گزارش تسنیم از وضعیت قیمت کتاب در نمایشگاه / آیا «نه گفتن به نخواندن کتاب» آسان است؟
افزایش قیمت کتاب در سال‌های اخیر یکی از دغدغه‌های اهالی فرهنگ و دلسوزان این حوزه بوده است، عاملی که نقشی تعین‌کننده در سرانه مطالعه و کتاب و کتابخوانی به شمار می‌رود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، سی و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در بخش فیزیکی پس از 10 روز فعالیت به کار خود پایان داد، نمایشگاهی که بعد از دو سال وقفه برگزار شد تا بخشی از ضرر و زیان اقتصادی ناشران در دو سال کرونا را جبران کند، طبیعتاً نمایشگاه علاوه بر آورده‌های اقتصادی مزایای دیگری نیز برای ناشران، اهالی کتاب و کتابخوانی، نویسندگان و... به همراه داشته است که پرداختن به آن‌ها از هدف این گزارش خارج است.
موضوع چشمگیری که این دوره نمایشگاه کتاب تهران را تحت تأثیر قرار داد، قیمت‌گذاری کتاب بود. ناشران به رغم افزایش فروش ریالی نسبت به دوره‌های گذشته با کاهش فروش تعداد عناوین مواجه شدند؛ این یعنی قیمت کتاب افزایش یافته و قدرت خرید مردم کاهش پیدا کرده است.
بسیاری از ناشران بر این عقیده بودند که نمایشگاه کتاب تهران در سال‌های آینده به سمت فروشگاهی شدن پیش خواهد رفت، آن هم نه از اختیار مسئولان برگزارکننده بلکه به اجبار افزایش قیمت‌ها.
قیمت کتاب یکی از مسائل پرچالش حوزه نشر در سال‌های اخیر بوده است. عده‌ای از کارشناسان بر این باورند که با گران شدن قیمت کتاب، این کالا اندک سهمی را که از سبد برخی خانوارها دارد را نیز از دست خواهد داد و عده‌ای دیگر قیمت کتاب را با کالاهای دیگری از جمله ساندویج و پیتزا مقایسه می‌کنند و بر ارزان بودن کتاب مانور می‌دهند. اما واقعیت کدام است؟ آیا کتاب برای مردم گران است؟
مشاهدات نشان می‌دهد که اگرچه ممکن است خانوارهای ایرانی برای یک شب بیرون از منزل شام خورن کنار هم وجهی بین 200 تا 500 هزار تومان را بپردازند، اما در خرید کتاب محتاطانه‌تر عمل خواهند کرد، این مهم در خرید کتاب برای کودکان و نوجوانان شاید کمتر نمود داشته باشد اما در خرید کتاب بزرگسال به خوبی به چشم می‌خورد.
کتاب در نمایشگاه سی و سوم 44 درصد گران‌تر از نمایشگاه سی و دوم
بر اساس آمارهای نشر متوسط قیمت کتاب در اردیبهشت ماه سال 98 همزمان با سی و دومین نمایشگاه کتاب تهران 35 هزار تومان بوده است که این رقم در اردیبهشت ماه جاری به 63 هزار تومان افزایش یافته است؛ به عبارت دیگر کتاب 44 درصد گران شده است.
از سوی دیگر مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که قیمت متوسط یک کتاب 600 صفحه‌ای 200 تا 250 هزار تومان و قیمت متوسط یک کتاب 100 تا 200 صفحه‌ای 60 تا 100هزار تومان است؛ بنابراین افزایش قیمت‌ها واقعی است و حتی فراتر از آن‌چیزی است که آمارها نشان می‌دهند.
گرانی کتاب به ویژه در وضعیتی که قیمت کاغذ، زینک و سایر خدمات و ملزومات چاپ افزایش یافته است، همچنان رو به افزایش است و این موضوع نه تنها توسط بدنه مردم لمس شده بلکه مسئولان و بازدیدکنندگان از نمایشگاه کتاب نیز به آن اشاراتی داشتند.
روایت سخنگوی دولت از ماجرای گرانی کتاب
برای نمونه بهادری جهرمی سخنگوی دولت در بازدید خود از نمایشگاه کتاب گفته است: موضوع گرانی کاغذ سبب گرانی کتاب شده و این امر سبب بروز مشکل برای علاقه‌مندان کتاب و کتابخوانی شده است. ما هم از این قاعده مستثنی نیستیم و هزینه خرید کتاب را بخشی با هزینه شخصی و بخشی را هم توسط یارانه کتاب که به اهالی فرهنگ پرداخت می‌کنند، تأمین می‌کنیم.
اما تأثیر قیمت کتاب بر عامه مردم چگونه است؟
زهرا سیدی، دانشجوی روانشناسی و از بازدیدکنندگان نمایشگاه کتاب، معتقد است که کتاب گران است. برای او که باید هم کتاب‌های درسی دانشگاه را فراهم کند و هم به حوزه ادبیات علاقه‌مند است، خرید کتاب با این قیمت‌ها کار دشواری است.
سیدی می‌گوید که از سوی دیگر کتابخانه‌ها نیز کتاب‌های به روز را کمتر دارند و او ترجیح می‌دهد که کتاب برای خودش باشد تا اینکه از کتابخانه امانت بگیرد.
