پیشتازی دانشگاه تهران در 25 حوزه موضوعی در چهار نظام رتبه بندی

در رتبه‌بندی موضوعی ISC در 2022، که رتبه‌بندی در شش رده اصلی صورت گرفته است دانشگاه تهران در چهار رده اصلی و 25 حوزه موضوعی علم موفق به کسب رتبه اول ملی شد.

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از دانشگاه تهران، بر اساس نتایج رتبه‌بندی تایمز دانشگاه‌های آسیایی سال 2023، رتبه دانشگاه تهران طی یکسال اخیر به میزان بیش از 90 پله نسبت به سال قبل میلادی بهبود پیدا کرده است. دانشگاه تهران در رتبه‌بندی تایمز دانشگاه‌های آسیایی در سال 2022 در بین 300-251 دانشگاه برتر آسیا قرار گرفته بود که بر اساس ویرایش 2023 این رتبه‌بندی، دانشگاه تهران در جایگاه 157 دانشگاه‌های آسیا قرار گرفته است.

در رتبه‌بندی تایمز دانشگاه‌های آسیایی سال 2023 از میان 41 دانشگاه غیرپزشکی حاضر در این فهرست، پنج دانشگاه شامل دانشگاه‌های تهران، صنعتی شریف، علم و صنعت ایران، صنعتی شیراز و حکیم سبزواری موفق به ارتقای رتبه نسبت ویرایش 2022 این نظام رتبه‌بندی شده‌اند.

همچنین نزدیک به 30 درصد دانشگاه‌های غیرپزشکی به حفظ رتبه‌ای که در ویرایش 2022 این رتبه‌بندی کسب کرده بودند پرداخته و 3 دانشگاه (اصفهان، زنجان و پیام‌نور) که در ویرایش 2022 رتبه‌بندی تایمز دانشگاه‌های آسیایی حضور نداشته‌اند، در ویرایش 2023 موفق به ورود در این رتبه‌بندی شده‌اند.

پایگاه رتبه‌بندی تایمز یکی از نظام‌های رتبه‌بندی معتبر در سطح بین‌المللی است که در 2013 میلادی برای اولین بار رتبه‌بندی دانشگاه‌های آسیایی را در کنار رتبه‌بندی‌های بین‌المللی خود انجام داد.

روش‌شناسی این رتبه‌بندی همانند روش‌شناسی رتبه‌بندی جهانی تایمز است که از 13 شاخص در قالب 5 معیار آموزش (25)، پژوهش (30)، استنادات (30)، درآمد صنعتی (7.5) و وجهه بین‌المللی (7.5) استفاده کرده است.

سهم جمهوری اسلامی ایران از نظر تعداد دانشگاه‌های رتبه‌بندی تایمز آسیایی 2023، برابر با 65 دانشگاه است که حدود 10 درصد دانشگاه‌های این رتبه‌بندی را شامل می‌شود. از میان کشورهای اسلامی قاره آسیا، در مجموع 253 دانشگاه از 17 کشور اسلامی در رتبه‌بندی 2023 حضور دارند، این در حالی است که در رتبه‌بندی 2022 این تعداد برابر 209 دانشگاه بوده است.

ایران با 65 دانشگاه رتبه اول و ترکیه و پاکستان به ترتیب با 61 و 29 دانشگاه رتبه دوم و سوم را از نظر تعداد دانشگاه‌های کشورهای اسلامی حاضر در رتبه‌بندی تایمز آسیایی 2023 به خود اختصاص داده‌اند.

بهبود وضعیت دانشگاه‌های ایران در رتبه‌بندی 2024 کیو اس

ویرایش 2024 رتبه‌بندی جهانی کیو اس نیز هفتم تیر ماه 1402 منتشر شد و 7 دانشگاه از جمهوری اسلامی ایران در جدیدترین نتایج این رتبه‌بندی حضور دارند که رتبه‌های بهتری نسبت به ویرایش 2023 این رتبه‌بندی کسب کرده‌اند. 7 دانشگاه از جمهوری اسلامی ایران در رتبه‌بندی سال 2024 بهترین‌های جهان حضور دارند. در رتبه‌بندی سال 2023 تعداد 6 دانشگاه ایرانی حضور داشته‌اند که در ویرایش 2024 این رتبه‌بندی، دانشگاه فردوسی مشهد نیز به جمع دانشگاه‌های ایرانی حاضر در رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان QS پیوسته است.

