وقوع 2 خورشیدگرفتگی و ماه گرفتگی در سال 98

وقوع دو ماه گرفتگی، دو خورشید گرفتگی و دو بارش شهابی ازجمله رخدادهای نجومی سال جاری است؛ ضمن آنکه در آبان ماه نیز سیاره تیزپای "تیر" از مقابل خورشید عبور خواهد کرد.

مهندس مسعود عتیقی، مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص رویدادهای نجومی سال جاری گفت: رخدادهای نجومی هر سال در سه بخش "رخدادهای نجومی"، "رویدادهای فضایی و مطالعات بشر در عرصه کاوشگری" و "رویدادهای زمینی" تقسیم می‌شوند.

عتیقی، اولین رخداد علمی این حوزه در سال 1398 را مربوط به حوزه فضا دانست و اظهار کرد: در ماه‌های گذشته کاوشگر خورشیدی "پارکر" به سمت خورشید پرتاب شد که در روز 15 فروردین این فضاپیما با سرعت بسیار بالا (95 کیلومتر بر ثانیه) از کنار خورشید عبور می‌کند.

وی عبور بعدی این کاوشگر از کنار خورشید را 10 شهریور ماه امسال دانست و ادامه داد: برای این کاوشگر دو هدف در مطالعات خورشیدی تعریف شده که یکی علت "بررسی دمای بالای تاج خورشیدی" (بیرونی‌ترین لایه جو خورشیدی) است که میلیون‌ها درجه بوده و از دمای سطح خورشید بسیار بسیار فراتر است.

عتیقی هدف دوم این کاوشگر را مطالعه بر روی باد خورشیدی و علت ایجاد آن دانست و گفت: باد خورشیدی منجر به خروج ذرات خطرناک از خورشید می‌شود.

هفته جهانی ستاره‌شناسی

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران دومین رخداد نجومی سال جاری را مناسبت زمینی با عنوان "هفته جهانی ستاره‌شناسی" ذکر کرد و یادآور شد: این هفته در سال 98 از روز دوشنبه 16 اردیبهشت آغاز می‌شود و تا روز یکشنبه 22 اردیبهشت ادامه دارد. روز جهانی ستاره‌شناسی در سال 98 برابر شنبه 21 اردیبهشت مصادف با 11 ماه می 2019 میلادی است.

وی با تاکید بر اینکه همه ساله با روش خاص نجومی، روز جهانی ستاره‌شناسی تعیین می‌شود، در این باره توضیح داد: به این صورت که در فاصله 15 آوریل تا 15 ماه می، روز شنبه‌ای که به تربیع اول ماه نزدیک باشد به عنوان روز جهانی ستاره شناسی در نظر گرفته می‌شود. با این روش، روز جهانی ستاره شناسی هر ساله، تاریخ متفاوتی خواهد داشت و "ماه" به عنوان همسایه "زمین" و جرم دوست داشتنی زمینی‌ها، برای تعیین این مناسبت همواره مورد توجه بوده است.

عتیقی با بیان اینکه اساسا در یک مناسبت جهانی همه آماتورهای ستاره‌شناسی در دنیا در یک روز خاص با هدف بردن تلسکوپ به میان مردم و ترویج این دانش آسمانی تلاش می‌کنند، افزود: از روز دوشنبه روز جهانی ستاره‌شناسی تا یکشنبه بعد از آن، "هفته جهانی ستاره شناسی" در نظر گرفته می‌شود.

بارش‌شهابی و عدم حضور ماه

وی با اشاره به بارش شهابی "اتا دولوی" ادامه داد: همزمان با آغاز هفته جهانی ستاره‌شناسی، بارش شهابی " اتا دولوی" که بازمانده دنباله‌دار "هالی" است، رخ می‌دهد. این بارش با 60 شهاب در ساعت از رویدادهای شاخص نجومی سال جاری است که خوشبختانه این پدیده نجومی بدون حضور نور ماه خواهد بود؛ از این رو فرصت مناسبی را برای رصدگران جهت مشاهده شهاب‌های آن به دور از نور و آلودگی هوای شهرها فراهم می‌کند.

به گفته عتیقی، اوج این بارش از شبانگاه دوشنبه 16 اردیبهشت ماه آغاز می‌شود و تا بامداد روز سه‌شنبه 17 اردیبهشت ادامه خواهد داشت،

تست فضاپیمای سرنشین‌دار اسپیس

این فعال حوزه نجوم آماتوری خاطر نشان کرد: در اواخر بهار و اوایل تابستان امسال، تست فضاپیمای سرنشین‌دار "اسپیس ایکس" نیز انجام می‌شود. پس از بازنشسته کردن شاتل‌های فضایی برای اعزام فضانورد به فضا و ایستگاه فضایی با اعزام دو فضانورد، اسپیس ایکس آزمایش خواهد شد.