رحمتی، استاد بازنشسته دانشگاه است. هر سال برای خرید از نمایشگاه کتاب با خودش ساکی چرخدار می‌آورده تا تازه‌های حوزه تاریخ را خریداری کند، اما امسال تنها یک کتاب تاریخی به قیمت 220 هزار تومان خریده است. او می‌گوید: قیمت کتاب اندکی او را در خرید مردد کرده است. اما با این حال کتاب را برداشته است.
مریم شریفی، از دیگر بازدیدکنندگان شبستان مصلی است که قیمت کتاب را مغایر با شعار نمایشگاه کتاب «نه به کتاب نخواندن» می‌داند و با خنده می‌افزاید: با این قیمت‌ها باید به کتاب‌نخواندن آری گفت.
او که پرستار یکی از بیمارستان‌های شهر کرج است، می‌گوید: در حین بازدید از بخش ناشران آموزشی و دانشگاهی خدا را شکر گفته که فارغ‌التحصیل شده و دیگر کمتر نیاز به خرید کتاب‌هایی با این قیمت دارد.
رئیسی از کدام غرفه‌ها در نمایشگاه کتاب بازدید کرد؟ ارسال کتاب از ایران به افغانستان نزدیک صفر شده است / حضور بی‌رونق ناشران افغانستان در نمایشگاه کتابشریفی در ادامه البته قیمت کتاب را در مقایسه با دیگر کالاها قابل تحمل‌تر عنوان می‌کند و تأکید می‌کند: قیمت کتاب چندان هم بالا نیست، اما برای جیب من و امثال من که باید سایر کالاهای مصرفی خانوار را نیز تهیه کنیم گران است.
تخفیف‌ها در سال‌های اخیر همواره یک عامل تشویقی برای خرید کتاب از سوی مخاطبان بوده است، بازار پررونق کتاب‌سازها نیز از همین تخفیف‌های نامتعارف ایجاد شده است، با این حال برخی از مخاطبان تخفیف‌ها را نیز قابل قبول نمی‌دانند.
یکی از دنبال‌کنندگان صفحه اینستاگرامی نشرمرکز (انتشاراتی که با هدف حمایت از کتابفروشی‌ها در نمایشگاه کتاب شرکت کرد) معتقد است که دلیل گرانی کتاب پرتوقع بودن ناشران و به دنبال آن کتابفروشان است، او از برچسب قیمت‌هایی که کتابفروشان روی کتاب‌ها می‌زدنند، شاکی است و می‌گوید: یکی از دلایل گرانی کتاب بی‌ظابطه بودن حوزه قیمت‌گذاری است؛ موضوعی که هومان حسن‌پور، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران آن را رد می‌کند.
رئیس اتحادیه ناشران: ناشران در تلاش برای شکستن قیمت کتاب هستند
حسن‌پور می‌گوید: کتاب تنها کالایی است که زمان تولید قیمت‌گذاری می‌شود، سایر کالاها در حین توزیع است که قیمت‌گذاری می‌شوند. کتابی که امروز با قیمت مشخص توسط ناشر منتشر می‌شود، تا دو سال بعد هم که قیمت کاغذ و خدمات چاپ افزایش قابل توجهی پیدا کرده باید به همان قیمت فروخته شود. در حالیکه در کالاهای دیگر چنین نیست.
وی اعتبار قیمت‌گذاری را متوجه ناشر می‌داند و می‌گوید: اگر ناشری کتابش را برچسب قیمت می‌گذارد، قبل از اعتراض باید به این بیاندیشیم که این ناشر اگر کاغذی که برای انتشار کتاب صرف کرده را نگه می‌داشت، امروز سرمایه‌اش چند برابر نبود؟ ناشران تلاش می‌کنند که قیمت‌ها را بشکنند، اما تا زمانی که کاغذ در دسترس نباشد و کاغذ با نرخ مناسب توزیع نشود، نمی‌توان کاری کرد، قیمت بالا خواهد رفت و کشش فرهنگی جامعه ما نیز آنچنان نخواهد بود که شعار نمایشگاه کتاب را عملیاتی کند.
راه حل کاهش قیمت کتاب چیست؟
شاید در وهله نخست سریعترین پاسخ به این سؤال این باشد که هیچ راه حلی جز پایین آمدن هزینه‌های تولید نیست. هزنیه‌هایی که حالا در سایه افزایش قیمت کاغذ، افزایش تعرفه خدمات چاپ و... بالا رفته است. اما آیا این شدنی است؟
تولید کاغذ در داخل کشور در سال‌های پیش رو می‌تواند تا اندازه‌ای مشکل را مرتفع کند،. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید چاره‌ای بیاندشید تا موضوع گرانی کاغذ برطرف شود. این مهم جز از مسیر تولید ملی امکان‌پذیر نیست.
اما برای حل این مشکل در وضعیت فعلی شاید بهتر باشد به سراغ نسخه‌های دیگری از کتاب به جز نسخه کاغذی پیش رویم، استفاده از نسخه‌های الکترونیک و صوتی می‌تواند تا اندازه‌ای هزنیه‌ها را تعدیل کند.