخاب مهمانان معیارهای خاص و سلیقه‌ای دارد. رویکرد برنامه شما در انتخاب مهمانان چیست؟
به نظر نمی‌آید که سازمان صداوسیما در این مورد پیش‌داوری بکند. حداقل این موضوع در گروه تهران و شهروندی وجود ندارد. روال کار ما چنین است که گروه سردبیر با معیار دغدغه‌های شهروندی و اتفاقات روز، موظف به پیشنهاد موضوع و مهمان مرتبط است و ملاک حضور یک مهمان پاسخ به پرسش‌ها و مطالبات شهروندان و حرف دل آنها است.
تلویزیون مسئول طرح مشکلات است نه حل مشکلات
دو سال پیش شما در گفت‌وگو با رسانه‌ها از تعاملی شدن برنامه‌های گروه‌تان گفتید. تا این لحظه چقدر در راستای تعاملی شدن برنامه‌ها حرکت کرده‌اید و چه قدر موثر بوده‌اید؟
از نظر اثرگذاری، من هنوز راضی نیستم و احساس می‌کنم برنامه‌های ما بیش از آنکه موثر باشد مسکن بوده است. چرا که تنگناهایی که در مسیر ارائه خدمات عمومی و حل معضلات شهروندان وجود دارد آن‌قدر زیاد است که یک مسئول مجبور است در پاسخ به مطالبه‌گری‌های ما حرف‌هایی بزند که گاهی شبیه شانه‌خالی کردن، گاهی شبیه ارائه پاسخ‌های کلی و بی‌نتیجه و گاهی هم شبیه حرفهای دلسوزانه در جهت حل مسئله است و بنده همیشه یک نگرانی که نسبت به برنامه‌هایی نظیر «تهران 20»، «در شهر» و «در استان» داشته‌ام این بوده که کاش اثرگذاری ما خیلی بیشتر از این‌ها می‌بود. واقعیت امر هم این است که رسانه کار خود را به خوبی انجام می‌دهد و همکاران ما در این گروه و در اکثر برنامه‌های تلویزیونی بدون هیچ سوگیری و غیض و غرضی در حال پیگیری و مطالبه هستند و وظایف خود را صریح‌تر و جدی‌تر اعمال می‌کنند، اما متاسفانه تعداد مشکلات حل شده از سوی مسئولان نسبت به میزان مطالبه‌گری‌های رسانه‌ای مثل برنامه ما بسیار پایین است.
پس مسئولیت حل مشکلات شهروندان با چه کسی است. بالاخص اینکه مردم از شما انتظار حل مشکلات را دارند؟
ببینید تلویزیون مسئول حل مشکلات نیست، مسئول طرح مشکلات است؛ رسانه مسئولیت طرح و پیگیری اقدامات را دارد و از این رو در جای‌جای رسانه ملی جمهوری اسلامی وظیفه آگاهی‌بخشی، طرح مشکلات و مطالبه‌گری پیوسته وجود دارد اما نقطه‌ای که به بن‌بست می‌خورد، رسیدن به نتیجه ثمربخش و ملموس است.
با این حال، در ابعاد محلی بارها بوده که پس از پیگیری‌های برنامه‌های ما، مشکلات ریز و درشت مردم حل شده و مسئولان به مسئله ورود پیدا کرده‌اند. اما در مواقعی هم به دلایلی نظیر کمبود بودجه یا نبود برنامه مدون اقدامی برای حل یک معضل شهری نشده است باز اما ما دست از مطالبه‌گری و پیگیری برای فعال نگه‌داشتن مسئولان برنداشته‌ایم.