دانشگاه تهران در ویرایش 2023 رتبه‌بندی QS در جایگاه 510-501 جهانی و پس از دو دانشگاه صنعتی شریف و صنعتی امیرکبیر، در جایگاه سوم ملی قرار گرفته بود. با انتشار ویرایش 2024 این نظام رتبه‌بندی، دانشگاه تهران حداقل با 141 پله ارتقا نسبت به ویرایش 2023 این رتبه‌بندی، اکنون در رتبه 360 جهانی و پس از دانشگاه صنعتی شریف در جایگاه دوم ملی قرار گرفته است.

دانشگاه صنعتی شریف که در ویرایش 2023 نظام رتبه‌بندی QS در جایگاه 380 جهانی قرار گرفته بود، پس از یکسال با 46 پله رشد در جایگاه 334 جهانی قرار گرفته است. میزان رشد رتبه جهانی دانشگاه صنعتی امیرکبیر در یکسال گذشته 68 پله، میزان رشد رتبه جهانی دانشگاه علم و صنعت ایران در این یکسال برابر با 80 پله و این رشد و بهبود وضعیت برای دانشگاه شیراز برابر 119 پله بوده است.

بنابراین در جمع این دانشگاه‌ها، دانشگاه تهران از بیشترین بهبود وضعیت در رتبه جهانی طی یکسال گذشته برخوردار بوده است (جهش 141 پله‌ای)، به گونه‌ای که رتبه ملی آن نیز با جهش مواجه شده است. هر چند که تغییر وضعیت دانشگاه شهید بهشتی نیز چشمگیر بوده؛ به گونه‌ای که از کانال 1200-1001 در سال 2023 به کانال 1000-951 راه پیدا کرده است.

در نظام رتبه‌بندی QS، دانشگاه‌ها توسط 6 شاخص در قالب 4 حوزه کلی آموزش، پژوهش، قابلیت جذب در بازار کار و بین‌المللی‌سازی ارزیابی می‌شوند. این رتبه‌بندی از بررسی شهرت دانشگاه با وزن 40 درصد، ارزیابی کارفرمایان با وزن 10 درصد، نسبت اعضای هیأت علمی بین‌المللی با وزن 5 درصد، نسبت دانشجویان بین‌المللی با وزن 5 درصد، میزان استنادات به ازای هر عضو هیأت علمی با وزن 20 درصد و نسبت اعضای هیأت علمی به دانشجو با وزن 20 درصد جهت ارزیابی عملکرد دانشگاه‌ها بهره برده است.

نظام رتبه‌بندی QS، در ارزیابی خود در شاخص مربوطه به اندازه‌گیری تأثیر پژوهش، اطلاعات پنج ساله موجود دانشگاه‌ها را در پایگاه استنادی اسکوپوس مورد بررسی قرار می‌دهد.

دانشگاه تهران در چهار رده اصلی و 25 حوزه موضوعی علم موفق به کسب رتبه اول ملی شد

در رتبه‌بندی موضوعی ISC در 2022 که رتبه‌بندی در شش رده اصلی علوم طبیعی، مهندسی و فناوری، پزشکی و بهداشت، علوم کشاورزی، علوم اجتماعی و علوم انسانی صورت گرفته است، دانشگاه تهران در حوزه علوم طبیعی (Natural Sciences) با قرارگیری در جایگاه 350-301 دانشگاه‌های جهان، در حوزه مهندسی و فناوری (Engineering and Technology) با رتبه 141 جهانی، در حوزه علوم کشاورزی و دامپزشکی (Agricultural and Veterinary Sciences) با رتبه 102 جهانی و در حوزه علوم اجتماعی (Social Sciences) با کسب رتبه 450-401 در جایگاه نخست ملی قرار گرفته است.

دانشگاه تهران علاوه بر اینکه موفق به کسب جایگاه اول ملی در این چهار رده اصلی رتبه‌بندی موضوعی ISC شده است، تنها دانشگاه ایرانی حاضر در حوزه علوم اجتماعی این رتبه‌بندی نیز محسوب می‌شود.

