چند خبر مهم از برجام / توافق به کجا رسید؟

گرچه قرار بود نتیجه برجام در این هفته نهایی شود، اما همچنان اخبار ضد و نقیضی در این باره به گوش می‌رسد. از ابراز امیدواری مذاکره‌کنندگان ایرانی و انتشار فهرست سازش‌های آمریکا با ایران از سوی نزدیکان دولت ایران تا رد این سازش‌ها از سوی شورای امنیت ملی آمریکا و اختلاف تاکتیکی این کشور با رژیم صهیونیستی ازجمله اخباری هستند که احیای برجام را در هاله‌ای از ابهام قرار داده‌اند.

آخرین خبر در این باره به ادعای لورا روزن، روزنامه‌نگار آمریکایی، بازمی‌گردد. او در خبرنامه دیپلماتیک نوشت: مقامات اروپایی پنج‌شنبه اعلام کردند که اتحادیه اروپا منتظر پاسخ ایالات متحده به اظهارات ایران در مورد متن پیشنهادی اتحادیه اروپا برای احیای برجام است. از این رو احتمال دارد که امروز پاسخ دریافت شود.

همچنین وبسایت انتخاب به نقل از علی واعظ، کارشناس مسائل ایران، اعلام کرد: بعید به نظر می‌رسد که پاسخ آمریکا بله قطعی باشد. احتمالاً این پاسخ یک نه یا یک چیز میانی باشد.

این پیش‌بینی در حالی صورت گرفت که اخیراً فهرستی منتسب به گروه‌های نزدیک به دولت با عنوان سازش آمریکا دست به دست می‌چرخد. طبق ادعای این لیست آمریکا امتیازات قابل‌توجهی به ایران داده است.

رفع تحریم 17 بانک، آزادسازی فوری هفت میلیارد دلار دارایی ایران در کره جنوبی، ابطال سه فرمان اجرایی دونالد ترامپ، لغو تحریم 150 موسسه، فروش 50 میلیون بشکه نفت در 120 روز، معافیت شرکت‌های خارجی از تحریم‌ها در صورت خروج آمریکا و معاوضه زندانیان آمریکایی و ایرانی ازجمله هفت امتیاز ویژه آمریکا به ایران هستند.

پس از انتشار این فهرست، شورای امنیت ملی آمریکا در توییتی ضمن رد این گزارش‌ها نوشت: «ما هرگز چنین شرایطی را نمی‌پذیریم. همچنین هیچ‌گاه از توافقی که داشت به درستی کار می‌کرد خارج نمی‌شدیم، تا اکنون شاهد گسترش سریع برنامه هسته‌ای ایران باشیم.».

دیروز نیز جیم ریش، سناتور جمهوری‌خواه آمریکا، در توییتی نوشت: «حکومت ایران در ارتباط با احیای برجام از دولت بایدن ضمانت‌هایی خواسته که شامل پایان تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، معافیت شرکت‌های غربی فعال در ایران از تحریم‌ها و اجازه برای تسریع برنامه هسته‌ای تهران است.».

جیم ریش خواسته‌های ایران در مذاکرات احیای برجام را «باج‌خواهی» خواند و افزود: «این موضوع پس از خروج فاجعه‌بار از افغانستان، به‌عنوان یک شکست بزرگ دیگر سیاست خارجی بایدن، در تاریخ ثبت می‌شود.».

امروز اخباری در رسانه‌های مختلف داخلی و خارجی منتشر شد که در آن علی باقری‌کنی، مذاکره‌کننده ارشد ایران، جزئیاتی از توافق را اعلام کرده است.

4 زمان اصلی برای توافق برجام

بر اساس این گزارش‌، باقری در جمع خبرنگاران گفته است: چهار زمان اصلی در این توافق وجود خواهد داشت.

روز جمع‌بندی: وزرای خارجه نهایی می‌کنند و امضا می‌شود. از همین روز 3فرمان اجرایی ترامپ وتو می‌شود و نه لغو. همان نهادهای اقتصادی و 17بانک هم در این روز از تحریم خارج می‌شوند.

روز تایید: 60 روز بعد از روز جمع‌بندی می‌رسیم به روز تایید. این 60 روز برای آن است که مجلس در کشور ما و طرف‌های مقابل کارهای لازم را انجام دهد و هر آنچه لازم است تصویب کند. درعمل به جهت تصویب مجلس این 60 روز به درخواست ما گنجانده شد.

روز بازاجرا: 60 روز بعد لحظه‌ای است که اجرای برجام به طور کامل آغاز می‌شود. هفت روز قبل از روز بازاجرا، ما طی نامه‌ای اعلام می‌کنیم که ما موافق بازاجرا هستیم و آماده‌ایم که کار را شروع کنیم. این روز از این جهت روز باز اجرا نامیده شد که بناست همان برجام دوباره شروع به کار کند. در این روز آن فرامین اجرایی که ویو شده بود به طور کامل لغو می‌شود. نکته دیگر اینکه مواد هسته‌ای ما قبل از روز باز اجرا در ایران است و خارج نمی‌شود.

