نگاهی به چند فیلم دفاع‌مقدسی در ادوار جشنواره فجر / چرا ساخت فیلم در این ژانر اهمیت دارد؟
«مجنون» و «قرارگاه سری» جزو فیلم‌های دفاع‌مقدسی‌اند که در راه جشنواره فیلم فجر قرار گرفته‌اند البته در چند سال اخیر پرتره‌هایی دیگری هم از جمله «غریب» با زندگی شهید بروجردی و «منصور» با زندگی شهید ستاری پا به جشنواره گذاشتند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، چرا ساخت فیلم در ژانر دفاع مقدس اهمیت دارد؟ برای این پرسش، پاسخ‌های متعدد و متنوع از زبان اصحاب فن شنیده‌ایم. این نکته هم بارها گفته شده که هشت سال جنگ و نیز تبعات دامنه دار آن، سرشار از سوژه‌های فراوانی است که تبدیل‌شان به اثر سینمایی، جدا از جذابیت دراماتیک، درس و پند در دل خود دارند. خوشبخانه طی یک دهه اخیر، اغلب فیلم‌های دفاع مقدسی با پرهیز از شعار، تکرار و ساختار بیات، فضایی جدید تجربه کرده‌اند. از موارد متأخر می‌توان به «غریب» و «موقعیت مهدی» اشاره کرد که هم چارچوب سینمایی استاندارد دارند، هم قصه‌گو هستند و هم معرف دو فرمانده شاخص، بدون توسل به اغراق و شعار شدند. این پیش زمینه، مخاطبان را امیدوار می‌کند که در چهل و دومین جشنواره فیلم فجر نیز آثار ژانر دفاع مقدس بدرخشند و توجهات را به سمت خود جلب کنند.
در مرور کارنامه یک دهه اخیر سینمای دفاع مقدس، یک مساله مهم به چشم می‌خورد و آن تعدد آثاری است که سازمان‌های مختلفی از جمله سازمان اوج تولید کرده. در کنار «احمد» و «آسمان غرب» که به پرتره‌های شهیدان احمد کاظمی و علی‌اکبر شیرودی پرداخته‌اند دو مورد دیگر در جشنواره امسال حضور دارند که قابل توجه است. البته پیش از این در سال گذشته اوج با غریب و پیش از آن با آثاری همچون «منصور» و «بادیگارد» پا به جشنواره فیلم فجر گذاشته بود.
به مناسبت حضور مجنون و قرارگاه سری با نگاهی به زندگی شهیدان زین‌الدین و علی هاشمی مروری بر آثار دفاع‌مقدس داریم:
مجنون
فیلم‌های جدید امسال مثل هندوانه در بسته می‌ماند و باید تا رونمایی از آنها در جشنواره فجر امسال صبر کرد. منتها و به طور مشخص، درباره «مجنون» این امیدواری وجود دارد که توانسته باشد حق مطلب درباره شهیدان مهدی و مجید زین‌الدین و نیز رزم آوران لشگر 17 علی بن ابی طالب (ع) را ادا کند. کاری که آنها در جزیره مجنون و عملیات بزرگ خیبر انجام دادند، ورای تصور است و تاریخ انگشت به دهان خواهد ماند. چه حیف که این سوژه مهم دستمایه روایت سینمایی قرار نگرفته و چه خوب که بالأخره گوشه‌ای از آن در قالب «مجنون» به بار نشسته است. شهید مهدی زین‌الدین، فرمانده‌ای حاذق بود که بخشی از هوش سرشار و ایمان راسخ او در عملیات بزرگ خیبر به بار نشست. حتماً به فیلم‌های دیگر نیاز است تا مخاطب بتواند همه فرازهای زندگی این شهید را به تماشا بنشیند.
آنچه مایه امیدواری برای موفقیت «مجنون» است، ریشه در چند عامل دارد. از جمله اینکه کارگردان آن یعنی مهدی شامحمدی سابقه‌ای درخشان در حوزه تولید مستند دارد. تصویر منتشر شده از سجاد بابایی در نقش شهید مهدی زین‌الدین و شباهت قابل تأمل آن، نکته دیگری است. به این بیفزایید همکاری مجید انتظامی را با این پروژه سینمایی. این آهنگساز برجسته سال‌ها از سینما دور شد و حتماً «مجنون» را اثری قابل تأمل دیده که تصمیم به همکاری با آن گرفته است. استاد انتظامی در این زمینه حساسیت دارد و از کارنامه خود در زمینه آهنگسازی فیلم مراقبت می‌کند.
