همه‌چیز درباره برقی‌سازی ناوگان عمومی پایتخت / برنامه‌های شهردار تهران برای ارتقای حمل‌ونقل پاک در تهران چیست؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، پیروز حناچی؛ شهردار سابق تهران معتقد است برای کنترل آلودگی هوا چاره‌ای جز استفاده از ناوگان برقی حمل‌ونقل نیست. وی اخیراً در گفت‌وگویی با یکی از رسانه‌ها گفته: «پکن در دو دهه گذشته یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان بود؛ الان اما نیست. چرا؟ با برنامه به سمت برقی‌سازی رفتند. مدیریت شهری تاکسی‌ها را برقی کرده. این شهر هم‌اکنون یکی از مراکز مهم تولید باتری لیتیومی در دنیاست.»

سخنانی که البته در دوران دو ساله شهرداری او به جایی نرسید؛ عملاً اتفاق خاصی در حوزه حمل‌ونقل رخ نداد. آن‌طور که وی در همان مصاحبه می‌گوید تنها به اضافه‌کرد 250 عدد اتوبوس و 39 کیلومتر مسیر تونلی به متروی تهران منجر شد. آن هم ایستگاه‌هایی که قبلاً عملیات عمرانی آنها انجام شده و عمدتاً در مرحله نازک‌کاری بودند. برقی‌سازی ناوگان عمومی پایتخت هم‌چنان روی زمین ماند.

ضرورت برقی‌سازی ناوگان؛ راه عبور از آلودگی مفرط هوای پایتخت چیست؟

اختراع دوباره چرخ لازم نیست! مرور تجربیات کشورهای پیشرفته در این زمینه می‌تواند مفید باشد. از جمله همین چین؛ شهری با بیش از 20 میلیون جمعیت (دو برابر تهران) که زمانی از آلوده‌ترین شهرهای دنیا به شمار می‌رفت. از سال 1998 اما جنگ علیه آلایندگی را آغاز کرد؛ پس از بیست سال با کنترل بویژه نیروگاه‌های زغال‌سنگ و البته برقی‌سازی ناوگان، در این نبرد پیروز شد.

این برقی‌سازی خودروها اما واقعاً در کاهش آلودگی هوا مؤثر است؟ پس آلودگی ناشی از احتراق نیروگاه‌های عمدتاً حرارتی کشور چه؟ نیروگاه‌هایی که برای تولید برق ناگزیر از مصرف «گاز طبیعی» و در فصول سرد سال حتی «مازوت» هستند! بالأخره برای شارژ خودروهای برقی هم نیاز به تولید برق هست؛ تولید برق هم یعنی سوزاندن سوخت‌های فسیلی و تولید آلاینده! پاسخ چیست؟

در پاسخ باید گفت دست‌کم اتفاق مثبت برقی‌سازی ناوگان، تغییر منشأ آلودگی از داخل شهر، به بیابان‌های اطراف است. یعنی به‌جای آنکه دود بیخ دهان شهروندان منتشر شود، کیلومترها آن‌طرف‌تر منتشر خواهد شد. بگذریم از اینکه اساساً «راندمان» نیروگاه‌ها در بدترین حالت، از همه موتورهای خودروهای سواری بیشتر است. چرا؟ به خاطر سیکل مداومی که در تولید برق دارند. یعنی مثل خودروها بارها و بارها روشن و خاموش نمی‌شوند.

می‌دانید که بیشترین آمار مصرف سوخت و تولید آلایندگی در لحظه استارت خودرو است. حالا حساب کنید چند میلیون خودرو سطح خیابان‌های تهران روزانه چند بار استارت می‌زنند! درحالی که یک نیروگاه گازی تنها یک بار به استارت نیاز داشته و بعد از آن مداوم تولید برق می‌کند. بعلاوه می‌توان راندمان تولید آن را با ارتقای کیفیت سوخت و راه‌اندازی سیکل ترکیبی (استفاده مجدد از بخار آب) شدیداً افزایش داد.

بگذریم از اینکه همین حالا منابع بسیار پاک‌تری در زمینه تولید انرژی در ایران وجود دارد؛ از انرژی هسته‌ای گرفته تا انرژی‌های تجدیدپذیر. علاوه بر آنکه متنوع‌سازی سبد انرژی از برنامه‌های مهم دولت نیز هست. همین چند روز پیش (24 مهر 1402) تفاهم‌نامه‌ای میان وزارت نیرو و صندوق توسعه ملی برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر منعقد شد. برنامه، تولید 10هزار مگاوات برق با سرمایه تا سقف 5 میلیارد دلار است.