بر اساس این رتبه‌بندی، دانشگاه تهران در 25 رشته (زیر رده) شامل رشته علوم کامپیوتر و اطلاعات دانشگاه تهران، علوم شیمی، رشته زمین و علوم محیطی، رشته کشاورزی، جنگلداری و شیلات، رشته علوم دامپزشکی، رشته بیوتکنولوژی کشاورزی، سایر رشته‌های علوم کشاورزی (شامل مهندسی کشاورزی، اقتصاد و سیاستگذاری کشاورزی، علوم و فنون غذایی)، مهندسی عمران، مهندسی برق و الکترونیک، مهندسی مکانیک، مهندسی شیمی، مهندسی مواد، مهندسی محیط زیست، مهندسی بیوتکنولوژی صنعتی، رشته مهندسی فناوری نانو و در سایر رشته‌های مهندسی و فناوری (شامل: مهندسی چند رشته‌ای، مهندسی صنایع، مهندسی تولید، علوم و فنون غذایی، مهندسی ابزار دقیق، ریزبینی، علوم تصویربرداری و فناوری عکاسی، طیف‌سنجی)، رشته اقتصاد و تجارت و رشته جغرافیای اجتماعی و اقتصادی رتبه اول ملی و در چهار رشته (زیر رده) ریاضیات، علوم فیزیک، رشته علوم زیستی، مهندسی بیوتکنولوژی محیطی رتبه دوم ملی را به خود اختصاص داده است.

گفتنی است که دانشگاه تهران بر اساس ویرایش 2022 رتبه‌بندی موضوعی ISC، در سه رشته (زیر رده) شامل جغرافیای اجتماعی و اقتصادی، علوم دامپزشکی و مهندسی بیوتکنولوژی صنعتی در میان دانشگاه‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، بی‌رقیب است.

در رتبه‌بندی موضوعی ISC، کلیه حوزه‌های موضوعی 6 رده اصلی، در 42 زیر رده مورد بررسی قرار می‌گیرند که وضعیت دانشگاه تهران در رده‌های اصلی و زیر رده‌ها به این شرح گزارش شده است:

دانشگاه تهران در رتبه‌بندی موضوعی سال 2022 موسسه ISC (موسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام)، در حوزه علوم طبیعی (Natural Sciences) با قرارگیری در جایگاه 350-301 دانشگاه‌های جهان، رتبه اول ملی را به خود اختصاص داده و دانشگاه‌های صنعتی امیرکبیر، تربیت مدرس و علوم پزشکی تهران (600-501) به طور مشترک رتبه دوم ملی را کسب کردند.

در حوزه علوم طبیعی؛ در رشته علوم کامپیوتر و اطلاعات دانشگاه تهران 212 رتبه اول و صنعتی امیرکبیر 350-301 رتبه دوم و صنعتی شریف 400-351 رتبه سوم را کسب کردند. در رشته ریاضیات، دانشگاه صنعتی امیرکبیر 217 رتبه اول، دانشگاه تهران 401-351 رتبه دوم، دانشگاه علم و صنعت ایران 450-401 رتبه سوم را بدست آوردند. در رشته علوم فیزیک نیز دانشگاه صنعتی اصفهان 500-451 رتبه اول و دانشگاه‌های تهران و صنعتی شریف 600-501 به طور مشترک رتبه دوم را کسب کردند.

در رشته علوم شیمی دانشگاه تهران با رتبه 130 رتبه اول و تربیت مدرس 350-301 رتبه دوم و صنعتی امیرکبیر و صنعتی شریف، علوم پزشکی تهران و تبریز 400-351 به صورت مشترک رتبه سوم را کسب نمودند. در رشته زمین و علوم محیطی دانشگاه تهران 126 رتبه اول و دانشگاه تربیت مدرس و تبریز 400-351 به طور مشترک رتبه دوم و دانشگاه شیراز 450-401 رتبه چهارم را کسب کردند. در رشته علوم زیستی هم دانشگاه علوم پزشکی تهران 450-401 رتبه اول و دانشگاه تهران 500-451 رتبه دوم کسب کردند.

در حوزه مهندسی و فناوری (Engineering and Technology) نیز در 11 رشته رتبه‌بندی صورت پذیرفته است که دانشگاه تهران با رتبه 141 جهان موفق به قرارگیری در رتبه اول ملی و دانشگاه‌های صنعتی امیرکبیر و صنعتی شریف (300-251) رتبه دوم ملی را کسب کردند.

در حوزه مهندسی و فناوری؛ در رشته مهندسی عمران دانشگاه‌های تهران با رتبه 54، علم و صنعت ایران با رتبه 119، دانشگاه تبریز با رتبه 154، صنعتی شریف با رتبه 157، صنعتی امیرکبیر با رتبه 164 جایگاه اول تا پنجم را کسب کردند.

