پنج ویروس کشنده در قرنی که گذشت

قرن 21 قرن بیماری‌های جدید و نوظهور بود. ویروس‌هایی که متأثر از سبک زندگی جدید و البته دست‌درازی به طبیعت به وجود آمدند و انسان‌های بسیاری را کشتند. پنج ویروس کشنده قرن اخر را بشناسید.

خبرگزاری مهر؛ گروه مجله: انسان‌ها برای هزاران سال است که در حال مقابله با ویروس‌ها هستند. ویروس کووید -19 یا همان کرونای خودمان هم از این قاعده مستثنی نیست. ما همیشه در مقابل این موجودات ریز مغلوب بوده‌ایم، اما چرا ترس و شناخت‌مان از کرونا بیشتر از همه انواع ویروس‌ها است؟ شاید درهم‌تنیدگی زندگی انسان‌های امروز در فرهنگ و رسانه و بهداشت و سیاست و اقتصاد و... که با ظهور شبکه‌های اجتماعی و قدرتمند شدن رسانه بیشتر از همیشه ما انسان‌ها را به همدیگر پیوند داده است مهمترین دلیل این اتفاق باشد. تا صدسال پیش اگر بیماری همه‌گیری کشورهای جهان را درمی‌نوردید، انسان‌ها در چهار گوشه دنیا از همدیگر خبر نداشتند. البته که سختی رفت و آمد بین کشورها خود به خود باعث می‌شد هم این همه‌گیری روند کندتری داشته باشد و هم اخبار آن با سرعت بسیار کمتری پخش و گسترده شود. به همین دلیل هیچ ویروسی این بخت را همچون کروناویروس نداشته که شهرتی جهانی داشته باشد و یک تجربه مشترک برای همه انسان‌ها به وجود آورد.

چنان که گفتیم تقابل انسان و ویروس به دیروز و امروز برنمی‌گردد. ما همیشه قربانی ویروس‌ها بوده‌ایم، گاه کم و گاه بسیار زیاد. البته که ما در مورد برخی از بیماری‌های ویروسی، توانسته‌ایم واکسن‌ها و داروهای مؤثری تولید کنیم تا از شیوع گسترده این عفونت‌ها جلوگیری کنیم. مثلاما موفق به ریشه‌کن کردن بیماری‌ای بنام «آبله» شدیم که خود از مرگبارترین ویروس‌های تاریخ بوده است. با این حال فاصله زیادی تا پیروزی در مبارزه در برابر همه ویروس‌ها از جمله ویروس کرونا داریم. در قرن اخیر، ویروس‌های متعددی از حیوانات به انسان انتقال یافته‌اند و ضمن داشتن شیوع قابل توجه، جان هزاران نفر را گرفته‌اند. در این گزارش به پنج ویروس که همه‌گیری فروانی داشته، جان‌های بسیاری را به کام مرگ کشانده یا دارای ویژگی‌های خاصی هستند، اشاره‌ای مختصر می‌کنیم.

آنفلوانزای آسیایی

شیوع ویروس آنفلوانزای آسیایی که در سال 1956 میلادی آغاز شد در چین، سنگاپور، هنگ کنگ و آمریکا جان 2 میلیون نفر را گرفت. نزدیک به 70 هزار نفر از قربانیان آمریکایی بودند.

تخمین زده می‌شود که در مجموع بین 250 میلیون تا یک میلیارد نفر تا سال 1958 به این بیماری مبتلا شدند. اغلب قربانیان افراد مسن بودند. ویروس آنفلوانزای آسیایی نوعی از آنفلوانزای پرندگان بود.

ابولا

ابولا از طریق تماس با خون یا دیگر مایعات بدن یا بافت افراد آلوده یا حیوانات منتشر می‌شود. این ویروس نخستین بار در سال 1976 میلادی شناسایی شد. ابولا در سال 1976، تنها حدود 300 نفر را مبتلا کرد اما با شیوع آن از هر 10 نفر مبتلا به بیماری 9 نفر مردند؛ یعنی 90 درصد از مبتلایان! در سال 2014 نیز با انتشار مجدد این ویروس که از گینه شروع شد و به کشورهای همسایه سیرالئون و لیبریا گسترش یافت حدود 400 نفر جان خود را از دست دادند. در فاصله سال‌های 2013 تا 2016، و طی همه‌گیری ویروس ابولا در آفریقای غربی، حدود 22000 مورد مشکوک به ابتلاء شناسایی شدند. در این همه‌گیری، دست‌کم 11000 نفر نیز بر اثر این بیماری کشته شدند که یعنی نصف مبتلایان به این بیماری جان‌شان را از دست دادند. همین آمار وحشتناک مربوط به کشتگان ابولا به ما هشدار می‌دهد باید از روزی که ابولا تبدیل به یک همه‌گیری جهانی شود بترسیم! بر اساس اظهارات الکه مولبرگر، متخصص ویروس ابولا و دانشیار میکروبیولوژی در دانشگاه بوستون در مجله Live Science، میزان مرگ و میر این گونه‌های شناخته شده ابولا بسیار متفاوت است. یکی از گونه‌ها بنام ابولا رستون، حتی باعث بیمار شدن فرد نمی‌شود. اما میزان مرگ و میر گونه بوندیبوگی و50% است و بر اساس اظهارات سازمان بهداشت جهانی، این میزان برای گونه سودان 71% است.