روز تکمیل: 45 روز بعد از روز بازاجرا همه طرفین باید اجرای تعهدات خود را تکمیل کرده باشند.

باقری‌کنی همچنین در رابطه با راستی‌آزمایی این موارد اعلام کرد:

طبق تدبیری که شد از روز جمع‌بندی که تحریم برخی نهادهای اقتصادی و 17بانک برداشته می‌شود، ما می‌توانیم راستی‌آزمایی را تا چهار ماه بعد انجام دهیم. از طرفی از فردای روز تایید تا روز بازاجرا هم فرصت اصلی راستی‌آزمایی است.

اگر ما راضی نبودیم هفت روز قبل از بازاجرا نامه می‌زنیم و مثلا می‌گوییم فلان موضوع حل نشده و توسط هماهنگ‌کننده می‌رود در جلسه کمیسیون مشترک (کمیسیونی که هنوز آمریکا عضو آن نیست) و تصمیم‌گیری می‌شود. نکته این است که کمیسیون همه چیز اجماعی است و اگر ما موافقت نکنیم عملا تصمیم اتخاذ نمی‌شود.

نکته مهم این است که طرف مقابل تا پایان دوره اول بایدن قطعا از برجام خارج نخواهد شد. از طرفی اگر فردای انتخابات آینده رئیس جمهور آینده بخواهد از برجام خارج بشود طبق توافق باید سه سال بگذرد و این با 2.5 سال آینده دوره بایدن می‌شود 5.5 سال.

اختلاف تاکتیکی آمریکا و رژیم صهیونیستی بر سر برجام

اما مخالفان برجام در خارج از ایران تنها جمهوری‌خواهان آمریکایی نیستند. سران رژیم صهیونیستی نیز آخرین تلاش خود را برای زمین‌زدن برجام در پیش گرفته‌اند.

یاییر لاپید، نخست‌وزیر اسراییل، روز پنجشنبه با ارسال پیامی به کاخ سفید تاکید کرد که پیش‌نویس متن پیشنهادی اتحادیه اروپا برای احیای برجام فراتر از پارامترهای توافق هسته‌ای 2015 است و با خطوط قرمز دولت جو بایدن نیز همخوانی ندارد.

ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، نیز در پاسخ به پرسشی درباره پیام نخست وزیر رژیم صهیونیستی، گفت: تردیدی نیست که واشینگتن با متحدان اسرائیلی خود درباره احیای برجام «اختلاف تاکتیکی» دارد، اما دو طرف در این مورد که ایران نباید هیچ‌گاه به سلاح اتمی دست پیدا کند، هم‌نظر هستند.

البته پرایس این را هم توضیح داد که مخالفت اسرائیل با احیای برجام تاثیری در تلاش‌های دولت بایدن در این زمینه ندارد. او تاکید کرد که نظر دولت آمریکا در صورت احیای برجام نیز ایران نمی‌تواند به سلاح هسته‌ای دست یابد و دیپلماسی برای احیای برجام موثرترین راه برای دستیابی به این هدف است.

حال آن‌طور که رسانه‌های آمریکایی گزارش داده‌اند به نظر می‌رسد انعطاف‌پذیری ایران در مورد مسائل هسته‌ای می‌تواند برجام را به احیا برساند. اما گویا درخواست‌های ایران دارای چنین انعطافی نیست.

پیش‌تر حمید حسینی، فعال بخش خصوصی، از حصول توافق نهایی بر سر برجام خبر داد. همچنین به نظر می‌رسد بروز بحران انرژی، به‌ویژه در اروپا، دست ایران را بیش از پیش برای دست یافتن به توافقی خوب باز گذاشته است.

چنان‌که مذاکره‌کنندگان ایرانی روی این موضوع حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند. در آخرین واکنش به اعلام نتیجه مذاکرات برجام از سوی آمریکا، سیدمحمد مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در صفحه توئیتر خود نوشت: ایران منتظر است تا آمریکا و اتحادیه اروپا توافقی عادلانه برای احیای برجام را بپذیرند. هوا در اروپا و آمریکای شمالی در ماه سپتامبر شروع به سرد شدن می‌کند.

برخی تحلیل‌گران جمله پایانی مرندی را حاوی معنایی مهم برای طرفین مذاکره می‌دانند. حال با این شرایط امروز باید منتظر پاسخ آمریکا باشیم؟ یا حصول نتیجه یک هفته دیگر تمدید می‌شود؟