قرارگاه سری
شهید علی هاشمی، از فرماندهان برجسته دوران دفاع مقدس است که کارنامه‌ای درخشان در عملیات‌های مختلف از او به جا مانده. شهید هاشمی به همراه نیروهای خود در قرارگاه سری نصرت، بیش از 420 مناطق عملیاتی در خاک ایران و عراق را شناسایی کردند که در اتفاقی حیرت‌انگیز هیچ‌کدام لو نرفتند.
دانش اقباشاوی در فیلم «قرارگاه سری» مقطعی از زندگی شهید هاشمی، در شناسایی و طرح‌ریزی عملیات خیبر در قرارگاه نصرت را به تصویر کشیده. فیلم به جشنواره امسال نرسید که به گفته جلیل شعبانی، تهیه‌کننده آن، دلیل «وسعت تولید فیلم» است. شخصیت شهید هاشمی به همراه سوژه دراماتیک از جمله عواملی است که نوید ساخت یک اثر خوب سینمایی دیگر در حوزه دفاع مقدس می‌دهد.
اقباشاوی تاکنون فیلم‌های «تاج محل»، «هیهات» (یکی از اپیزودها) و «زاپاتا» را کارگردانی کرده است و با تجربه‌ای خوب به «قرارگاه سری» رسیده است. البته این فیلم که تولیدش از مدتی قبل آغاز شده بود، به دلیل طولانی‌شدن فیلمبرداری و مراحل فنی نتوانست به جشنواره فجر امسال برسد.
پشتیبانی شهرک سینمایی دفاع مقدس از آثار جشنواره فیلم فجرغریب
چه می‌شود که تبدیل بخشی از زندگی یک چهره مهم و تأثیرگذار، چند دهه طول می‌کشد؟ این اتفاقی است که برای شهید محمد بروجردی افتاد و سهم او از فیلم‌ها و سریال‌ها، فقط خبرهایی بود که سال‌ها در رسانه منتشر می‌شد. در عمل اما هیچ‌کدام از پروژه‌ها به سرانجام نرسیدند تا این که «غریب» پایان غربت مسیح کردستان در سینما بود.
در میان چهره‌های تأثیرگذار که غائله کردستان را آرام کردند، نام شهید محمد بروجردی بیشتر می‌درخشد. او شیوه‌ای متفاوت در فرماندهی پیش گرفت و در اولین اقدام، خط ضدانقلاب را از مردم جدا کرد و خیلی زود محبوب مردم کُرد شد. منش و رفتار شهید بروجردی به گونه‌ای است که همچنان اهالی کردستان به نیکی از او یاد می‌کنند.
محمدحسین لطیفی در فیلم سینمایی «غریب» توانست این وجه مهم از ویژگی شهید بروجردی را بازتاب دهد. فیلم که در جشنواره چهل و یکم فجر رونمایی شد، هم ساختار سینمایی قابل قبولی داشت و هم با قصه‌ای همراهی برانگیز توانست، منش اخلاقی و قدرت چریکی شهید بروجردی را ترسیم کند. بازی خوب بابک حمیدیان در نقش شهید بروجردی را از یاد نمی‌بریم.
منصور
فیلم سینمایی «منصور»، دربرگیرنده مقاطعی از زندگی شهید منصور ستاری است. این فیلم را سیاوس سرمدی کارگردانی کرد که حاصل آن یک اثر زندگی‌نامه‌ای موفق بود. فیلم «منصور» روایتگر زندگی شهید ستاری است که در زمان جنگ تحمیلی با راه‌اندازی کارگاهی، برخی از تجهیزات لازم برای ساخت هواپیما را به ایران آورد و به ساخت هواپیما در کشور پرداخت تا بسیاری از مشکلات کشور در زمان جنگ را حل کند. «منصور» علاوه بر این که فیلمی پرتره است، اثری تاریخی هم محسوب می‌شود و در آن ناگفته‌هایی از هشت سال دفاع مقدس روایت شده است.
آبادان یازده 60
دوران دفاع مقدس سرشار از اتفاقات خاص و بکری است که هنوز جایی در سینما و تلویزیون نیافته‌اند. یکی از آنها ماجرای مقاومت کارکنان رادیو نفت ملی آبادان است که تا پای جان ایستادند و اجازه ندادند نبض رسانه‌ای شهر سقوط کند و به دست دشمن بیفتد. اگر این اتفاق رخ می‌داد روحیه مردم تضعیف می‌شد اما بچه‌های رادیو با دست خالی مقاومت کردند. مهرداد خوشبخت در فیلم «آبادان یازده 60» این اتفاق مهم را دراماتیزه کرد و اثری مطلوب تحویل مخاطبان داد. این فیلم سندی دیگر است بر رشادت و ایثار مردم کشورمان است که وقتی پای خاک و ناموس در میان باشد، جان را کف دست می‌گذارند و مقابل متجاوز قد علم می‌کنند.