با توجه به این حرف شما، مهم‌ترین تهدیدی که پیش روی برنامه‌های انتقادی این چنینی قرار دارد، چیست؟
به نظر من، وقتی مشکلی از طریق مطالبه‌گری رسانه‌ای مثل «تهران 20» حل شود، هم عوامل برنامه خوشحال خواهند شد و هم اعتماد عمومی به رسانه ملی افزایش خواهد یافت. اما این مسیر را اگر کسی سیاسی کند همه چیز به هم می‌ریزد و برنامه‌های ما اگر از مسیر مطالبه‌گری در جهت حل مشکل شهروندان خارج شود نه تنها هویت صدای مردم بودن و حل مشکلات خدمت‌رسانی دستگاه‌ها را از دست می‌دهد بلکه به برنامه‌ای محافظه‌کار و روتین تبدیل خواهد شد. در حالی که ما در این گروه همه تلاشمان را می‌کنیم که برای رسیدن به یک جامعه رشید و شکوفا صدای مردم باشیم.
جناب عمادی! شما اواخر سال گذشته از سوی ششمین جشنواره جایزه تهران، برنده جایزه ویژه رسانه برتر شهری شدید. دلیل انتخاب شما و تیم‌تان برای این جایزه چه بود؟
ما در این گروه مجموعه از افراد توانمند در حوزه‌های مختلف با استعدادهای گوناگون داریم. گروه تهران و شهروندی علاوه بر برنامه‌های انتقادی برنامه‌های دیگری نظیر «تهرانگرد» و مسابقه «برخط شو» نیز دارد. یعنی اگر ما در یک روی سکه بسیار جدی مشکلات شهری و استانی را مطرح و مطالبه‌گری مستمر می‌کنیم، از سوی دیگر با نگاهی لطیف، زیبایی‌های پایتخت، آثار هنری و تاریخی، میراث فرهنگی، هنرمندان، جاذبه‌های گردشگری و دیگر جذابیت‌های تهران و دیگر شهرهای این استان را سوژه دوربین‌های خود می‌کنیم و شاید همین پرداختن عادلانه به مسائل، دلیل انتخاب گروه تهران و شهروندی به عنوان رسانه برتر شهری در جشنواره تهران سال 1398 بود.
برنامه «در شهر» نیز یکی از باسابقه‌ترین برنامه‌های شبکه پنج سیما است که معمولا با گزارش‌های میدانی مسئولیت خبررسانی از حوادث شهری و مشکلات محلی را به عهده داشت. آیا با گسترش فضای مجازی این برنامه هنوز جایگاه گذشته را دارد؟
ببینید؛ در گذشته برنامه «در شهر» یک جایگاه ویژه اطلاع‌رسانی داشت و امروزه با رشد فضای مجازی این انتظار از آن نمی‌رود اما رسالت «در شهر» در این دوره نگاه تحلیلی‌تر به خبر است و از اطلاع‌رسانی صرف به سمت پیگیری و تحلیل رویدادهای شهری و یافتن جزئیات بیشتر رفته است و به نظر می‌آید از این منظر هنوز جایگاه خود را دارد.
معمولا ساعت 20 یکی از مهم‌ترین ساعت‌ها در کنداکتور شبکه‌های تلویزیونی است. بالطبع این ساعت برای برنامه‌ای با عنوان «تهران 20» هم می‌تواند مزیت باشد و هم یک چالش رقابتی در جذب مخاطب.
درست است، مهندسی کنداکتور و ساعت پخش برنامه‌ها در تلویزیون به برند شدن یک برنامه کمک می‌کند، چیزی که در مورد ساعت پخش اخبار شاهد هستیم. در مورد برند «تهران 20» نیز چنین است. این عنوان در دل خود دارای ایهام ظریفی است در یک نگاه یعنی تهرانی که ایده‌آل و شایسته نمره بیست است و در عین حال، برنامه‌ای که راس ساعت 20 از شبکه تهران پخش می‌شود و بیش از بیست سال است که این برنامه با همین نظم در حال پخش است که این خوش قول بودن به تقویت جایگاه برنامه نزد شهروندان تهرانی کمک کرده است.
