پشت صحنه روابط تسلیحاتی آمریکا و صدام

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، آمادگی ایران برای اجرای سلسله عملیات بزرگ «والفجر» به برقراری ارتباط بین عراق و آمریکا، شتاب بیشتری داد. به طور مثال، موفقیت ایران در منطقه «حاج عمران» واقع در شمال جبهه‌های نبرد جای پای مناسبی برای انجام فعالیت‌های مشترک احزاب معارض کُرد و رزمندگان ایرانی بوجود آورد. کمی دیرتر از آن، یعنی در هفتم مرداد ماه 1362، ایران عملیات «والفجر 3» را در جبهه میانی جنگ و تقریباً نزدیکترین نقطه مرزی به بغداد، آغاز کرد. ارتفاع مهم «کله قندی» در مهران آزاد شد و ایران ارتفاعات راهبردی دیگری را در آن سوی شهر مرزی مهران بدست آورد. تأثیر عملیات «والفجر 2و3» بر روابط عراق با آمریکا بسیار زیاد بود. باید توجه داشت این عملیات‌ها در شرایطی به اجرا در آمد که عراق از حمایت اطلاعاتی آمریکا، بهره‌مند بود. به گفته مورفی، دولت ریگان با تلاش چندین سازمان و مشارکت وزارت دفاع، وزارت امور خارجه و CIA به حمایت از عراق برخاست. یکی از عناصر مهم این سیاست ویلیام کیسی بود. (تیمرمن، 1373: 267) در اول آبان ماه 1362، قرارگاه مرکزی نیروی دریایی آمریکا در لبنان به وسیله جهاد اسلامی منفجر شد و هم زمان با آن 297 تفنگدار دریایی آمریکایی و فرانسوی کشته شدند. انفجار در قرارگاه مرکزی نیروی دریایی آمریکا در بیروت، ریگان را متوجه عراق کرد و اثر خود را گذاشت. ریگان، «دونالد رامسفلد» را به عنوان نماینده ویژه خود به خاورمیانه روانه کرد. وی پس از سفر به مصر و ملاقات با مبارک و سفر به عربستان و دیدار با فهد، در یک مأموریت ویژه و ناگهانی وارد بغداد شد. عراق از فرصت بدست آمده و افزایش تشنج در روابط ایران و آمریکا و شکست آمریکا در لبنان بهترین استفاده را کرد. در 28 آذر ماه 1362، رامسفلد فرستاده ویژه ریگان وارد بغداد شد و پس از ورودش به بغداد با «میخائیل یوحنا طارق عزیز» معاون صدام و وزیر خارجه وقت ملاقات کرد. به گزارش خبرگزاری فرانسه، به احتمال قوی مناسبات میان آمریکا و عراق، جنگ عراق با ایران و اوضاع جهان عرب در رأس گفتگو‌ها بوده است. در همان زمان سخنگوی وزارت خارجه آمریکا «جان هیوز» با اشاره به سفر رامسفلد به بغداد گفت: «ما آماده‌ایم روابط دیپلماتیک خود را با عراق تا بالاترین سطح ارتقاء دهیم.» در اسفند ماه 1362 اوضاع در جبهه‌های جنگ کاملاً دگرگون شد. عملیات «والفجر 5» در 27 بهمن 1362 در ارتفاعات «چنگوله» در جبهه میانی جنگ آغاز شد و رزمندگان ایرانی به جاده «بدره» مسلط شدند. عملیات «والفجر 6» نیز در 2 اسفند 1362 در جنوب دهلران به اجراء در آمد. اما مهمترین عملیات ایران در 3 اسفند 1362 انجام گرفت که شگفتی کارشناسان نظامی جهان را به همراه داشت. عملیات مهم «خیبر» بود که با هدف تصرف هورالهویزه و جزایر مجنون اجرایی شد. ایران در این عملیات بزرگ در منطقه‌ای کاملاً آبی همراه با نیزار و باتلاق، 160 کیلومتر مربع از این منطقه را در جبهه جنوبی آزاد کرد. این مناطق دارای 50 حلقه چاه نفت بود و میلیارد‌ها دلار ارزش ارزی نفت موجود در این چاه‌ها بود. ضمن آنکه با تصرف این جزایر، راه تصرف بصره نیز هموارتر می‌شد. شکست سنگین عراق، با یک فاجعه ضد انسانی در جزایر همراه بود. عراق در پی ناتوانی خود، در سطح گسترده‌ای که تاکنون در جنگ استفاده نشده بود، از گاز شیمیایی استفاده کرد. در 30 دی ماه 1362، شولتز