موضوع دیگری که نباید فراموش کرد، آلودگی مفرط موتورسیکلت‌ها است. روانشادنیا؛ استاد حمل‌ونقل دانشگاه معتقد است؛ هر موتورسیکلت بنزینی، می‌تواند تا چهار برابر یک خودرو تولید آلودگی کند: «در نتیجه برقی سازی در مورد موتورها که تعداد قابل توجهی در تهران تردد می‌کنند مهم است، اما منوط به این است که قشر موتورسوار استطاعت لازم را برای تهیه موتور برقی داشته باشند.»

برنامه‌های مدیریت جدید پایتخت؛ برقی‌سازی ناوگان عمومی در راه است؟

اولین قدم، تهیه زیرساخت‌ها است؛ گیرم که ماشین‌های برقی هم آمد، برای ایستگاه‌های شارژ آن آیا فکری شده است؟ در همین راستا، شهرداری تهران در نخستین گام در همراهی با وزارت صمت، نسبت به تأمین ایستگاه شارژ اقدام کرد. 15 ایستگاه شارژ ششم شهریورماه به بهره‌برداری رسید. آن طور که علیرضا زاکانی می‌گوید ایستگاه‌های شارژ خودروهای برقی تا انتهای سال آینده به 5هزار نقطه در سراسر پایتخت خواهد رسید.

شهردار تهران هم‌چنین از امضای قرارداد 1000 دستگاه اتوبوس برقی با مجموعه‌های دانش‌بنیان داخلی خبر داده است. زاکانی از ورود 50 دستگاه از این اتوبوس‌ها در خط جمهوری به‌زودی خبر داده است. آن‌طور که تشکری هاشمی رئیس کمیسیون حمل‌ونقل و ترافیک شورا خبر داده، قرارداد این 1000 دستگاه برقی، با شرکت‌های عقاب‌افشان، آکیا و دیگر مجموعه‌های داخلی منعقد شده و پیش‌پرداخت آنها حتی بیشتر از رقم مقرر پرداخت شده است.

زاکانی هم‌چنین از تفاهم با وزارت صمت برای ورود تا 400هزار دستگاه موتوربرقی به تهران خبر داده است. آن‌طور که شهردار پایتخت می‌گوید، 300هزار موتور کاربراتوری، منبع تأمین 13درصد از آلودگی هوای تهران است. شنیده‌های خبرنگار ما حکایت از آن دارد که شهرداری تهران در تفاهم با وزارت دفاع در تلاش است تا مکانیزم «سواپ باتری» را برای موتور برقی‌های جدید عملیاتی کند.

یعنی شهروندان مالک باتری موتورهای جدید نبوده و تنها آنها را از شرکت‌های تأمین‌کننده «اجاره» می‌کنند. با پایان شارژ باتری، به ایستگاه رفته و به جای شارژ دوباره، باتری را کلاً عوض می‌کنند. هم‌چنین شهرداری تهران در تفاهم با بانک قرض‌الحسنه مهر ایران، در تلاش است رقم قابل توجهی از هزینه‌های خرید این موتورها را به‌صورت قرض‌الحسنه در اختیار متقاضیان قرار دهد.

اتوبوس‌های برقی سوغاتی سفر چین؟

زاکانی این روزها به‌دعوت رسمی شهردار پکن، به چین سفر کرده است. شهری که روزگاری منبع آلودگی هوا بود، با برقی‌سازی ناوگان اما نمونه‌ای برای دیگر کشورهاست. آن‌طور که حناچی شهردار سابق تهران نیز همیشه از تجربیات موفق شهرداری پکن یاد می‌کرد. زاکانی برای مشارکت در اجلاس «یک کمربند، یک جاده» به این شهر سفر کرده. اجلاسی که با مشارکت هیأت‌های عالی‌رتبه از 130 کشور جهان در جریان است.

سفر شهردار تهران اما محور مهم دیگری نیز دارد؛ تقویت زیرساخت‌های حمل‌ونقل پایتخت. آن‌طور که هرمزی معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری گفته، پیگیری برای خرید 1000 دستگاه اتوبوس برقی از چین نیز در دستور کار سفر آقای زاکانی است. اتوبوس‌هایی که بنابر شنیده‌ها، تقریباً آماده هستند و در صورت تأمین مالی‌، می‌توان به ورود آنها به پایتخت تا پیش از پایان همین امسال امیدوار بود.

شهروندان مطالبه دارند؛ در آغاز فصل سرما و پدیده «وارونگی» کیفیت هوای تهران دوباره دست‌خوش ناملایمات می‌شود. تلاش‌های شهردار تهران آیا برای برقی‌سازی ناوگان عمومی پایتخت به نتیجه خواهد رسید؟ باید منتظر ماند و دید.