هنرهای ایرانی‌اسلامی با جان استاد هراتی آمیخته است

آیین تجلیل از استاد محمدمهدی هراتی عضو گروه هنر‌های سنتی و صنایع‌دستی فرهنگستان هنر با حضور بهمن نامورمطلق، غلامعلی حدادعادل، محمود شالویی، سیدمجتبی حسینی، علیرضا اسماعیلی، حسن بلخاری، جهانگیر الماسی، محمدعلی کشاورز، طاهر شیخ‌الحکمایی، غلامرضا راهپیما، خانواده استاد هراتی و بسیاری از پیشکسوتان هنری، با اجرای کاوه تیموری استاد خوشنویس، در تالار ایرانِ این فرهنگستان برگزار شد.

محمدعلی رجبی رئیس گروه تخصصی هنر‌های سنتی و صنایع‌دستی فرهنگستان هنر درباره اهداف برگزاری چنین مراسمی اظهارداشت: این فرهنگستان، علاوه بر پاسداشت مقام هنری و فرهنگی استادان، هدف دیگری نیز دنبال می‌کند که آن احیای حداقل یک وجه از هنر ایرانی‌اسلامی است.

وی با اشاره به شخصیت هنری استاد هراتی گفت: محمدمهدی هراتی استادی است که نه تنها هنر را آموخت و آموزش داد بلکه هنر ایشان از مرز‌های ایران فراتر رفت و آثار بسیاری بر جا گذاشت. نکته قابل توجه دیگر درباره هراتی این است که او روی واژه‌ها تأکید دارد؛ زیرا هر واژه بازگوکننده یک فرهنگ است و اگر واژه‌ها فراموش شوند، فرهنگ نیز مورد غفلت قرار می‌گیرد.

رجبی با تأکید بر اهمیت زیبایی‌شناسی در هنر افزود: هر جایی در طراحی حساسیتی وجود می‌داشت و درون آن مفهومی از زیبایی‌شناسی نهفته بود، استاد هراتی شاگرد را مجبور به کشف می‌کرد، از هر دری نگاه کنیم، فرهنگ ما به یگانگی خدا متکی است؛ زیرا فرهنگ ما مبتنی بر فطرت انسان است.

رئیس گروه تخصصی هنر‌های سنتی و صنایع‌دستی فرهنگستان هنر درباره جایگاه هراتی در عرصه آموزش بیان کرد: هنگامی که هراتی به جایگاه خود رسید، به سوی مقام معلمی رفت که مقام باارزشی است. او از شهر‌های کوچک تا مشهد و تهران به آموزش پرداخت و در آموزش و پرورش تأثیر شگرفی گذاشت. هراتی حتی در جلسات اداری نیز آموزش‌های علمی جدیدی به ما منتقل می‌کرد و در هر مورد حرفی برای گفتن داشت.

هنر بیانی زیباست که به زیبایی محدود نمی‌شود

رئیس فرهنگستان هنر نیز در این آیین ضمن قدردانی از زحمات استاد هراتی در طول همکاری با فرهنگستان هنر، رفتار جامعه با هنرمندان، علما و پیشکسوتان را شاخص فرهیختگی جوامع دانست و افزود: هنرمند جایگاه شایسته‌ای دارد و تجلیل از هنر و هنرمند تجلیل از بخشِ مهمی از جامعه ماست و استاد هراتی نمونه‌ای از این هنرمندان پیشکسوت است.

بهمن نامورمطلق با بیان اینکه سخن گفتن مهمترین عنصر تمایز انسان و به قول فروید رهایی‌بخش اوست، اظهارداشت: سخن‌گفتن موجب رهایی انسان می‌شود و بخشی از این گفتار‌ها توسط هنرمندان صورت می‌گیرد. هنرمندان بخشی از احساس، تخیلات و آرزو‌های ما را به زیبایی بیان می‌کنند و موجب آرامی جامعه می‌شوند. هنرمند تعهدی به واقعیت ندارد، به حقیقت متعهد است. هنرمندان نه فقط درباره زیبایی سخن می‌گویند بلکه از زشتی‌ها هم باید بگویند.

وی گفت: هنر بیانی زیباست، نه فقط بیان زیبایی. تفاوت هنرمندان با دیگران در این است که اهل هنر حتی زشتی‌ها را به زیبایی بیان می‌کنند؛ چراکه زبان هنر بیان زیبایی است، اما به زیبایی محدود نمی‌شود. کار هنرمندان است که برای رواج زیبایی و برجسته‌شدن و برطرف‌شدن زشتی به بیان آن‌ها بپردازند.