در رشته مهندسی برق و الکترونیک دانشگاه تهران با رتبه 236 رتبه اول، صنعتی امیرکبیر و صنعتی شریف با رتبه 300-251 به طور مشترک در رتبه دوم قرار گرفتند.

در رشته مهندسی مکانیک دانشگاه‌های تهران 33، صنعتی نوشیروانی بابل 68، علم و صنعت ایران 70، صنعتی امیرکبیر 78، صنعتی شریف 89 به ترتیب جایگاه اول تا پنجم کشور را کسب کردند.

در رشته مهندسی شیمی دانشگاه تهران 78، علم و صنعت ایران 169، صنعتی امیرکبیر 183، صنعتی شریف 206، تربیت مدرس 227 به ترتیب رتبه‌های اول تا پنجم کشور را کسب کرده‌اند.

در رشته مهندسی مواد دانشگاه تهران 150، صنعتی شریف 238، صنعتی امیرکبیر 240 به ترتیب رتبه اول تا سوم کشور را کسب کردند.

در رشته مهندسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران 67، علوم پزشکی تهران 114، دانشگاه تهران 152، علوم پزشکی شهید بهشتی 213 و صنعتی امیرکبیر 234 به ترتیب رتبه اول تا پنجم کشور را کسب کردند.

در رشته مهندسی محیط زیست دانشگاه تهران 53 رتبه اول، علم و صنعت ایران 241 رتبه دوم، صنعتی شریف با رتبه 248 در جایگاه سوم قرار گرفت.

در رشته مهندسی بیوتکنولوژی محیطی دانشگاه پزشکی تهران 145، دانشگاه تهران 155، پزشکی تبریز 219، تربیت مدرس 240، پزشکی شهید بهشتی 300-251 به ترتیب در رتبه‌های اول تا پنجم قرار گرفتند.

در رشته مهندسی بیوتکنولوژی صنعتی دو دانشگاه از ایران حضور داشتند: دانشگاه تهران 6 و دانشگاه علوم پزشکی تهران 26 را کسب کردند.

در رشته مهندسی فناوری نانو دانشگاه تهران 300-251 در رتبه اول و صنعتی شریف 350-301 رتبه دوم و پزشکی تهران 400-351 در جایگاه سوم قرار گرفتند.

در سایر رشته‌های مهندسی و فناوری (شامل: مهندسی چند رشته‌ای، مهندسی صنایع، مهندسی تولید، علوم و فنون غذایی، مهندسی ابزار دقیق، ریزبینی، علوم تصویربرداری و فناوری عکاسی، طیف‌سنجی) دانشگاه تهران 90، دانشگاه تبریز 227 و دانشگاه صنعتی امیرکبیر 350-301 در رتبه اول تا سوم قرار گرفتند.

در حوزه علوم کشاورزی و دامپزشکی (Agricultural and Veterinary Sciences)، دانشگاه تهران 102 در رتبه اول، دانشگاه شیراز 230 در رتبه دوم و دانشگاه تربیت مدرس 238 رتبه سوم را کسب کردند.

در حوزه علوم کشاورزی و دامپزشکی؛ در رشته کشاورزی، جنگلداری و شیلات دانشگاه تهران 62، تربیت مدرس 159، شیراز 160، صنعتی اصفهان 250 به ترتیب رتبه اول تا چهارم را کسب کردند. در رشته علوم دامپزشکی دانشگاه تهران موفق به کسب رتبه 119 شد که تنها دانشگاه کشور در این رشته است.

در رشته بیوتکنولوژی کشاورزی دانشگاه تهران 195 رتبه اول، دانشگاه فردوسی مشهد، شیراز و تربیت مدرس 300-251 به طور مشترک رتبه دوم را کسب کردند.

در سایر رشته‌های علوم کشاورزی (شامل مهندسی کشاورزی، اقتصاد و سیاستگذاری کشاورزی، علوم و فنون غذایی) دانشگاه تهران 89، دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی 122، دانشگاه تبریز 152، دانشگاه علوم پزشکی تهران 161 و دانشگاه پزشکی تبریز 183 به ترتیب رتبه اول تا پنجم کشور را کسب کردند.