چرا این نظم در پخش برنامه‌های «در شهر» و «در استان» وجود ندارد و گویی زمان پخش این دو برنامه در کنداکتور اتفاقی است؟
این سوال خوبی است. مدت‌هاست که به دلیل فشردگی کنداکتور شبکه پنج، «در شهر» در ساعت خود پخش نمی‌شود. از گذشته ساعت اصلی پخش این برنامه حوالی ساعت 18:30 و حوالی ساعت 24 بوده است و ما همه تلاشمان را با رایزنی با شبکه می‌کنیم که این جایگاه ثابت شده و دچار تغییرات در ساعت پخش این دو برنامه نباشیم تا چنین برنامه پرسابقه‌ای آسیب نبیند.
در آستانه فصل جدید، آیا مخاطبان باید شاهد تغییرات خاصی در رویکرد و سیاست‌های برنامه باشند؟
خیر. هدف ما به روال همیشه، پیگیری مشکلات مردم، رسانه‌ای کردن دغدغه‌های مردم و به تصویر کشیدن چالش‌ها و موانع رشد و توسعه تهران خواهد بود و این رویکرد را تقویت هم می‌کنیم.
در این راستا انتظار شما از مسئولان بخش‌های مختلف حاکمیتی و تصمیم‌ساز چیست؟
متاسفانه برخی از مسئولان برای رسانه اعتباری قائل نیستند. در حالی که برخی دیگر برای جایگاه رسانه اعتبار قائل‌اند و می‌دانند که رسانه می‌تواند یار خوبی برای توسعه برنامه‌ها، سنجش تصمیم‌ها و ارتباط‌گیری درست با افکار عمومی باشد. اما فکر می‌کنم اگر مسئولان شهری و استانی نسبت به برنامه‌های گروه تهران و شهروندی اقبال بیشتری نشان دهند و از مطالبه‌گری‌های ما ناراحت نشوند و متوجه باشند که اگر ما به آنها می‌پردازیم از این جهت است که آنها و تاثیرشان در رشد و شکوفایی این دیار برای ما مهم است، برای همه بهتر خواهد بود.
در پایان چه حرفی با شهروندان تهرانی دارید؟
توقعی که بنده به عنوان مدیری کوچک در بخشی از رسانه از مخاطبان دارم این است که مثل گذشته به برنامه‌های شبکه‌های مختلف و به ویژه گروه تهران و شهروندی اعتماد کنند و تعامل خود را با ما حفظ کنند. ما وظیفه خود را در رسانا بودن و رساندن صدای مردم به گوش مسئولان به خوبی انجام می‌دهیم و برنامه‌های ما همچنان ابزاری برای وزن‌کشی مسئولان در خدمت‌رسانی درست به شهروندان خواهد ماند.
نگاه کوتاه 1
فرشید محمودی- تهیه‌کننده «تهران 20، در شهر و در استان»- برنامه‌های «تهران 20»، «در شهر» و «در استان» برندهای قدیمی و شناسنامه‌دار سازمان صدا و سیما و شبکه پنج به حساب می‌آیند. در دوره جدید که مسئولیت تهیه این برنامه‌ها به ما واگذار شد و با تغییری که در تیم سردبیری ایجاد شد تمرکز ما بر افزایش کیفیت محتوای برنامه‌های تولیدی بالا رفت و تلاش کردیم بر اساس موضوعات روز، چالش‌ها و دغدغه‌های شهروندان برنامه‌ای تهیه و تولید شود که برای مردم نتیجه‌بخش و موثر باشد. فصل جدید از 10 خردادماه شروع می‌شود. فصلی که با تلاش همکاران ما به اینجا رسیده است و بازخوردهای خوبی از سوی مخاطبان دریافت کرده است. همه هدف و نیت ما در برنامه «تهران 20» این است که حس پرسشگری و مطالبه‌گری شهروندان را به مسئولانی که پاسخگو هستند انتقال دهیم. در دوره جدید خط محتوایی سه برنامه «در شهر»، «در استان» و «تهران 20» هم‌راستا شده است. امتداد این سه برنامه کمک می‌کند که موضوعی را از زمان ارسال توسط شهروندان تا پاسخگویی از زبان مسئولان، پیگیری و به نتیجه موثر برسانیم. همکاران ما شبانه‌روزی در حال تهیه و تولید این برنامه‌ها هستند و امیدواریم که انتظاری که مردم از این رسانه خود دارند محقق شود، کمااینکه خدا را شکر می‌کنیم که حس شهروندان مطالبه‌گر و مسئولان پاسخگو به این برنامه‌ها حس مثبتی است و می‌دانند که ما هیچ معیاری جز پاسخ به دغدغه‌های شهروندان نداریم.