نامورمطلق افزود: گفتار هنرمندان موجب پالایش جامعه می‌شوند و هنرمند واقعی هنرمندی است که از خود عبور کند و زبانش زبان ناخودآگاه جمعی شود و موجب شود مخاطبان آن‌ها احساس آرامش کنند. استاد هراتی یکی از این هنرمندان است که با تعصب و غیرت درباره هنرمند و کاستی‌ها و زیبایی‌های هنر صحبت کرده است. او پاسدار واقعی هنر این مرزوبوم و هنرمندی واقعی است که در طول عمر خود هیچ گاه از هنر منتفع نشد و یکی از ویژگی‌های استاد هراتی این است که بی تقاضا و چشمداشتی خود و خانواده‌اش را وقف هنر کرد.

هنر استاد محمدمهدی هراتی از مرز‌های ایران فراتر رفت

هنر‌های ایرانی‌اسلامی با جان استاد هراتی آمیخته است

غلامعلی حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به دوره آشنایی خود با استاد هراتی گفت: در دهه 1360 تا سال 1372 که در کار کتاب‌های درسی بودم، اعتقادم این بود که نگاهم به همه دروس در آموزش و پرورش یکسان باشد و هر درسی را مهم می‌دانستم. به این جهت، به هنر، مثل ریاضیات و علوم پایه، اهمیت می‌دادم. مشکل این بود که ما نه کتاب درسی خوب داشتیم و نه از لحاظ کمَی و کیفی معلم هنر داشتیم. بخت یار شد و با آقای هراتی آشنا شدم.

وی با اشاره به چگونگی انتقال استاد هراتی از مشهد به تهران افزود: بعد از آشنایی ایشان، اسباب حضورشان را در تهران فراهم کردم. هنر‌های ایرانی‌اسلامی و سنتی با جان ایشان آمیخته است و او عشق و علاقه خاصی به آموزش هنر دارد. کتاب‌های هنر در مقطع راهنمایی با تأکید بر خوشنویسی تألیف شد تا دانش‌آموزان خط نستعلیق را تمرین کنند.

حدادعادل درباره فعالیت‌های استاد هراتی بیان کرد: وی کاغذ ابروباد و قطاعی و دیگر اصطلاحات هنر‌های اسلامی را برای استفاده در مدارس مطرح کرد. استاد هراتی میدان کاری به وسعت ایران یافت و قدر آن را دانست. برنامه درسی رشته هنر را در مراکز تربیت هنر اصلاح کردیم. وی بر گردآوری و تمرین انواع خوشنویسی بسم الله الرحمن الرحیم به طور ویژه اهتمام ورزید.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی اظهارداشت: فقدان آموزش هنری و بیگانگی جوانان سبب می‌شود که آن نسل از اعتدال روحی بهره‌مند نباشند. کسی نیست که با هنر سروکار داشته باشد و اهل خشونت و ظلم باشد. باید کاری کنیم که فرزندان ما زیبایی‌شناس و هنرشناس باشند.

همکاری با محمدمهدی هراتی و تألیف سه کتاب هنر دوره راهنمایی

محمدعلی کشاورز هنرمند عرصه طراحی و گرافیک که سال‌ها در کنار استاد هراتی در زمینه تألیف کتاب‌های درسی هنر فعالیت داشت، با طرح این سؤال که کجای این دایره هستیم، گفت: دایره‌ای دور خودتان بکشید و همیشه مراقب باشید که در کجای دایره قرار می‌گیرید.

کشاورز بیان کرد: در تهران و در سازمان پژوهش و آموزش، بنا بر خواست آقای حدادعادل، گروه هنر را تشکیل دادیم و از دوستان دیگر همچون آقایان درخشانی و پوررهنما کمک خواستیم و به قرآن تمسک جستیم که آیه‌ای دل‌هایمان را امیدوار کرد. حاصل این گروه تألیف سه کتاب هنر برای دوره راهنمایی بود که حدود 25 سال در مدارس ایران تدریس شد. فیض این توفیق هنوز وجود دارد و ما شکرگزارش هستیم. حاصل آن ایام چیز‌های دیگری نیز بود که حول محور آموزش هنر در جریان بود.

