پرونده هسته‌ای ایران در نقطه‌ای حساس / فرصت‌های دقیقه 90 دیپلماسی برای تهران

محمدهادی مرادی، خبرنگار اکوایران گفت‌وگویی با قاسم محبعلی، دیپلمات پیشین و کارشناس روابط بین‌الملل درباره رد قطعنامه لغو دائمی تحریم‌های ایران در شورای امنیت داشته است که مشروح آن را در ادامه می خوانید؛

شورای امنیت سازمان ملل روز گذشته قطعنامه‌ای که خواستار لغو دائمی تحریم‌های این نهاد علیه ایران بود را رد کرد.

روسیه، چین، پاکستان و الجزایر 4 عضو شورا بودند که با فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» مخالفت کردند؛ در مقابل 9 کشور آمریکا، فرانسه، انگلیس، سومالی، اسلوونی، دانمارک، یونان، سیرالئون و پاناما رأی موافق و دو کشور کره‌جنوبی و گویان رأی ممتنع دادند. این تصمیم، مسیر دیپلماسی هسته‌ای ایران را بیش از پیش پیچیده کرده است. تحلیلگران می‌گویند، اصرار اروپایی‌ها بر اجرای ماشه و قرار دادن شرط‌هایی در برابر ایران بیش از آنکه راه‌گشا باشد، تنش‌ها را افزایش می‌دهد.

موضع رسمی ایران

ساعتی پس از برگزاری این جلسه در نیویورک، وزارت امور خارجه در بیانیه‌ای رسمی به اقدام کشورهای غربی در شورای امنیت واکنش نشان داد. در این بیانیه، ضمن محکوم کردن قطعنامه مذکور، آمده است: «به موجب قطعنامه 2231 همه قطعنامه‌های شورای امنیت که از سال 2006 تا 2009 علیه ایران وضع شده بود، خاتمه یافت و مقرر گردید موضوع هسته‌ای ایران در سپتامبر 2025 از دستور کار شورای امنیت خارج شود. اقدام مخرب سه کشور اروپایی برای بازگرداندن قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت در حالی صورت می‌گیرد که تأسیسات هسته‌ای تحت پادمان ایران مورد حملات غیرقانونی رژیم صهیونیستی و آمریکا قرار گرفته و آسیب دیده‌اند؛ حملاتی که آشکارا منشور ملل متحد را نقض کرده، صلح و امنیت بین‌المللی را به مخاطره انداخته و بنیان‌های رژیم عدم اشاعه را به شدت تضعیف نموده است. سه کشور اروپایی نه‌تنها از محکوم‌کردن این اقدامات تجاوزکارانه خودداری کردند بلکه با سوءاستفاده از سازوکار حل اختلاف برجام، مرتکب اقدام غیرقانونی مضاعفی می‌شوند.»

محبعلی: فرصت دیپلماسی هنوز زنده است، اما گران‌تر از گذشته

قاسم محبعلی، دیپلمات پیشین و کارشناس روابط بین‌الملل، در گفت‌وگو با اکوایران درباره پیامدهای تصمیم شورای امنیت و فرصت‌های باقی‌مانده برای دیپلماسی چنین توضیح داد: فرصت دیپلماسی همیشه وجود دارد، اما هزینه‌های آن با توجه به زمان و موقعیت، متفاوت است.

سفیر پیشین ایران در یونان ادامه داد: از زمانی که قضیه هسته‌ای ایران مطرح شد، این پرونده به یک مناقشه تبدیل گردید و از دوران دولت خاتمی تاکنون، هر دوره هزینه‌های خاص خود را داشته است. اگر همان زمان توافق نهایی حاصل می‌شد، هزینه‌ها به مراتب کمتر و مشوق‌های بیشتری فراهم بود. حتی در اواخر دولت جرج بوش در آمریکا نیز امکان دستیابی به توافق با شرایط بهتر وجود داشت. پس از آن، توافق برجام در راستای لغو تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران شکل گرفت، اما اکنون شرایط کاملاً متفاوت است.

