چرا اساسنامه مدارس عشایری بعد از 6 سال اجرا نشده است؟

خبرگزاری فارس گروه آموزش و پرورش: با ورود کرونا به کشور در اواخر سال گذشته، زندگی مردم دستخوش تغییر شد و برای اینکه از انتشار ویروس ممانعت شود، مدارس هم تعطیل شد اما چون قرار نبود که آموزش تعطیل شود، مسؤولان دستگاه تعلیم و تربیت به فکر چاره افتادند و آموزش‌های تلویزیونی با همکاری صدا و سیما آغاز شد. همزمان با این فعالیت‌، برخی معلمان هم به صورت خودجوش با ایجاد کانال در شبکه‌های اجتماعی به آموزش دانش‌آموزان اقدام کردند و در همین راستا و برای متمرکز و ساماندهی کردن آن هم آموزش و پرورش به طراحی و ایجاد شبکه آموزشی دانش‌آموزان اقدام کرد. این اقدامات برای دانش‌آموزانی که دسترسی به تلویزیون، اینترنت و گوشی تلفن همراه داشتند، قابل استفاده بود اما دانش‌آموزانی مانند عشایر که دسترسی به هیچکدام از این امکانات را نداشتند، دارای شرایط متفاوت بودند.

اساسنامه مدارس عشایری در اسفند سال 1393 با در نظر گرفتن شرایط خاص جامعه عشایری و به منظور بسط عدالت آموزشی و پرورشی برای دانش‌آموزان آنها، بر مبنای اسناد بالادستی به ویژه نقشه جامع علمی کشور و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تصویب شد و قرار شد مدارس عشایر کشور بر اساس آن اداره شود. در این اساسنامه، به دانش‌آموزی که در خانواده عشایری زندگی می‌کند، دانش‌آموز عشایری گفته می‌شود و مدرسه عشایری، مدرسهای است که بیش از 50 درصد دانش‌آموزان آن را دانش‌آموزان عشایری تشکیل می‌دهد و به سه صورت سیار، نیمه سیار و ثابت اداره می‌شود.

مدرسه سیار، مدرسه‌ای است که دانش‌آموزان آن در طول سال تحصیلی به همراه ایل کوچ می‌کنند؛ مدرسه نیمه سیار، مدرسه ای است که والدین دانش‌آموزان آن به همراه ایل کوچ می‌کنند و دانش‌آموزان به صورت‌های مختلف در محل باقی می‌مانند و ادامه تحصیل می‌دهند و سپس کوچ می‌کنند و مدارس ثابت، مدرسه‌ای است که در محل‌های اسکان عشایری فاقد کد روستایی، تشکیل می‌شود اما بندهای اساسنامه مدارس عشایری هنوز بعد از گذشت 6 سال، محقق نشده است.

با محمدرضا سیفی مدیرکل دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر وزارت آموزش و پرورش در این خصوص به گفت‌وگو نشستیم.

* شما مدیرکل دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر هستید، به نظرتان چقدر توانستید در جهت عدالت آموزشی گام بردارید؟ در حال حاضر چه تعداد دانش‌آموز عشایر داریم؟

جامعه عشایری ایران اسلامی به عنوان پاسبانان ارزش‌های این مرز و بوم سالیانی طولانی است که ما را مدیون خود کرده‌اند؛ این مردم غیور با تفنگ برنو خود، مقابل رژیم بعثی صدام ایستادند و شهدای بسیاری را در دفاع مقدس تقدیم انقلاب اسلامی کردند تا ما و شما امروز بتوانیم در آرامش خدمتگزار همه مردم ایران باشیم.

