پژوهش باید به حل مساله منجر شود
تهران - ایرنا - مدیرکل پژوهش‌های دفتر اطلاعات، شواهد و تحقیقات سازمان جهانی بهداشت در مدیترانه شرقی (EMRO) در نشستی با کارشناسان و معاونان تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت گفت: پژوهشی که فقط به انتشار مقاله منجر شود به هیچ عنوان پژوهش کاربردی نیست، پژوهش کاربردی باید به حل مساله منجر شود.
به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا، دکتر آرش رشیدیان در نخستین نشست "کاشتن برای آینده" با موضوع پژوهش کاربردی با حضور معاونان تحقیقات و فناوری دانشگاه‌های علوم پزشکی برگزار شد، افزود: باید به این نکته توجه شود کسانی که مسوولیت حل مساله را برعهده دارند مقاله نمی‌خوانند، بنابراین اگر پژوهشی انجام می‌شود که تنها خروجی آن انتشار مقاله است، باید بگویم بی‌فایده است.
وی در این نشست مجازی اظهار داشت: مهم ترین نکته‌ای که تحقیق بنیادی را از تحقیق کاربردی تفکیک می‌کند مبحث انگیزه است.
مدیرکل پژوهش‌های دفتر اطلاعات، شواهد و تحقیقات سازمان جهانی بهداشت در مدیترانه شرقی ادامه داد: هدف اصلی تحقیق بنیادی، گسترش مرزهای دانش است. وقتی پژوهش درباره سوالاتی باشد که اکنون وجود دارد و مرتبط با اقداماتی باشد که اکنون در حال وقوع است مانند عملکرد نظام سلامت یا وضعیت درمان یک بیماری که چکار کنیم که بیمار درمان بهتری دریافت کند؟! راحتتر به داروهایش دسترسی داشته باشد؟! و غیره همه این موارد می‌تواند پژوهش کاربردی باشد.
رشیدیان تاکید کرد: پژوهش کاربردی بدون سوالی که از بطن یک مشکل استخراج شده است معنا ندارد و گفت: اولویت‌گذاری و اعلام تقاضا برای پژوهش کاربردی یک اصل است. اگر سیاست‌گذار این سوال را مطرح نمی‌کند نباید انتظار پاسخ داشته باشد. باید بودجه و منابع تامین شود و به درستی تخصیص منابع شود. همینطور سیستم انگیزشی برای محققان ضروری است باید توجه داشت ساختار انگیزشی پژوهشگر با سیاستمدار متفاوت است.
شقایق حق‌جوی جوانمرد رییس مرکز توسعه، هماهنگی و ارزیابی تحقیقات معاونت تحقیقات و فناوری وزرات بهداشت هم گفت: تعالی در پژوهش بر سه پایه افزایش کیفیت، افزایش اثرگذاری پژوهش و شادابی و پویایی فضای پژوهش استوار است.
وی افزود: کاشتن بذر آگاهی و تفکر برای داشتن محیط پژوهشی شاداب ضروری است. جامعه آکادمیک کشور برای رسیدن به همدلی درباره مسائل روز و دغدغه‌ها علمی باید با یکدیگر گفت‌وگو کنند؛ برگزاری چنین رویدادهایی این فرصت را فراهم می‌سازد. در این نشست چالش‌های پژوهش کاربردی چه از منظر پژوهشگر چه از منظر سیاست‌گذاران مورد بررسی نقادانه می گیرد.
رییس مرکز توسعه، هماهنگی و ارزیابی تحقیقات معاونت تحقیقات و فناوری وزرات بهداشت به طیف وسیع برداشت‌ها از پژوهش‌های کاربردی اشاره کرد و اظهار داشت: پژوهشگران معتقدند مصرف‌کننده مقالات و پژوهش‌های آنها هوشمند نیست و مصرف‌کننده که اینجا سیاست‌گذاران هستند هم معتقدند پژوهش خوب و کاربردی نداریم در حالیکه شاید سیاست‌گذار نمی‌تواند جواب سوالاتش را از پژوهش‌ها استخراج کند.
حق‌جوی جوانمرد در ادامه به طرح این پرسش‌ها پرداخت که باید دید سوال پژوهشی از کجا می‌آید؟ پژوهشگر نتیجه پژوهش خود را از چه طریقی باید به اطلاع سیاست‌گذاران برساند؟ نقش واسطه‌های میانی یا کارگزاران پژوهشی چیست؟ چه مشکلاتی از دو سمت تولیدکننده و مصرف‌کننده پژوهش وجود دارد؟
دکتر افشین استوار مدیر کل دفتر مدیریت بیماری های غیرواگیر وزارت بهداشت با یادآوری اینکه تعاریف متفاوتی از پژوهش کاربردی وجود دارد، گفت: گروهی آن را خلق ثروت می‌دانند و گروهی معتقدند پژوهش کاربردی باید بتواند به سوالات سیاست‌گذاران جواب بدهد. مشکل گروه اخیر شاید به ضعف نظام سیاست‌گذاری بازمی‌گردد که اصلا تصمیم‌گیری‌ها مبتنی بر مقاله نیست زیرا سیاستمدار اصلا مقاله مطالعه نمی‌کند و بنابراین نظام سیاست‌گذاری مبتنی بر شواهد نیست.