در حوزه علوم اجتماعی (Social Sciences)، تنها دانشگاه تهران حضور دارد و موفق به کسب رتبه 450-401 شد. در حوزه علوم اجتماعی؛ در رشته اقتصاد و تجارت دانشگاه تهران 190 و علم و صنعت ایران 600-501 تنها دانشگاه‌های کشور در این رشته هستند و در رشته جغرافیای اجتماعی و اقتصادی تنها دانشگاه تهران موفق به کسب رتبه 350 -301 شده است.

در حوزه علوم انسانی و هنر نیز دانشگاه تهران موفق به کسب رتبه 600-501 شده است و در هیچ کدام از رشته‌های این حوزه، دانشگاهی از ایران حضور ندارد.

بررسی وضعیت دانشگاه‌های ایران در ویرایش 2023 رتبه‌بندی لایدن

نظام رتبه‌بندی لایدن در سال 2023، دانشگاه‌های جهان را در قالب چهار معیار کلی مرجعیت علمی، دیپلماسی علمی، دسترسی آزاد به انتشارات و تنوع جنسیتی رتبه‌بندی کرده است. این ارزیابی‌ها بر اساس تولیدات علمی دانشگاه‌ها در سال‌های 2018 الی 2021 از پایگاه اطلاعاتی Web of Science صورت گرفته است.

وضعیت دانشگاه‌های ایران در معیار مرجعیت علمی (Scientific Impact) بر اساس ویرایش 2023 رتبه‌بندی لایدن نشان می‌دهد که دانشگاه تهران با رتبه جهانی 142، دانشگاه علوم پزشکی تهران 247، دانشگاه تربیت مدرس 328، دانشگاه صنعتی امیرکبیر 344، دانشگاه علم و صنعت ایران 350، دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی 413، دانشگاه صنعتی شریف 423، دانشگاه فردوسی مشهد 466، دانشگاه تبریز 477، دانشگاه شیراز 479 و دانشگاه صنعتی اصفهان 486، تنها دانشگاه‌های کشورمان هستند که جزو 500 دانشگاه برتر دنیا در معیار مرجعیت علمی قرار دارند و دانشگاه تهران تنها دانشگاه ایرانی حاضر در میان 200 دانشگاه برتر جهان از نظر مرجعیت علمی است.

بر اساس نتایج این رتبه‌بندی، دانشگاه تهران از نظر مرجعیت علمی در چهار گروه علمی دارای جایگاه نخست ملی است و تنها در در گروه علمی «زیست پزشکی و علوم بهداشت» رتبه اول ملی را واگذار کرده است. ویرایش 2023 رتبه‌بندی لایدن نشان می‌دهد که دانشگاه تهران در گروه علمی «علوم زمین و زمین شناسی» دارای رتبه 54 جهانی، در گروه «ریاضیات و علوم کامپیوتر» دارای رتبه 80 جهانی، در گروه «علوم فیزیکی و مهندسی» دارای رتبه 63 جهانی و در گروه «علوم اجتماعی و علوم انسانی» دارای رتبه 516 جهانی و در هر چهار گروه نام برده شده، دارای رتبه نخست ملی است.

در رتبه‌بندی سال 2023 لایدن در معیارهای دیپلماسی علمی (Collaboration) و دسترسی آزاد به انتشارات (Open Access) نیز پنج دانشگاه کشورمان شامل دانشگاه تهران با رتبه جهانی 200، دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه جهانی 251، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با رتبه جهانی 404، دانشگاه تربیت مدرس با رتبه جهانی 412 و دانشگاه صنعتی امیرکبیر با رتبه جهانی 485 جزو 500 دانشگاه برتر دنیا در این معیارها قرار گرفته‌اند. در این معیارها نیز دانشگاه تهران تنها دانشگاه برتر ایرانی است که جزو 200 دانشگاه برتر دنیا قرار دارد.

بررسی وضعیت دانشگاه‌های ایران در ویرایش 2023 رتبه‌بندی لایدن در معیار تنوع جنسیتی (Gender) نیز نشان می‌دهد که به ترتیب 9 دانشگاه دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه تهران، علوم پزشکی شهید بهشتی، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دانشگاه علوم پزشکی ایران، دانشگاه علوم پزشکی شیراز و دانشگاه صنعتی امیرکبیر تنها دانشگاه‌های ایرانی هستند که از نظر این معیار جزو 500 دانشگاه برتر دنیا قرار دارند و دانشگاه تهران فقط با چند پله فاصله از 200 دانشگاه اول دنیا تلاش می‌کند که خود را به حضور در دایره 200 دانشگاه اول دنیا در این شاخص نزدیک کند.