نگاه کوتاه 2
محمد علی‌بازی- تهیه‌کننده «تهران 20»- در سه دوره‌ای که مسئولیت «تهران 20» با من بوده است هر سری، با آغاز فصل جدید دگرگونی و تنوع زیادی در برنامه به‌وجود آورده‌ایم. برنامه‌ای ترکیبی مثل «تهران 20» که هر روز باید تولید شود به سرعت عمل بالایی نیاز دارد. در فصل گذشته ما تولیدات بالایی داشتیم و هر روز آیتم‌های ثابت «تهران چه خبر؟»، «هشتگ»، «موشن‌گرافی»، «معرفی موضوع برنامه» و گزارش‌های میدانی داشتیم. در سری جدید بنا داریم تعداد آیتم‌ها کم‌تر و کیفیت آنها بیشتر شود تا برنامه به سمت مستند - گزارش برود و این سندیت کیفیت برنامه را بالاتر ببرد. اما تولید هر روز چنین محتوایی با سختی بیشتری همراه است. از آنجا که مسئولیت حقوقی برنامه‌ها هم متوجه تهیه‌کننده است ما با یک تیم حرفهای کاملا تابع قوانین سازمان و اخلاق حرفهای روزنامه‌نگاری فعالیت می‌کنیم. هرچند چالش در چنین برنامه‌هایی طبیعی است.
نگاه کوتاه 3
سید فرید موسوی؛ سردبیر «تهران 20، در شهر و در استان»- هشتگ تهران 20، یکی از راه‌های تعاملی شدن برنامه بوده است. از این رو تمامی ورودی‌های برنامه از قبیل تماس تلفنی، پیامک، فضای مجازی و ارسال فیلم و عکس باز است. در کنار این دوربین برنامه‌های در شهر و در استان نیز هر روز به میان شهروندان محله‌های مختلف استان تهران می‌رود و از نزدیک با مردم گفت‌وگو می‌کند.
همانطور هم که در فصل گذشته تهران 20 شاهد بودیم ما از خبرنگاران حوزه‌های مختلف و روزنامه‌نگاران تحقیقی دعوت می‌کنیم که موضوع برنامه را از منظر مردم و یا با اطلاعاتی ملموس و واقعی برای مخاطبان شرح دهند و به شکلی نماینده مردم در برنامه باشند.
تعریفی که از هشتگ تهران 20 دادیم و مخاطبان به درستی از آن مطلع شدند مشکلاتی بود که قابل حل بود و مخاطب از این منظر می‌دید که این موضوع از طریق برنامه ما قابل حل است و صرفا یک فریاد و اعتراض نیست. اغلب ویدیوهای ارسالی «#تهران20» با پیگیری ما در برنامه مواجه شده و بالغ بر 80 درصد خواسته‌های شهروندان به گوش مسئولان مربوطه رسیده است و حتی در مواردی که در برنامه هم امکان پخش ویدیو وجود نداشته، همکاران ما ویدیو را برای سازمان مربوطه در عالی‌ترین سطوح فرستاده‌اند تا به مسئله ورود پیدا کنند. گاهی اوقات هم بازخوردهای خوبی از سوی مدیران شهری دریافت کرده‌ایم و در مواردی بوده که مدیر مربوطه با ارسال فیلم جدید حل مسئله را گزارش داده است.
*س_برچسب‌ها_س*