ناگفته نماند که نام این ویروس از یکی 90 رودخانه کشور زئیر، که امروزه جمهوری دموکراتیک کنگو نام دارد، گرفته شده و این بیماری برای اولین بار در کشور کنگو دیده شد.

«اچ آی وی»، ایدز

«اچ آی وی» به عنوان ویروسی که عامل بیماری ایدز است اولین بار در سال 1976 در جمهوری دموکراتیک کنگو مشاهده شد. در دنیای کنونی، ممکن است HIV مرگبارترین ویروس موجود باشد. بر اساس اظهارات دکتر آمش آدالجا، پزشک بیماری‌های عفونی و سخنگوی انجمن بیماری‌های عفونی آمریکا، «این ویروس هنوز یکی از بزرگترین قاتلان محسوب می شود». تخمین زده می‌شود که از زمان ابتلاء به این بیماری در اوایل دهه 1980، 32 میلیون نفر در اثر ویروس HIV جان باخته‌اند. طبق گفته آدالجا «بیماری عفونی که در حال حاضر بیشترین تلفات را برای بشر به همراه دارد،HIV است».

تخمین زده می‌شود که هم اکنون حدود 40 میلیون نفر در جهان به «اچ آی وی» مبتلا هستند. پیشرفت‌های پزشکی باعث شده که امید به زندگی مبتلایان به این ویروس اکنون با مصرف دارو به اندازه افراد عادی است. این در حالی است که مبتلایان در کشورهای توسعه نیافته به دلیل هزینه بالا همچنان برای دسترسی به داروها با مشکل روبرو هستند. در همین راستا در سال 2018 حدود 770 هزار نفر به دلیل ابتلاء به ایدز جان خود را از دست دادند.

قابل ذکر است که دوره اوج ابتلاء به «اچ آی وی» در فاصله بین سال‌های 2005 تا 2012 بود.

روتاویروس

روتاویروس علت اصلی بیماری شدید اسهال در نوزادان و کودکان خردسال است و در حال حاضر دو واکسن برای محافظت از کودکان در برابر این ویروس وجود دارد. این ویروس می‌تواند از طریق آنچه محققان آن را مسیر مدفوع - دهان می‌نامند (به این معنی که ذرات کوچک مدفوع در حال مصرف هستند)، به سرعت گسترش یابد.

اگرچه کودکان کشورهای توسعه یافته به ندرت در اثر عفونت روتاویروس جان خود را از دست می‌دهند، اما این بیماری در کشورهای در حال توسعه که دسرتسی کمی به دارو و درمان دارند، یک قاتل به شمار می‌آید. طبق برآوردهای سازمان جهانی بهداشت، تنها در سال 2008 تعداد 453،000 کودک خردسال زیر 5 سال در سراسر جهان در اثر عفونت روتاویروس جان خود را از دست داده‌اند.

کروناویروس

و در نهایت ویروس کرونا یا SARS-CoV-2 که متعلق به خانواده بزرگ ویروس‌ها با نام کروناویروس سارس است. ویروس کرونا اولین بار در ماه دسامبر سال 2019 در شهر ووهان چین شناسایی شد. منشأ این ویروس مانند SARS-CoV احتمالاً خفاش است و پیش از آلودن افراد، از حیوان واسط عبور می‌کند.

این ویروس از زمان ظهور تا همین لحظه که این گزارش را آماده می‌کنیم طبق آخرین آمارهای جهانی تعداد 476 میلیون و 481 هزار و 934 نفر را مبتلا کرده که از این تعداد 400 میلیون و 17 هزار و 96 نفر بهبودی یافته‌اند، اما 6 میلیون و 128 هزار و 270 نفر جان خودشان را به خاطر کرونا از دست داده‌اند. این آمار در ایران اینگونه است: 7 میلیون و 30 هزار و 943 مبتلا، 6 میلیون و 616 هزار و 633 بهبودیافته و 136 هزار و 360 جان باخته.

این بیماری ناشی از SARS-CoV-2 که به نام COVID-19 خوانده می‌شود، با میزان مرگ و میر حدود 2.3% است. به نظر می‌رسد افراد مسن یا افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای، بیشتر در معرض ابتلاء به بیماری یا عوارض شدید قرار دارند. علائم شایع شامل تب، سرفه خشک و تنگی نفس است و بیماری در موارد شدید می‌تواند به ذات‌الریه منجر شود. البته همانطور که می‌دانید هنوز و بعد از دو سال از شیوع کرونا گمانه‌های پزشکی درباره آن گوناگون و گاهی متضاد با همدیگرند و انگار هنوز مانده تا بتوانیم این ویروس منحوس را بشناسیم!

مواظب خودتان باشید.