نگاهی به آثار جشنواره هنرهای نمایشی کودکان و نوجوانان

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مهدی کاموس؛ داور نوزدهمین جشنواره هنرهای نمایشی کودکان و نوجوانان، کاربردی بودن نمایش‌نامه‌های رسیده به این جشنواره را نشان‌دهنده قوت آثار دانست و گفت: بازنمایی امید و امیدواری در این آثار مزیت نسبی آن‌ها نسبت به سایر متون نمایشی کودک و نوجوان در کشور است.

وی درباره آثار این دوره از جشنواره گفت: گفتمان اصلی بیشتر آثار رسیده، بر اساس آموزه‌های تربیتی و اخلاقی شکل گرفته است. بازنمایی امید و امیدواری در این آثار مزیت نسبی آن‌ها نسبت به سایر متون نمایشی کودک و نوجوان در کشور است و نشان می‌دهد مربیان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آن‌قدر امیدوار هستند که این امید و امیدواری در نوشته‌های‌شان جلوه‌گر شده است و این از امتیازات کانون محسوب می شود.

کاموس ادامه داد: از دیگر ویژگی‌های مثبت آثار این دوره از جشنواره هنرهای نمایشی کودکان و نوجوانان این است که نمایش‌نامه‌ها، قابل اجرا با امکانات مناسب و متناسب با مرکز کانون‌ها نوشته شده است. این کاربردی بودن نمایش‌نامه‌ها نشان‌دهنده قوت آثار است.

وی با بیان این‌که آثار رسیده به نوزدهمین جشنواره هنرهای نمایشی کودکان و نوجوانان در سه دسته قابل تفکیک هستند، افزود: یک دسته کارهای اقتباسی است که بیشتر از کتاب‌های خود کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اقتباس شده است. دسته دوم، آثاری که بر اساس اولویت‌های مطرح شده در فراخوان جشنواره نوشته شدند مانند موضوع محیط زیست. برخی از کارها هم با موضوع آزاد و فارغ از محورهای جشنواره برای کودکان و نوجوانان نوشته شده است.

این نویسنده و پژوهشگر با اشاره به شیوع بیماری کرونا در برگزاری جشنواره هنرهای نمایشی کانون وقفه ایجاد کرد، تاکید کرد: این مساله، اثرش کاملاً مشهود است. می‌توان گفت بسیاری از آثار نوشته شده در این دوره از جشنواره متوسط است و این نشان می‌دهد که کانون در زمینه آموزش نمایش‌نامه‌نویسی باید برنامه‌های فشرده و کاربردی برای مربیان و کودکان و نوجوانان داشته باشد.

کاموس گفت: در کلیت آثار رسیده یک مسئله وجود دارد و آن عدم توجه لازم به دوران کودکی و نوجوانی در ایران است. در بیشتر آثار بازنمایی کودک و نوجوان امروز را نمی‌بینیم و معمولا با کلیشه‌های کودکی و نوجوانی دهه‌های گذشته روبه روییم و تحولات کودک کنونی را کمتر می‌بینیم.

وی مسئله دیگر در آثار رسیده به نوزدهمین جشنواره هنرهای نمایشی کودکان و نوجوانان کانون را کم‌توجهی به نمایش ایرانی و همچنین آیین‌ها، رسوم و سنت‌های ایرانی و فرهنگ اقوام ذکر کرد و گفت: در برخی از آثار توجه به هویت ایرانی کودک و نوجوان برجسته بود اما این موضوع مهم در بسیاری از آثار به فراموشی سپرده شده است.

نویسنده مجموعه نمایش‌نامه «نخل بهشتی» یادآور شد: نکته دیگر در آثار رسیده، بحث زبان است. دو نکته در حوزه زبان در آثار دریافتی مشاهده شد. یکی عدم یکدستی در حوزه سالم‌نویسی، شکسته‌نویسی یا خیلی شکسته‌نویسی است. به عبارت دیگر در یک نمایش‌نامه برخی از دیالوگ‌ها شکسته، برخی سالم و برخی خیلی شکسته است و یک‌دستی در متن دیده نمی‌شود.