23 نفر
کتاب «آن 23 نفر» به قلم احمد یوسف‌زاده اثری غرورانگیز است که براساس اتفاق‌های واقعی نوشته شده. سازمان اوج این کتاب را به کارگردانی مهدی جعفری تبدیل به فیلم کرد و باعث آشنایی بیشتر مخاطبان با یک واقعه خاص شد. ماجرا درباره اسارت 23 سه نفر از رزمندگان 13 تا 17 ساله کشورمان به علاوه ملاصالح قاری در دوران دفاع مقدس است که سرگذشتی دراماتیک داشته‌اند. فیلم «23 نفر» روایتی دلنشین دارد و مخاطب پابه پای این بچه‌ها حرکت می‌کند با آنها می‌خندد، می‌گرید، درد می‌کشد و مقاومت می‌کند. فیلم مفهوم وطن پرستی و ایمان راسخ را بدون شعارزدگی روایت می‌کند.
به وقت شام
هشت سال دفاع مقدس، نقطه طلایی کشورمان در تاریخ است که رزمندگان با مقاومت خود اجازه تاراج وطن به دشمن را ندادند. زمان گذشت و فرقه انحرافی داعش سودایی شبیه آن چه صدام در سر داشت، را به شکلی دیگر دنبال می‌کرد. این بار جبهه مقاوت کمی آن سوتر از مرزها بود و در داخل کشور کسی صدای تفنگ و آژیر را نمی‌شنید. مدافعان حرم در برابر داعش ایستادند و امنیت را برای منطقه به ارمغان آوردند. ابراهیم حاتمی‌کیا در فیلم «به وقت شام» پیوندی هنری میان دوران دفاع مقدس و مبارزه با داعش زد و یک پدر و پسر را در کانون داستان قرار داد. حاتمی‌کیا با کوله باری از تجربه در ساخت آثار دفاع مقدس، نگاهی متفاوت به این فیلم داشت و ضمن روایت یک داستان خاص، قدرت کارگردانی‌اش را به رخ کشید.
تنگه ابوقریب
بهرام توکلی در نهمین فیلمش سراغ سوژه‌ای رفت که هم در کارنامه اش نو است و هم تا حالا فرصت پرداخت سینمایی بدست نیاورده بود. داستان «تنگه ابوقریب» براساس یک اتفاق واقعی نوشته و ساخته شد: در 21 تیرماه 1367، حمله وسیعی سراسر جبهه جنوب را درگیر می‌کند، یکی از نقاط حساسی که دشمن قصد عبور از آن و رسیدن به شهرها و جاده‌های کلیدی ایران را دارد تنگه ابوقریب است... فیلم ادای دینی است به رشادت‌های گردان عمار که در گمنامی ایثار کردند و بر تارک تاریخ درخشیدند. با این حال تا سال‌ها خیلی‌ها از ماجرا بی‌اطلاع بودند و «تنگه ابوقریب» عامل زودن غبار از واقعه بود.
بادیگارد
ابراهیم حاتمی‌کیا فیلم «بادیگارد» را زمانی می‌سازد که جنگ شکل دیگری گرفته و حالا بحث ترور دانشمندان هسته‌ای در میان است. به همین نسبت او قهرمان اصلی‌اش را یک محافظ قرار می‌دهد که به خاطر یک خطا مورد سوء ظن و عتاب قرار گرفته است. حاج حیدر ذبیحی از یادگاران دوران دفاع مقدس است که انحراف مسئولان را می‌بیند و از درون می‌سوزد. او اما واداده نیست و همچنان خود را متعهد به کشور و حفظ جان دانشمندان آن می‌داند. حاج حیدر آدم جنگ است و هنوز به مرام بچه‌های آن زمان که آرمان حاتمی‌کیا است، وفادار مانده.
ایستاده در غبار
نخستین تلاش سازمان اوج در سینمای دفاع مقدس و مقاومت، «ایستاده در غبار» است؛ شرحی از فرماندهی حاج احمد متوسلیان، رشادت‌ها و ذکاوت او در مدیریت بحران. محمدحسین مهدویان در اولین تجربه فیلمسازی خود، شیوه‌ای مستندگونه برای روایت داستان برگزید که منجر به فیلمی با ساختاری متفاوت شد. همه امتیاز «ایستاده در غبار» به ساختار آن نیست و روایت صادقانه، غیرکلیشه‌ای و غیرشعاری از شخصیت حاج احمد متوسلیان برگ برنده اصلی آن محسوب می‌شود. در این فیلم هادی حجازی‌فر نقش متوسلیان را بازی کرد و به شهرت و محبوبیت رسید.
