پاسخ مدیریت‌شده ایران به قطعنامه آژانس

یک منبع دیپلماتیک این تحول را «متوسط» ارزیابی کرد. در ادامه گزارش آمده است: «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تاریخ 11 ژوئن، نصب دو آبشار سانتریفیوژ IR-6 در نیروگاه غنی سازی سوخت فردو را تایید کرد. نصب چهار آبشار سانتریفیوژ IR-6 دیگر نیز در جریان بود.» به گزارش خبرگزاری رویترز، منابع آگاه اعلام کردند ایران به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرده است در حال نصب آبشارهای سانتریفیوژ بیشتری در تاسیسات هسته ای خود است. دیپلمات ها اعلام کرده اند که ایران در پاسخ به قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ظرفیت غنی سازی اورانیوم خود را در دو سایت زیرزمینی فردو و نطنز گسترش داده است. روز چهارشنبه هفته گذشته پنج دیپلمات در گفت وگو با خبرگزاری رویترز گفتند که ایران در واکنش به قطعنامه شورای حکام این بار قصد دارد آبشارها یا خوشه های بیشتری از سانتریفیوژها را در هر دو سایت غنی سازی زیرزمینی خود نصب کند.

با این حال یکی از این دیپلمات های مستقر در وین، با اشاره به فعالیت های منتسب به ایران گفت «آنقدری که انتظارش را داشتم نیست.» دیپلمات های مذکور به جزئیاتی در مورد تعداد یا نوع سانتریفیوژهایی که ادعا می‌شود اضافه می شوند یا اینکه تا چه سطحی غنی سازی خواهند شد، اشاره ای نکردند. در ادامه یک دیپلمات گفت از آنها برای افزایش سریع تولید اورانیوم غنی شده ایران تا 60 درصد، نزدیک به درجه 90‌درصد تسلیحات، استفاده نمی‌شود. یکی از دیپلمات ها در ادامه ادعاهایش گفت، این حرکت «در پایین ترین حد انتظارات است و ما کاملا مطمئن هستیم که آنها به هر حال آن را انجام می دادند، به این معنی که (این اقدام) حتی بدون قطعنامه هم اتفاق می افتاد.» شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی 5 ژوئن با تصویب قطعنامه ای علیه ایران، که از سوی سه کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان پیشنهاد شد و هدف از طرح آن افزایش فشارها بر ایران بود، از تهران خواست که «فورا، به‌طور کامل و بدون ابهام با آژانس همکاری کند» و محدودیت های اخیر برای بازرسان آن را لغو کند. از صدور آخرین قطعنامه علیه ایران، 18 ماه سپری می‌شود.

این قطعنامه که تهران آن را «عجولانه و نابخردانه» خواند، در بحبوحه بن بست بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تصویب شد. اگرچه این قطعنامه در این مرحله ماهیتی نمادین دارد، هدف از این قطعنامه انتقادی، افزایش فشار دیپلماتیک بر ایران، با امکان ارجاع احتمالی موضوع به شورای امنیت سازمان ملل متحد است. در گذشته، قطعنامه های مشابه، تهران را بر آن داشت تا با برداشتن دوربین های نظارتی و سایر تجهیزات از تاسیسات هسته ای خود و افزایش فعالیت های غنی سازی اورانیوم، اقدام تلافی جویانه انجام دهد. همچنین رهبران گروه هفت روز جمعه بدون اشاره به بی‌تعهدی خود درقبال توافق هسته‌ای، در درخواستی زیاده‌خواهانه از ایران خواستند فعالیت‌های غنی‌سازی هسته‌ای خود را متوقف کند و هشدار دادند که تحریم‌های تازه‌ای را علیه تهران وضع خواهند کرد.

واکنش آمریکا

در پی انتشار این گزارش، وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد واشنگتن در صورتی که ایران برنامه افزایش ظرفیت غنی سازی اورانیوم خود را به اجرا در آورده باشد به آن «پاسخ متناسب» خواهد داد. متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در بیانیه ای مدعی شد: «گزارشی که توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منتشر شده تصریح می کند ایران به دنبال تداوم گسترش برنامه هسته ای خود در راه هایی است که هیچ هدف صلح آمیز معتبری ندارند.