اکنون 185 هزار دانش‌آموز عشایری در 6800 مدرسه ثابت، نیمه سیار و سیار تحصیل می‌کنند، که از این تعداد مدارس، 1382 مدرسه به صورت سیار و نیمه سیار یا همان مدارس چادری و کانتینری است

جامعه عشایری، جامعه‌ای مولد هستند که چاره‌ای جز کوچ کردن برای یافتن لقمه‌ای نان ندارند، اما این جامعه کمتر از یک میلیون و دویست هزار نفری با داشتن 24 میلیون جمعیت دامی، 28 درصد دام کشور، 25 درصد گوشت و 35 درصد صنایع دستی را تولید می‌کنند و تولید محصولات پروتئینی، لبنی، گیاهان دارویی و صنایع دستی از شاخصه‌های دیگر جامعه عشایری است. برای ادای دین به چنین مردمان شریف و تولیدکننده باید شرایط تحصیل فرزندانشان را نیز مهیا کنیم.

اکنون 185 هزار دانش‌آموز عشایری در 6800 مدرسه ثابت، نیمه سیار و سیار تحصیل می‌کنند، که از این تعداد مدارس، 1382 مدرسه به صورت سیار و نیمه سیار یا همان مدارس چادری و کانتینری است.

افتخار است که بگوییم هم اکنون بیش از صد مدرسه عشایری با جمعیت یک دانش آموز تشکیل شده است، این اتفاق نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران به تحصیل حتی یک دانش آموز نیز اهمیت می‌دهد و برای او کلاس درس تشکیل داده است، این کار مفهومش اهتزار پرچم پرافتخار جمهوری اسلامی ایران در 13 نقطه مرزی کشور است.

* به نظرتان اقدامات انجام شده، کافی است؟

ببینید تلاش شده است اما هنوز برای آنها خدمات آموزشی در خوری را فراهم نکرده‌ایم.

نه تنها پدران و مادران این دانش‌آموزان مرزبانان کشور بوده و هستند بلکه خود آنها نیز حافظ سنت، فرهنگ، محیط زیست، منابع طبیعی، آثار باستانی و آداب و رسوم این سرزمین هستند، لذا دانش‌آموزان عشایری نیاز به توجه بیشتری دارند اما برای آموزش آنها به‌جای معلم باکیفیت از سرباز معلم استفاده می‌کنیم و محتوای کتاب درسی آنان دقیقا همان محتوای کتاب درسی یک دانش‌آموز در مدرسه خاص شهر تهران است تا با این محتوای کتاب یکسان دانش‌آموزان عشایری را به ادامه تحصیل بی‌انگیزه‌تر کنیم.

* شما در این خصوص چه کردید؟

طی سه سال گذشته بیش از پنج نامه به سازمان پژوهش و برنامه ریزی درسی جهت اجرای تکلیف قانونی (بند 8 اساسنامه مدارس عشایری) ارسال کردیم که متاسفانه هیچ جوابی نگرفتیم.

در سال 93 اساسنامه‌ای در رابطه با کیفیت بخشی به آموزش و پرورش عشایری به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش به عنوان بالاترین مرجع تصمیم‌گیرنده به امضای رئیس‌جمهور رسید. در ماده 2 این اساسنامه به اهدف آن اشاره شده است که در این ماده آمده است: در این مدارس علاوه بر اهداف کلی و اهداف دوره‌های تحصیلی نظام آموزش و پرورش، برای ایجاد انعطاف بیشتر و فراهم آوردن تسهیلات ویژه دانش‌آموزان عشایری متناسب با ویژگی‌های خاص فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، جغرافیایی و اقلیمی عشایر، اهداف خاص شامل «فراهم کردن فرصت‌های برابر آموزشی و پرورشی به منظور دسترسی عادلانه و آسان دانش‌آموزان عشایری به امکانات آموزشی و پرورشی و برنامه‌های مناسب یادگیری در تمام نقاط کشور» و «انسداد مبادی بی‌سوادی و ارتقای پوشش تحصیلی فرزندان عشایر با تأکید بر دانش‌آموزان دختر عشایر» پیگیری می‌شود.