اعلام می‌کند: «ایران حامی تروریسم بین الملل است. او مدتی بعد نیز اضافه کرد که ایالات متحده، ایران را یک کشور دوست به شمار نمی‌آورد.» در پی این رویداد‌ها و با توجه به مطالب مطروح شده توسط شولتز، طارق عزیز، وزیر امورخارجه دولت بعث عراق در مصاحبه با هفته نامه نیوزویک اعلام کرد: «روابط آمریکا و عراق به نحو بارزی بهبود یافته است.» این مصاحبه در بخش عربی رادیو رژیم صهیونیستی، ساعت 8 صبح روز هشتم اسفند ماه 1362 پخش شد. عراق بلافاصله خواهان تسلیحات بیشتر از آمریکا شد. طارق عزیز مجدداً درخواست کمک کرد و چنین گفت: «عراق مجبور نیست که موافقت کنگره آمریکا را در این زمینه کسب کند، زیرا که چنین کاری را در مسکو و پاریس، هنگام خرید اسلحه انجام نمی‌دهد.» به گفته تیمرمن، خلبانان عراقی با بالگرد‌های ساخت شوروی، فرانسه، بمب‌های گازدار ساخت آلمان، بر روی نیرو‌های ایرانی فرو باریدند. در حملات دیگر، بالگرد‌های عراقی، مایع زرد غلیظی را بر روی صحنه جنگ می‌پاشیدند که فضا را از بوی سیر آکنده می‌کرد. ایرانیان که آماده چنین عملیاتی نبودند و لباس مخصوص نداشتند، بلافاصله دستخوش بیماری شدند. به گفته وابسته‌های نظامی سفارتخانه‌های خارجی بغداد، حملات شیمیایی عراق مکرر، گسترده و به شکل وقیحانه‌ای آشکار بود.» در نوامبر 1983، دولت آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد: «دولت آمریکا هر آنچه لازم و از نظر قانون موجه است را انجام می‌دهد تا عراق در جنگ با ایران مغلوب نشود.» طارق عزیز پس از پیروزی‌های درخشان ایران در عملیات خیبر، طی گفتگویی با «هفته نامه نیوزویک» آمریکا گفت: «عراق مایل است از آمریکا سلاح ساخت این کشور را بخرد.» وی افزود: «روابط آمریکا و عراق اکنون رو به بهبودی می‌رود، آنهم به دلیل اینکه آمریکا درک کرده است که اوضاع جاری بسیار وخیم است.» این اظهارات زمانی انجام شد که آمریکا از پیروزیهای ایران در جزایر مجنون ابراز نگرانی شدید کرده بود. آمریکایی‌ها منتظر بودند که سروصدای بمباران شیمیایی عراق در محافل عمومی بخوابد و حرکت رو به توسعه روابط را ادامه دهند، بنابراین منتظر مساعد شدن شرایط بودند. عراقی‌ها به طور علنی خواهان کمک آمریکا بودند، گویی که هیچ نقشی در جنایات جنگی و شیمیایی نداشتند و مرتباً پیام‌های سیاسی غیر مستقیم، تحت عناوین مصاحبه و سخنرانی به آمریکا می‌فرستادند. صدام بعد از عملیات «خیبر»، به سراغ مصالحه با کُرد‌های معارض رفت تا بلکه فشار ایران را در جبهه‌های جنوب کمتر کند، اما با شکست مواجه شد. کرد‌ها در جبهه شمال فعال شده بودند. هم زمان با شدت یافتن فعالیت سیاسی عراق در واشنگتن و سرازیر شدن سیل کمک‌های نظامی به عراق که تحت نام «فروش همه چیز» انجام شد، ایران عملیات مهمی را در جبهه جنوب و در شرق رودخانه دجله آغاز کرد. این عملیات در 19 اسفند 1363 شروع شد. وسعت منطقه عملیاتی «بدر» 800 کیلومتر مربع بود. هدف ایران از این عملیات پیشروی به آن‌سوی رود دجله و فشار بیشتر بر روی شمال بصره بود. البته ایران قبلاً به برخی از خطوط عراق در غرب دجله نفوذ کرده و مناطق بسیار ارزشمند نفت خیز هورالهویزه را فتح کرده بود. آقای «علی‌اکبر ولایتی» نیز چندی قبل از عملیات بدر در کنفرانس وزرای خارجه اسلامی، در زمینه حقوق حقه جمهوری اسلامی ایران، به تشریح مواضع پرداخت.

منبع:

مواضع آمریکا در جنگ تحمیلی، عسگری، شاداب، 1393، ایران سبز، تهران.