در این مراسم، همچنین به اثری از محمدمهدی هراتی با عنوان هنرپژوهی در برگزیده قرآن کریم اشاره شد که در آن آرایه‌ها و زیبایی‌شناسی خوشنویسی در قرآن بررسی شده است.

هنر استاد محمدمهدی هراتی از مرز‌های ایران فراتر رفت

استاد هراتی هنرمندی احیاگر است

در ادامه این مراسم، حسن بلخاری استاد دانشگاه تهران، به این کلام شریف حضرت رسول اکرم (ص) که مَن أکرَمَ عالِماً فَقَد أکرَمَنی وَ مَن أکرَمَنی فَقَد أکرَمَ اللهَ و مَن أکرَمَ الله فَمَصیرُهُ الی الجَنَهِ اشاره کرد و گفت: بحث من دو نکته است؛ نکته نخست در ماهیت برگزاری بزرگداشت است که روایت شریف حضرت رسول (ص) درباره آن صدق می‌کند، اینکه بنیاد آیات الهی نیز بر تکریم است. هر کس مقام خدا را تکریم کند، صیرورت او به سوی حق است. ما به بزرگداشت‌ها، فروزندگی و دانایی نیاز داریم.

وی با اشاره به کتاب هنرپژوهی در برگزیده قرآن کریم که استاد هراتی آن را تألیف کرده است، گفت: نکته دوم این است که استاد هراتی فردی احیاگر بوده و بسیاری از هنر‌های سنتی را احیا کرده و به دلیل عشق و علاقه‌اش به هنر و نگاه جست‌وجوگرانه خود در آثار غور می‌کرده و حتی به سال‌های فوت هنرمندان نیز دقت کرده که اشتباهی در آثار هنرمندان و پژوهش‌های وی رخ ندهد و حاصل پژوهش‌های استاد هراتی کتاب‌ها و مقالات بی‌شمار است.

این مراسم با اهدای لوح‌های تقدیر از سوی فرهنگستان هنر، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، و دانشگاه آزاد اسلامی واحد استاد محمود فرشچیان ادامه یافت.

تشکیل بنیاد هراتی

در این مراسم، الهام هراتی هنرمند و دختر محمدمهدی هراتی، ضمن تقدیر و تشکر از فرهنگستان هنر برای برپایی چنین برنامه‌ای، از تشکیل بنیاد هراتی خبر داد و گفت: به پیشنهاد رئیس فرهنگستان هنر، خاندان هراتی برای ادامه راه پدر، درصدد تشکیل بنیاد هراتی هستند تا پژوهش‌ها و دغدغه‌های پدرم را در زمینه هنر ایران ادامه دهیم.

نمایشگاه استاد هراتی و خانواده وی

از دیگر برنامه‌های جنبی این مراسم اجرای نوای موسیقی شرقِ خراسان توسط استاد علی‌محمد سنگک با همراهی دوتار غفور محمدزاده بود.

هنر استاد محمدمهدی هراتی از مرز‌های ایران فراتر رفت

این مراسم با گشایش نمایشگاهی از آثار استاد هراتی، پدر و فرزندانشان به پایان رسید. این نمایشگاه تا 11 اسفند، در مؤسسه فرهنگی‌هنری صبا، میزبان علاقه‌مندان است.

محمدمهدی هراتی استاد پیشکسوت و خلاق هنر‌های تجسمی متولد دهه 1320 در قوچان است. وی پس از تحصیلات مقدماتی به تهران آمد و تا مقطع دکتری نقاشی و هنر‌های سنتی در دانشگاه تهران تحصیل کرد. او حدود نیم قرن است که در رشته‌های مختلف هنر‌های تجسمی، از طراحی، نقاشی سیاه‌قلم، رنگ‌روغن، آبرنگ، قطاعی و لایه‌چینی، نگارگری، رنگ‌سازی سنتی، نقاشی روی چوب و قلمدان، نقاشی روی شیشه، سرامیک و چرم، نقاشی با رنگ‌های لعابی روی کاشی و سرامیک گرفته تا خوشنویسی خطوط کهن، به ابداع و ارائه هنر خود مشغول است.

هراتی بیش از 50 کتاب در حوزه‌های مختلف پژوهش و آموزش هنر به رشته تحریر درآورده است. یکی از ویژگی‌های بارز استاد هراتی این است که هنر را از از پدر خود آموخته و به فرزندان خود نیز راه و روش فعالیت در حوزه هنر را نشان داده است و به همین مناسبت، خاندان هراتی در سلک خاندان‌های هنری قرار می‌گیرند.