در این اساسنامه بندهای مختلفی برای کیفیت بخشی به آموزش دانش آموزان عشایری گنجانده شده است، بند 14 این اساسنامه که مهم‌ترین بند آن است، تاکید دارد: «به منظور تحقق عدالت آموزشی و پرورشی و بسترسازی توسعه متوازن در مناطق عشایری سالانه یک ردیف اعتباری خاص به عنوان توسعه آموزش و پرورش عشایری با هماهنگی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور تعیین و در لایحه بودجه سالانه کشور منظور شود»، که متاسفانه با تمام پیگیری‌هایی که انجام دادیم، به آن اعتنایی نشد و برای اجرا شدن این بند اساسنامه اقدامی نمی‌شود.

بند 14 اساسنامه مدارس عشایری مغفول مانده است

در راهکار شماره 5.3 سند تحول بنیادین آموزش و پرورش اشاره دارد بر توانمندسازی دانش‌آموزان ساکن در مناطق محروم، روستاها، عشایر، مناطق دوزبانه و با نیازهای ویژه با توجه به فرصت آموزشی متنوع و باکیفیت، که امیدواریم چنین راهکار روشنی با مهر و توجه بیشتری مواجه شود.

دولت در مواد 27، 63 و 94 برنامه ششم توسعه نیز به عنوان اسناد بالادستی بر توجه به جامعه عشایری نیز تاکید کرده است، اما تا اجرای آن فاصله نجومی داریم.

*این موارد که گفتید، مواد قانونی است که باید انجام شود، شما خودتان چه کردید؟ 

دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر در سه سال گذشته با دست خالی و فقط از طریق بازدیدهای میدانی اقداماتی را انجام داده است.

به عنوان مثال برای اولین بار بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی، 3 هزار دانش آموز عشایری استان‌های هرمزگان، بوشهر مازندران تحت پوشش تعلیمات عشایری قرار گرفتند یا برای نخستین بار مجمع خیرین فرهنگی عشایری با محوریت استان اردبیل تاسیس شد.

افزایش دانش‌آموزان دختر عشایری

در سه سال گذشته 28 درصد تعداد مدارس کانتینری افزایش پیدا کرد که به تبع آن از مدارس کپری و چادری عشایری کاسته شد، اما اکنون 800 مدرسه چادری نیاز مبرم است. تعداد دانش آموزان دختر عشایری در سال گذشته دو و نیم درصد با فرهنگسازی که در دیدار حضوری در این مناطق صورت گرفت، افزایش پیدا کرد.

تعداد مدارس شبانه روزی عشایری یازده درصد افزایش یافته است که این مهم باعث جلوگیری از ترک تحصیل این عزیزان می‌شود اما اهتمام بیشتری برای سرانه غذایی و... ضرورت دارد.

برای 800 مدرسه عشایری توسط قرارگاه محرومیت زدایی سپاه، سرویس بهداشتی ساخته شد، اما اکنون هزار مدرسه عشایری سرویس بهداشتی ندارند، اما به تازگی سازمان بسیج عشایر کشور اعلام آمادگی کرد تا در جهت رفع مشکلات آموزش و پرورش عشایر با همکاری قرارگاه محرومیت زدایی سپاه اقداماتی را انجام دهد؛ البته لازم می‌دانم از سپاه پاسداران که در همه زمینه‌ها کنار دانش‌آموزان محروم است، تشکر کنم.

* در ایام کرونا چه کردید؟

این دفتر بنا به وظیفه ذاتی خود یعنی توسعه عدالت آموزشی در طرح‌های دیگری نیز ورود پیدا کرد تا بتواند از طریق آنها به دانش‌آموزان مناطق محروم کل کشور نیز خدمت کند و با این کار شاید تصمیمسازان محترم گوشه چشمی به این دانش آموزان داشته باشند.