این اقدامات برنامه ریزی شده هر چه بیشتر باعث تضعیف ادعاهایی که ایران برخلاف آن مطرح می سازد، می شوند.» میلر ادعا کرد: «ایران باید بدون تاخیر بیشتر با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کرده تا وظایف حراستی خود را که به لحاظ قانونی الزام آور هستند به طور کامل اجرا کند. تا زمانی که ایران این‌طور عمل نکند، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به پاسخگو کردن ایران ادامه خواهد داد.» آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مدعی شده است که تهران به طور قابل‌توجهی برنامه هسته ای خود را افزایش داده است و اکنون مواد کافی برای ساخت چند بمب اتمی در اختیار دارد. بعد از آنکه دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا در سال 2018 به صورت یک جانبه از توافق با ایران خارج شد، جمهوری اسلامی به تدریج از تعهدات خود بر اساس توافق هسته ای که در سال 2015 با قدرت‌های جهانی منعقد کرده بود، خارج شد. تلاش ها برای احیای این توافق تاکنون شکست خورده است.

واکنش قابل انتظار

آیا سطح واکنش ایران به قطعنامه اخیر آژانس قابل انتظار بود؟ همچنین این کنش و واکنش ها چه تاثیری روی همکاری های ایران و آژانس، ایران و غرب و مذاکرات تهران و واشنگتن خواهد داشت؟

کوروش احمدی، دیپلمات پیشین کشورمان در این رابطه به روزنامه «دنیای اقتصاد» گفت: «در زمانی که صحبت از تصویب قطعنامه بود، بین کشورهای غربی اختلاف نظر درباره ضرورت تصویب آن وجود داشت؛ آمریکایی ها می گفتند تصویب چنین قطعنامه ای باید ذیل یک استراتژی عمومی باشد. زیرا وقتی استراتژی عمومی مشخص نیست این قطعنامه کارآمد نخواهد بود. این بحث هم مطرح شده بود که اگر قطعنامه حاصل استراتژی عمومی نباشد، واکنش ایران را به دنبال خواهد داشت و کار را سخت تر می کند.» احمدی با اشاره به اینکه ایران پیش‌تر نیز به قطعنامه ها واکنش نشان می داد، توضیح داد: «واکنش ایران همواره به شکل تشدید و افزایش سطح غنی سازی و برخی اقدامات دیگر مانند لغو ویزا یا محدود کردن دسترسی ها و نصب تجهیزات نظارتی آژانس بوده است. بنابراین عکس العمل ایران غیرمنتظره نبود.» این کارشناس درباره سطح اقدام اخیر ایران گفت: «اما سطح این اقدام ایران یک بحث فنی است و با توجه به این قابل ارزیابی است که هر کدام از این آبشارها که فعال شده اند چقدر می‌توانند ظرفیت غنی سازی ایران را افزایش دهند. ضمن اینکه صرف نظر از جهات فنی اقدام ایران، این واکنش کاملا قابل پیش‌بینی بود.»

ایجاد بازدارندگی

دیپلمات پیشین کشورمان درباره چرایی این واکنش ایران تاکید کرد: «تهران با اقدامات واکنشی خود می خواهد هزینه اقدامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یا بعضا سازمان ملل علیه کشور را بالا ببرد و به نوعی بازدارندگی ایجاد کند تا مانع از اقدامات تنبیهی بعدی آنها شود. همچنین ایران می خواهد به غرب بفهماند که اقدامات آنها در راستای صدور قطعنامه، مشکل فی‌مابین را حل نخواهد کرد بلکه به دامنه مشکلات هم می افزاید.» احمدی درباره تبعات و چشم انداز تحولات یک هفته اخیر بین ایران و آژانس نیز گفت: «بعید است که این اقدام ایران تاثیری در همکاری های آینده بین ایران و آژانس داشته باشد. زیرا سطح فعلی غنی سازی 60 درصدی یا 20 درصدی ایران خارج از سطح مقرر در برجام است و بالا رفتن حجم این میزان اورانیوم خیلی تاثیری ندارد.» وی تاکید کرد: «بنابراین این اقدام یک تحول کمی است نه کیفی؛ به این مفهوم که در جهت بالا رفتن غنی‌سازی 60درصد و رفتن به سمت غنی سازی 90‌درصد نیست. همچنین ایران اقداماتی انجام نداده که در جهت ساخت بمب تفسیر شود بلکه اقدام ایران به این صورت است که مقدار حجم اورانیوم غنی شده اش افزایش پیدا می کند.»

• تهدید جدید اسرائیل علیه تاسیسات هسته ای ایران
• نقطه عطف هسته‌ای تا سه ماه دیگر
• بیانیه ضد ایرانی سه کشور اروپایی و آمریکا در جلسه آژانس اتمی
• رد ارتباط توافق هسته‌ای ایران و تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از سوی کاخ سفید
• تخت‌روانچی: وقتی آمریکا درست تصمیم بگیرد، ایران اقدامات جبرانی خود را متوقف می‌کند