خورشید گرفتگی

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران، یکی از رویدادهای مهم نجومی سال جاری را خورشیدگرفتگی کلی دانست که روز سه‌شنبه 11 تیر ماه سال جاری رخ خواهد داد و گفت: این گرفت در ساعت 16 و 55 دقیقه به وقت جهانی به اوج خود خواهد رسید.

وی یادآور شد: خورشیدگرفت این روز در آمریکای جنوبی به‌ویژه کشورهای "شیلی" و "آرژانتین" و "اقیانوس آرام" مشاهده خواهد شد و متأسفانه امکان مشاهده این خورشیدگرفتگی در ایران وجود ندارد.

ماه گرفتگی

عتیقی با بیان اینکه دو هفته بعد از خورشیدگرفتگی 11 تیر، ماه گرفتگی جزئی در بامداد چهارشنبه 26 تیر رخ خواهد داد، افزود: زمان آغاز این ماه گرفتگی به وقت ایران 32 دقیقه بامداد 26 تیر است و در ساعت 2 و یک دقیقه بامداد ماه گرفتگی به اوج خواهد رسید و 67 درصد از سطح ماه در سایه زمین قرار خواهد گرفت.

وی، زمان پایان این ماه گرفتگی را در ساعت 3 و 30 دقیقه بامداد 26 تیر ذکر کرد و یادآور شد: بیشتر مناطق آمریکای جنوبی و آسیا و همچنین قاره‌های اروپا، آفریقا و استرالیا شانس مشاهده این ماه‌گرفتگی را دارند. خوشبختانه مشاهده مراحل مختلف این ماه گرفتگی جزئی از آسمان ایران نیز قابل مشاهده است.

اعزام فضانورد چینی

وی با تاکید بر اینکه چینی‌ها در عرصه فضا بی‌کار ننشسته‌اند و بسیار پرکار فعالیت‌های خود را در سال جاری خورشیدی ادامه خواهند داد، گفت: سازمان فضایی چین که پیش از این نسبت به اعزام فضانورد به فضا اقدام کرده بود، در تابستان امسال قصد دارد با تست یک فضاپیمای سرنشین‌دار مطالعات خود را برای اعزام 4 تا 6 فضانورد به انجام رساند و علی‌رغم آنکه پرتاب آزمایشی سال 98 حتی اگر بدون سرنشین باشد، این پرتاب زمینه‌ساز اعزام نفرات بیشتر به فضا است.

سالروز تأسیس انجمن نجوم آماتوری ایران

عتیقی با بیان اینکه فعالیت‌های زمینی در حوزه نجوم موجب ارتقای علاقه‌مندی جامعه به این حوزه می‌شود، اظهار کرد: روز اول مرداد مصادف با سالروز تأسیس انجمن آماتوری ایران است که در طی دو دهه اخیر سبب‌ساز فعالیت‌های علمی ترویجی متعددی در پایتخت و سایر شهرهای کشور بوده است.

بارش شهابی پرساوشی

وی از بارش شهابی پرساوشی در شبانگاه روزهای دوشنبه و سه‌شنبه 21 و 22 مرداد سال جاری خبر داد و یادآور شد: این بارش شهابی از جمله بارش‌های مشهور فصل تابستان است که متأسفانه نور ماه کامل مانع رصد شهاب‌های این بارش خواهد بود، ولی ممکن است آذرگوی‌های پرنور این بارش در بخش‌هایی از آسمان که از نور ماه دور است، مشاهده شوند.

بزرگداشت ابوریحان

دبیر انجمن نجوم آماتوری ایران افزود: چهارشنبه 13 شهریور رویداد زمینی دیگری پیش روی ایرانیان است و آن بزرگداشت"ابوریحان بیرونی" - ابر مرد تاریخ اخترشناسی کشور است. با معرفی آثار و تلاش‌های اندیشمندان ایرانی زمینه فعالیت بیشتر برای عمومی مردم به‌ویژه علاقه‌مندان فراهم خواهد شد. بر این اساس این انجمن نجوم طی سال‌ها این روز را به عنوان روز ملی "ستاره‌شناسی" در کشور پیشنهاد داده است تا در اوقات فراغت تابستان و آسمان به نسبت صاف، شرایط اجرای برنامه‌های رصدی و علمی - ترویجی بیشتری برای علاقه‌مندان فراهم باشد.

گذر تیر از مقابل خورشید

عتیقی با اشاره به رخداد نجومی روز 20 آبان ماه، گفت: دوشنبه 20 آبان 98 باید در تقویم نجومی علامت‌گذاری شود؛ چرا که گذر سیاره تیزپای "تیر" از مقابل خورشید در عصر دوشنبه 20 آبان رخ خواهد داد و بعد از 3 سال مجددا در این روز فرصتی ایجاد می‌شود تا عبور این سیاره از مقابل خورشید را با استفاده از تجهیزات رصدی مجهز به فیلتر مخصوص خورشید به انجام رسانید.