او گفت: ایران از نظر حقوقی در آستانه بازگشت به دورانی قرار گرفته که شورای امنیت و کشورهای غربی آن را تهدیدی برای صلح جهانی تلقی می‌کردند؛ وضعیتی که می‌تواند پرونده ایران را دوباره ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل قرار دهد. در حال حاضر، شرایط به لحاظ حقوقی و سیاسی به روزهای پیش از برجام نزدیک می‌شود.

محبعلی توضیح داد: یک‌سری قطعنامه‌های الزام‌آور علیه ایران وجود دارد که اجرایی شدن آنها منوط به تصمیم قدرت‌های بزرگ و غربی است، اما خود قطعنامه‌ها ماهیت الزام‌آور دارند. این قطعنامه‌ها نه تنها بخش هسته‌ای، بلکه حوزه‌های نظامی و اقتصادی را نیز در بر می‌گیرد و مجوز می‌دهد قدرت‌های بزرگ اقدامات لازم را برای وادار کردن ایران به تمکین انجام دهند. طبیعی است که این روند آثار مخرب سیاسی و اقتصادی خواهد داشت و در بدترین حالت می‌تواند تبعات نظامی و امنیتی به همراه بیاورد.

این کارشناس مسائل بین‌الملل تاکید کرد: البته هنوز فرصت وجود دارد، اما هزینه‌های آن دیگر مانند گذشته نیست. پیش از جنگ اخیر، امکان‌های بهتری برای توافق وجود داشت، اما بعد از جنگ 12 روزه و حالا با مسئله اسنپ‌بک و بازگشت قطعنامه‌ها، هزینه‌ها افزایش یافته است. هر روز که می‌گذرد، هزینه دیپلماسی بیشتر می‌شود. با این حال، تا زمانی که مهلت چندروزه باقی مانده و قطعنامه‌ها به مرحله اجرایی نرسیده‌اند، دیپلماسی فرصت دارد؛ به اصطلاح، دیپلماسی دقیقه 90 و لحظات پایانی.

او در ادامه افزود: همچنان می‌توان با آمریکا، اروپا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به توافقی دست یافت تا قطعنامه 2231 تمدید شود و مذاکرات به نتیجه دائمی برسد. در غیر این صورت، باید منتظر آثار حقوقی، سیاسی و بین‌المللی و در بدترین حالت پیامدهای نظامی و امنیتی علیه کشور بود.

محبعلی همچنین عنوان کرد: با توجه به اینکه پیش‌تر جنگ رخ داده است، شرایط کنونی کاملاً متفاوت با فضای صلح است و همین امر، دیپلماسی را دشوارتر می‌کند. برای رسیدن به توافق، اکنون هزینه‌های بیشتری نسبت به گذشته باید پرداخت.

او درباره حضور مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری در سازمان ملل و احتمال دیدار با مقامات اروپایی و به‌ویژه آمریکایی افزود: این موضوع نیازمند یک تصمیم بزرگ در جمهوری اسلامی ایران است. آقای پزشکیان، همانند آقای خاتمی و روحانی و سایر رؤسای جمهور، به تنهایی نمی‌تواند تصمیم‌گیر باشد. اگر مجوز لازم به او داده شود و امکان دیدار با ترامپ فراهم گردد، حتی اگر توافق در سطح محدود باشد، می‌تواند فرصت‌های جدیدی ایجاد کند و از فرصت‌طلبی اسرائیل برای آغاز دوباره جنگ جلوگیری کند.

اظهارات محبعلی نشان می‌دهد که گرچه فرصت‌های دیپلماسی هنوز به طور کامل از بین نرفته است، اما هر روز تاخیر، هزینه‌های سیاسی، اقتصادی و حتی امنیتی را برای ایران افزایش می‌دهد. اکنون پرونده هسته‌ای ایران در آستانه بازگشت به فضای پرتنش پیش از برجام قرار گرفته و تصمیم‌گیری در سطوح عالی نظام، تعیین‌کننده مسیر پیش‌روی تهران خواهد بود.

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.