 استفاده از پیام‌رسان‌ها برای نشر محتوای دروس در مناطق دورافتاده که آنتن دهی موبایل میسر است

به عنوان مثال طراحی و اجرای پروژه آموزش های غیر حضوری در مناطق محروم روستایی و عشایری فاقد دسترسی به اینترنت، برق، تلویزیون و... که این طرح برای کشورهای عضو آیسسکو به عنوان یک تجربه موفق جهانی در دوران تعطیلی مدارس بخاطر ویروس کرونا، ارائه شد.

بر همین راستا دستورالعمل تداوم آموزش در مناطق روستایی و عشایری فاقد دسترسی به تلویزیون و اینترنت (فضای مجازی)، دستگاه‌های الکترونیکی و پخش صوتی و تصویری ابلاغ شد؛ براساس این دستورالعمل عنوان شد به دلیل اینکه در برخی از مناطق همه دانش‌آموزان به شبکه تلویزیونی یا بستر امن اینترنت و دیگر ابزارهای توسعه دهنده فرایند آموزش دسترسی ندارند، ضرورت دارد معاونین آموزش ابتدایی با هماهنگی مسؤولان آموزش و پرورش عشایر استان‌ها،، شرایط تداوم آموزش در مناطق روستایی و عشایری را فراهم آورند و اطمینان حاصل کنند که هیچ دانش‌آموزی در این مناطق از دسترسی به آموزش محروم نیست. در این زمینه اعلام شد تفکیک دانش آموزان از نظر دسترسی باید صورت گیرد و دانش‌آموزانی که فاقد پوشش تلویزیونی و اینترنتی هستند و دانش‌آموزانی که به سخت افزارهایی مانند رایانه، لپ‌تاپ و دستگاه‌های پخش کننده فیلم و صوت خانگی نیز دسترسی ندارند، شناسایی شده و بر این اساس گام‌های تکمیلی برداشته شود.

نمایش کلاس‌های ضبط شده شبکه آموزش تلویزیون از طریق موبایل توسط معلمین داوطلب عشایری و روستایی در خانه‌های دانش‌آموزانی که به تلویزیون دسترسی ندارند (برخی مناطق محدود که فاقد برق خانگی می باشند)، استفاده از پیام‌رسان‌ها برای نشر محتوای دروس در مناطق دورافتاده که آنتن دهی موبایل میسر است، ایجاد پنل پیامکی موبایل جهت آگاه‌سازی دانش‌آموزان از تکالیف درسی، جذب کمک‌های موسسات مردم نهاد برای خرید کتاب داستان، ارائه تکالیف در وبلاگ‌های مدارس، ضبط تدریس غیرحضوری معلمان با توجه به بودجه‌بندی دروس، تأکید بر برنامه‌های مهارت‌محور بازی و یادگیری و استفاده از ظرفیت وبکنفرانس برای آموزش و توانمندسازی معلمان این مناطق از نمونه اقدامات است.

* برای تابستان دانش‌آموزان هم برنامه دارید؟

روی مدرسه تلویزیونی کردیم و تعامل سازنده با رسانه ملی در طرح آموزشی مدرسه تلویزیونی صورت گرفت که در تابستان نیز با مهارت آموزی اجتماعی و آداب زندگی ادامه پیدا کرد و مورد توجه دانش‌آموزان و اولیا آنها قرار گرفته است.

* به نظرتان برای حل مشکلات دانش‌آموزان عشایر چه باید کرد؟ 

از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به نمایندگی از دانش آموزان محروم عشایری کشور درخواست می‌کنم تا نمایندگان مردم از تصمیم گیران بخواهند حداقل بندهایی از 16 بند اساسنامه مدارس عشایری که امضای رئیس جمهور را دارد اجرایی شود.

با اجرای شدن اساسنامه مدارس عشایری نه تنها عدالت آموزشی بلکه عدالت اجتماعی در کل مناطق محروم کشور محقق می گردد.

انتهای پیام /