کاموس ادامه داد: نکته دوم که مبتلابه بسیاری از نمایش‌نامه‌ها بود، عدم رعایت لحن در دیالوگ نویسی است، یعنی در موارد بسیاری همه شخصیت‌ها مثل هم حرف می زنند و دیالوگ ها متناسب با ویژگی‌های شخصیت‌ها نیستند.

داور نوزدهمین جشنواره هنرهای نمایشی کودکان و نوجوانان کانون مهم‌ترین ویژگی‌های نمایش‌نامه کودک و نوجوان را «مخاطب‌محور بودن» دانست و گفت: شناخت و توجه به کودک و نوجوان همه ارکان نمایش‌نامه کودک و نوجوان را به‌نفع مسئله زندگی، فهم و ارتباط با مخاطب تغییر می‌دهد. از این رو، نمایش‌نامه کودک می‌تواند با نمایش‌نامه بزرگ‌سال و همچنین نمایش‌نامه نوجوان بر اساس مسائل دوران زندگی و «امکان روایت» بر اساس فهم، متفاوت باشد.

کاموس ویژگی‌های نمایش‌نامه کودک و نوجوان را در شناخت ذهن و زندگی مخاطب، ظرفیت فهم زبانی و توان تمرکز و فهم آن تبیین کرد و افزود: ذهن کودک و نوجوان امروز در احاطه سریال‌های تلویزیونی، بازی‌های رایانه‌ای و فانتزی‌های بی پایان؛ «ذهن داستان‌زده» و «تصویرزده» است. از این رو، روایت داستانی و نمایشی و تصویرسازی و صحنه‌پردازی برای چنین مخاطبانی آسان نیست و کودک امروز به سادگی بسیاری از گره‌گشایی‌ها و پایان‌ها را حدس می‌زند و بسیاری از شخصیت‌ها و صحنه‌ها برای او کلیشه‌ای و تکراری است.

مدرس و پژوهشگر حوزه ادبیات نمایشی راهکار مناسب برای رسیدن به متن ویژه کودکان و نوجوانان را پرهیز از «ساده‌سازی امر پیچیده» در انتخاب موضوع و مضمون نمایش‌نامه‌ها بیان کرد و گفت: متاسفانه در نمایش‌نامه‌های کودک و نوجوان تلاش می‌شود مسائل کلان و پیچیده که قابل درک مخاطبان نیست روایت شوند در حالی‌که در این‌جا بیان و زبان ساده کافی نیست زیرا خود مسئله قابل ساده‌سازی نیست.

کاموس ادامه داد: انتخاب موضوع در حیطه مسائل زندگی و تخیل مخاطب، ارتباطی بودن روایت، ایجاز و سادگی در ساختار و زبان، ریتم و تعلیق مناسب حوصله و تمرکز مخاطب، معرفی بهنگام شخصیت‌ها، شخصیت‌ها و گره‌گشایی‌های قابل فهم و درک مخاطب و توجه به دوران کودکی و نوجوانی از ویژگی‌های شاخص نمایش‌نامه کودک و نوجوان است.

کاموس، دانش‌افزایی مستمر مربیان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در حوزه انسان‌شناسی کودک و نوجوان ایرانی، رسانه و فناوری‌های نو در تربیت کودکان و نوجوانان، ضرورت تلفیق گونه‌ها در ادبیات نمایشی کودک و نوجوان و مشارکت مربیان در تجربه‌نگاری نویسندگان و کارگردانان تئاتر کودک و نوجوان را در تشویق آن‌ها به نمایش‌نامه‌نویسی مهم و کاربردی دانست.

نوزدهمین جشنواره هنرهای نمایشی کودکان و نوجوانان کانون پرورش فکری از 27 تا 30 شهریور 1403 در مرکز تولید تئاتر و تئاتر عروسکی کانون واقع در بوستان لاله و مرکز آفرینش‌های فرهنگی هنری کانون واقع در خیابان حجاب تهران برگزار می‌شود.