وی با یادآوری اینکه باید تعهدی مبنی بر سیاست گذاری مبتنی بر شواهد در کشور ایجاد شود افزود: ضرورت سرمایه‌گذاری هم حایز اهمیت است با کمتر از سه دهم درصد تولید ناخالص ملی چقدر می‌شود پژوهش، شواهد و محصول تولید کرد؟! دستاوردها نسبت به سرمایه گذاری خیلی هم بیشتر است با اینکه معتقدم ساختار نیازمند بهبود است و برای این مسئله ظرفیت‌سازی برای نیروی انسانی نیز اهمیت بسیاری دارد.
دکتر افشین زرقی معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در پاسخ به این سوالات تصریح کرد: مساله اصلی فرهنگ‌سازی است. در یک دانشگاه نسل سه انتظار داریم همه ارکان دانشگاه به مساله پژوهش کاربردی اهتمام داشته باشند. دانشگاه‌ها نباید به دنبال تجارت باشند بلکه باید در جهت حمایت، هدایت و نظارت حرکت کنند و در این راستا باید چرخش منابع مالی برای تحقق این اهداف به سادگی انجام شود تا ارتباط میان دانشگاه و صنعت هموار باشد.
وی با تایید اینکه نسبت به آنچه سرمایه گذاری کرده ایم خروجی پژوهش و فناوری بسیار بیشتری داشته‌ایم، خاطرنشان کرد: در مقایسه با دیگر صنایع مانند خودروسازی نسبت به سرمایه‌گذاری انجام شده و خروجی کسب شده در جایگاه مطلوبی در دنیا و منطقه هستیم.
دکتر اکبر فتوحی معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی تهران فتوحی نیز در این نشست یادآور شد: مقاله ابزار گفت‌وگوی دانشمندان است مقاله می نویسیم تا ادعاهای ما را در معرض نقد بگذاریم و در نهایت دیگران بتوانند از آن استفاده کنند. کسانی که مقاله را زیر سوال می‌برند باید بدانند نظام علمی راه دیگری ندارد.
وی افزود: همه پژوهش‌های کاربردی نیازمند مقاله هستند وقتی یکی کیت ساخته می شود باید بتوان نشان داد که کارایی لازم را دارد راه علمی این است که پژوهش انجام شود و طی یک مقاله نتایج آن به اطلاع همگان رسانده شود.
رییس مرکز توسعه، هماهنگی و ارزیابی تحقیقات معاونت تحقیقات و فناوری وزرات بهداشت در پایان نشست اقدام به جمع‌بندی مطالب مطرح شده کرد و گفت: بیشترین شکایت پژوهشگران از مصرف‌کنندگان پژوهش‌هایشان این است که سوالات شفاف نیستند زیر ساخت ها و قوانین مهیا نیست بستر قانونی تعامل میان پژوهشگر و سیاست‌گذار برقرار نیست مشکل با راه‌اندازی سامانه‌های مختلف حل نمی شود احتیاج به ساز وکار چابک و سیستماتیک داریم.
حق جوی در پاسخ به این سوال که آیا رساندن پژوهش به کاربرد وظیفه پژوهشگر است؟، گفت: در هیچ جای دنیا سیاست‌گذار مقاله نمی‌خواند برای همین مستنداتی متناسب با وقت و زمان سیاست‌گذاران تهیه و در اختیار ایشان قرار می گیرد. اینجا به نظر می رسد برای اینکه حاصل پژوهش‌ها از پژوهشگر به سیاستمدار رسانده شود نیازمند کارگزاران پژوهشی است.
وی در پاسخ به درخواست گروهی از مدعوین آنلاین جلسه گفت: اصلاح نظام ارزشیابی پژوهشی نیازمند جایگزین ساختن شاخص‌های جدیدی است که هوشمند و کاربردی باشد باید سنجه‌های جدیدی برای ارزیابی پژوهش کاربردی ایجاد شود.
به گزارش معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، پنل نخستین نشست کاشتن برای آینده با موضوع پژوهش کاربردی با حضور حق‌جوی جوانمرد رییس مرکز توسعه، هماهنگی و ارزیابی تحقیقات معاونت تحقیقات و فناوری وزرات بهداشت، رشیدیان استاد سیاست‌گذاری سلامت در دانشگاه علوم پزشکی تهران و مدیر کل دفتر پژوهش‌های دفتر منطقه‌ای EMRO، زرقی معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، فتوحی معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی تهران، استوار مدیر کل دفتر مدیریت بیماری های غیرواگیر وزارت بهداشت برگزار شد و مورد استقبال معاونان تحقیقات و فناوری دانشگاه های علوم پزشکی که به صورت مجازی در نشست حضور داشتند، قرار گرفت.