وی زمان آغاز این واقعه نجومی را در ساعت 16 و 5 دقیقه عصر دوشنبه 20 آبان دانست و ادامه داد: ولی به علت غروب خورشید در ساعت 17 این روز، تمام مراحل گذر تیر از مقابل خورشید در کشور قابل مشاهده نیست. ولی باز هم فرصتی برای مشاهده بخش‌هایی از این رویداد نجومی فراهم است.

این فعال حوزه نجومی ادامه داد: سیاره "تیر" با توجه به قطر به نسبت کوچک خود و فاصله زیادی که از زمین دارد، در هنگام گذر از مقابل خورشید، امکان مشاهده آن با چشم غیر مسلح (بدون عینک‌های مخصوص رصد خورشید) وجود ندارد و الزاما باید از تلسکوپ‌های کوچک آماتوری که مجهز به فیلتر ویژه خورشیدی است، استفاده شود.

بارش شهابی جوزایی

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران به پدیده نجومی روزهای 22 و 23 آذر سال جاری اشاره کرد و گفت: در شبانگاه روز 22 آذر و بامداد شنبه 23 آذر زمان اوج بارش شهابی "جوزایی" است. منشأ این بارش قدری عجیب و یک سیارک است. ولی بازهم به دلیل همزمان شدن وجود ماه کامل با این بارش، شهاب‌های زیادی از این بارش قابل مشاهده نیست.

شب یلدا

وی، شنبه 30 آذر 98 را مصادف با شب یلدا دانست که یک پدیده نجومی و در عین حال ملی است که ایرانیان از گذشته‌های دور آن را جشن می‌گرفتند.

اعزام فضاپیمای چینی به ماه

وی افزود: اواخر پاییز 98 و اوایل زمستان امسال "چانگ 5" فضاپیمای دیگر چینی‌ها برای حفاری و حمل بیش از 2 کیلوگرم خاک به ماه اعزام خواهد شد. در سال 97 چانگ 4 بر روی بخش پشت به زمین ماه فرود آمد و یک رکورد در عرصه فضایی را به نام چینی‌ها به ثبت رساند.

دومین خورشید گرفتگی 98

عتیقی با بیان اینکه روز پنج‌شنبه 5 دی ماه 98 خورشیدگرفتگی از نوع حلقوی رخ خواهد داد، گفت: این خورشیدگرفتگی در کشورهای جنوبی حاشیه خلیج فارس شامل "قطر"، "عمان" و "امارات" و همچنین "عربستان" به صورت حلقوی قابل مشاهده است، ضمن آنکه جنوب "هند"، "سریلانکا"، "مالزی"، "سنگاپور" و "مجمع الجزایر فیلیپین" در مسیر گرفت حلقوی خورشید هستند.

وی با تاکید بر اینکه این خورشیدگرفتگی در ایران به صورت جزئی قابل مشاهده است، یادآور شد: در تهران نیز 61 درصد سطح خورشید توسط ماه پوشیده خواهد شد و در جنوبی‌ترین نقاط کشور سطح پوشیده شده خورشید توسط ماه به 86 درصد رسیده و این در شرایطی است که در شمال شرق کشور میزان گرفت جزئی 45 درصد است.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران با تاکید بر اینکه با طلوع خورشید در بامداد پنج‌شنبه 5 دی 98 این گرفت قابل مشاهده است، اظهار کرد: خورشیدگرفتگی حلقوی زمانی رخ می‌دهد که ماه در اوج مداری بوده و قطر آن از قطر خورشید کوچک‌تر است و در هنگام خورشیدگرفتگی کامل نمی‌تواند تمام سطح خورشید را بپوشاند و حلقه‌ای از آتش در اطراف تیرگی رو به زمین ماه مشاهده می‌شود.

ماه گرفتگی نیم‌سایه

عتیقی اضافه کرد: جمعه 20 دی و شنبه 21 دی دو هفته بعد از خورشیدگرفتگی، ماه گرفتگی نیم‌سایه‌ای رخ خواهد داد که با وجود آنکه ایران در منطقه تحت پوشش این خسوف است، اما ماه‌گرفتگی نیم‌سایه از دید چشم انسان چندان محسوس نیست و در نجوم قدیم از آن با نام خسوف "غیر مرئی" یاد می‌کردند.

سالروز بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی

وی پایان‌بخش رخدادهای نجومی سال 98 را دوشنبه 5 اسفند برابر با سالروز بزرگداشت خواجه نصیر الدین طوسی ذکر کرد و گفت: خواجه نصیرالدین طوسی مغول‌های آن زمان را رام و کسانی که برای نابودی ایران و این خطه عالم‌پرور کمر بسته بودند را وادار به ساخت رصدخانه تاریخی "مراغه" کرد. این رصدخانه الگویی برای ساخت رصدخانه‌های متعدد از استانبول ترکیه تا سمرقند و هند و چین شد، ضمن آنکه افرادی از اقصی‌نقاط جهان از جمله چین برای آشنایی با دانش ستاره‌شناسی در کنار دانشمندان ایرانی اخترشناسی در مراغه گرد می‌آمدند و به مطالعات علمی می‌پرداختند.